در اغلب نظرسنجی ها آقای اردوغان حدود ۴۳ تا ۴۵ درصد آراء و آقای کمال قلیچدار اوغلو حدود ۴۷ تا ۴۹ درصد آراء را به خود اختصاص می دادند و حتی چند نظر سنجی احتمال پیروزی آقای اوغلو در دور نخست را داده بودند. چنانچه شاهد بودیم نتایج دور اول به شکل معنی داری با اغلب نظرسنجی ها مغایرت داشت و در حقیقت کاملا بر عکس شد. دلایل مختلفی برای این مغایرت ها شمرده شده، از جمله تمایل طراحان نظرسنجی ها به سوی تغییر بزرگ در ترکیه و تلاش برای واقعی نشان دادن و سپس عملیاتی کردن این تغییر، تمرکز نظرسنجی ها بر کلان شهرها و شهرهای مرکزی و تاثیر فضای رسانه ای اپوزیسیون و کشورهای اروپایی بر افکار عمومی بر این شهرها، فرهنگ پاسخ به نظرخواهی ها در این مناظق جهان و پاسخگویی غیر واقعی جمع معنی داری از مشارکت کنندگان و رای پنهان آقای اردوغان که در فضای منفی شکل گرفته برخی خود را حامی تغییر عنوان کرده اما در عمل به اردوغان رای داده اند. از نظر نگارنده، چهار عامل مهم دیگر در مغایرت ها نقش داشته است و این عوامل عمدتا در سه روز پیش از انتخابات به فضای انتخابات وارد شد و لذا اساسا در نظر سنجی ها لحاظ نشد:
الف: وعده افزایش ۴۵ درصدی حقوق کارگران از سوی اردوغان
ب- اعلام حمایت جمع بزرگی از علمای مطرح جهان اسلام از او
چ – موضع گیری صریح آقای اوغلو علیه روسیه که منجر به فعال شدن بلوک های منطقه ای متحد روس علیه اوغلو شد
د – حمایت احتمالی تهران و شیعیان ترکیه از آقای اردوغان در روزهای آخر به دلیل گرایش غرب گرایانه آقای اوغلو
که اگر هر یک از موارد بالا یک یا دو درصد در افزایش آراء آقای اردوغان موثر بوده باشد، وضع کنونی آراء آقای اردوغان تا حد زیادی قابل توضیح خواهد بود.
علاوه بر این، برخی منتقدان آقای اردوغان بر این باورند که کمپین ایشان از آراء بسیاری از مهاجران که در سالهای اخیر با تغییر قوانین، پاسپورت ترکیه را اخذ کرده اند بهره برده و حتی سوء استفاده از قدرت از جمله مانع تراشی در خواندن آراء برخی مناطق و همچنین استفاده از برگه هویت بسیاری از افرادی که در زلزله کشته شده اند را بر این کژتابی ها افزوده اند که در اینجا نمی توان در اثبات یا رد آن سخنی گفت.
مرحله دوم انتخابات
به هر صورت، انتخابات مرحله اول به پایان رسیده و اینک مرحله دوم آغاز شده است. مهمترین پرسش در شرایط فعلی این است که نتیجه نهایی انتخابات چگونه خواهد بود؟
با توجه به نقشه ی آراء دو رقیب انتخاباتی، و با توجه به آن که نفر سوم حذف شده است، به نظر می رسد آقای اردوغان مسیر بسیار هموارتری را برای پیروزی در مرحله دوم پیش روی دارد و به همان نسبت مسیر دشوارتری پیش روی آقای اوغلو است. وضعیت آراء بسان مسابقه ی دو سرعت می ماند که یک نفر در ۵ متر پایانی و نفر دیگر در ۵۰ متر پایانی قرار دارد و طبیعی است در زمان کوتاه دو هفته ی باقی مانده، پر کردن این فاصله بسیار دشوار است. با این وصف، وضعیت پیروزی و شکست هر یک از کاندیداها به این شرح خواهد بود:
احتمال پیروزی آقای اوغلو
با توجه به فاصله رای آقای اوغلو با آقای اردوغان اگر حدااقل ۹۰ درصد آراء نفر سوم (آقای سینان) به حساب آقای اوغلو سر ریز شود و آقای اردوغان نیز هیچ رای اضافه ای نیاورد در این صورت با فاصله ی بسیار اندک، آقای اوغلو برنده خواهد شد. همچنین اگر آقای اوغلو بتواند تعداد معتنابه رای دهندگان جدید را به عرصه ی انتخابات بکشاند و رقیب او از این مهم ناتوان باشد، آنگاه همراه با سرریز شدن بخشی از آراء آقای سینان به سوی آقای اوغلو، احتمال پیروزی برای اوپوزیسیون ترکیه خواهد بود.
احتمال پیروزی آقای اردوغان
آراء دور نخست نشان داد، جریان آقای اردوغان به رغم نارضایتی های گسترده به ویژه به دلیل نرخ تورم بالا و ناکارآمدی ها در جریان زلزله اخیر و به رغم فشار شدید رسانه های اپوزیسیون توانسته است پایگاه رای خود را حفظ کند. این مهم می تواند ناشی از وفاداری بر اسلام گرایی حزب عدالت و توسعه،، مدرنیزاسیون و توسعه اقتصادی و علمی و نظامی ترکیه و تغییر در سیاست خارجی ترکیه به منصه یک قدرت اسلامی و منطقه ای باشد.
با توجه به سهم آقای اردوغان از دور نخست انتخابات، به نظر می رسد در صورت ادامه روند فعلی، کمپین او راه آسان و کوتاه تری پیش روی خواهد داشت و به اصطلاح فعلا شکست خوردن اردوغان قدری سخت تر از پیروزی اش خواهد بود. پیروزی ائتلاف آقای اردوغان در انتخابات پارلمانی که نمایه ای از مقبولیت هر یک از کمپین های انتخاباتی است، نیز موید همین مطلب است.
در دور دوم با حذف رقیب سوم، اگر فرض بگیریم هر کدام صرفا رای فعلی خود را به دور دوم ببرند، از مجموع ۵۱۶۵۶۵۵۶ رای، هم اکنون سهم آراء اردوغان حدود با ۲۷۰۸۸۳۶۰ رای یعنی حدود ۵۲.۴ درصد و سهم آقای اوغلو با ۲۴۵۶۸۱۹۶ رای، حدود ۴۷.۶ درصد خواهد بود. بنابر این آقای اردوغان صرفا نیازمند حفظ رای خود است، حال آن که آقای اوغلو باید تقریبا تمام آراء آقای سینان را به حساب خود جذب کند یا به همان میزان رای دهنده جدید دریافت کند، تا آقای اردوغان را از اکثریت خارج کند. که هم جذب کل اراء آقای سینان برای آقای اوغلو و هم ایجاد انگیزه برای مشارکت افراد جدید چندان آسان نیست .
زلزله انتخاباتی؟
با توجه به مشارکت حدود ۸۸ درصدی در انتخابات، چنان که عرض شد، دشواراست که بتوان در شرایط عادی رای دهنده ی جدیدی را به انتخابات وارد کرد، و اگر احتمال افزایش و یا کاهش در میزان مشارکت باشد، در شرایط فعلی برای هر دو طرف تا حد زیادی یکسان خواهد بود، مگر آن که اتفاق منحصر بفردی روی دهد تا انگیزه ها به شکل ناگهانی در یک طرف فزونی یا در طرف دیگر کاهش یابد، و لذا چون عمدتا باید از سبد رای موجود بهره برد و به ان تکیه کرد، می توان گفت در حال حاضر احتمال پیروزی آقای اوغلو دشوارتر و احتمال پیروزی آقای اردوغان بیشتر است و صرفا یک زلزله انتخاباتی یا یک تحول معنی دار در روزهای آینده به گونه ای که حد اقل ۵ درصد آراء جدید به سبد آقای اوغلو اضافه کند، یا یک رسوایی بزرگ یا یک اشتباه تاریخی که از رای آقای اردوغان به شکل معنی دار بکاهد، می تواند آقای اردوغان را از پیروزی دور کند که طبیعتا این نوشته نمی تواند ارزیابی از میزان احتمال آن داشته باشد و باید منتظر تحولات دو هفته آینده و عملکرد هر یک از دو کمپین بود.
صرف نظر از هر نتیجه ای می توان گفت اپوزیسیون ترکیه برای نخستین بار توانسته است رای بالای ۴۴ درصدی را در برابر حزب و جریان آقای اردوغان بدست آورد و چنین ائتلافی شکل دهد، این ائتلاف به خودی خود یک پیروزی برای اپوزیسیون محسوب می شود و حتی در صورت شکست در این انتخابات در صورت حفظ انسجام موجود و فائق آمدن بر شکنندگی هایش که کم هم نیست، می تواند جریان آقای اردوغان را تا انتخابات سال های بعد به شدت تحت فشار قرار دهد و با توجه به میل به تغییر در فضای شهرهای بزرگ نظیر استانبول و شهرهای مرکزی نظیر آنکارا و تسری تدریجی آن به شهرهای کوچک تر، چه بسا اپوزیسیون بتواند پیروز انتخابات ریاست جمهوری بعدی باشد و جریان اردوغان نیز که از این پس یک خطر واقعی و مستمر را در بیخ گوش خود حس می کند، برای حفظ جایگاه فعلی در سالهای بعد کار دشواری را پیش روی خواهد داشت و در صورتی پیروز باقی خواهد ماند که عملکرد بسیار بهتری از خود ارائه دهد.
دستاورد انتخابات
انتخابات در ذات خود یک «گفت و گو» است و در صورت جدی بودن، صرف نظر از این که چه کسی پیروز باشد، آثار عمیق خود را به دنبال دارد و به جامعه و ساخت سیاسی، ظرفیت و بُعد می دهد. برای آقای اردوغان پس از بیست سال با همه ی چسبندگی هایش به قدرت و قطبی ساختن فضای سیاسی این کشور و انتقادات جدی که به او وارد است، و برای ترکیه با هر نتیجه ای که کسب شود، در صورت حفظ سلامت انتخابات در دور دوم، این انتخابات یک پیروزی و یک رخداد افتخار آمیز و الگوی مردمسالاری در منطقه ای است که از سلطنت ها، دیکتاتوری ها و انتخابات نمایشی فراوانی رنج می برد. البته ترکیه با سابقه کودتا و دخالت نظامیان و جریانات عمیق امنیتی در تحولات قدرت و با توجه طمع ورزی قدرت های جهانی به این کشور، باید به هوش باشد، که این انتخابات تضمین همه چیز نیست و تا نهادینه شدن مردمسالاری راه درازی در پیش است تا هیچ قدرتی به هیچ بهانه ای نتواند این روند را در این کشور مختل و اراده ملت ترکیه را مخدوش سازد.
دو هفته آینده برای هر یک از دو جریان رقیب سرنوشت ساز خواهد بود. آنچه نوشته شد بر اساس داده های فعلی بود. در نوشته بعدی در صورت تغییر معنی دار در داده های انتخاباتی، ترسیم دقیق تری از آرایش نهایی آراء در انتخابات ترکیه ارائه خواهد شد.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
نظر شما