هشدار معصومه ابتکار: وضع کیفیت گازوئیل بسیار نگران‌کننده‌ست/هر شب ۱۰هزار کامیون وارد تهران می‌شود

لیلا شوقی: معصومه ابتَکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در دولت‌های اصلاحات و اعتدال، در اکانت توئیتر خود از نصف شدن بودجه سال ۱۴۰۲ قانون هوای پاک به نسبت سال قبل، خبر داد. این در حالی که تهرانی ها امسال، در سال ۱۴۰۱ تنها، دو روز هوای پاک داشتند.

به همین دلیل با مصومه ابتکار گفت و گو و بررسی کردیم که نقش بودجه تا چه قدر می‌تواند در اجرایی شدن قانون هوای پاک موثر باشد. از نظر او، تخصیص بودجه اهمیت زیادی دارد البته اگر همه بودجه تخصیص شده، وصول شود، به جز آن اما هماهنگی بین دستگاهی و اجرای قوانین، اعتمادسازی و همراهی مردم در اجرایی شدن قانون مهم هستند.

این گفت‌وگو را اینجا بخوانید:

شما در توییتی درباره نصف شدن بودجه قانون هوای پاک در سال بعد نوشتید، آیا این میزان تخصیص بودجه برای سال بعد، می‌تواند به اجرایی شدن قانون هوای پاک کمک کند؟

قانون هوای پاک حدود دویست و بیست حکم اجرایی دارد و دستگاه های مختلف در بخش های ملی، حدود ۲۲ دستگاه و در بخش های استانی تقریبا ۱۶ دستگاه، بسته به این که کدام بخش قانون را ما درنظر بگیریم، مسئولیت اجرا شدن آن را برعهده دارند. این دستگاه ها باید با هم همکاری کنند تا اتفاقی در زمینه اجرایی شدن این قانون بی افتد؛ اما این که بودجه سال بعد در مقایسه با امسال نصف شده است، جای تاسف دارد؛ ولی ما باید بدانیم که یک بخش از بودجه مربوط به سازمان محیط زیست است اما مثلا بخش هایی مربوط به وزارت کشور است؛ حمل و نقل عمومی بسیار مهم است و گسترش و نوساز آن باید در اولویت های بودجه باشد.

با این تفاسیر کدام یک از برنامه‌های قانون هوای پاک تا به حال به مرحله اجرا رسیده است؟

آیین نامه های اجرایی قانون هوای پاک، در دولت یازدهم و مجلس قبل تصویب شد. آیین نامه های اجرایی آن هم در دولت دوازدهم به تصویب رسید، بنابراین زمینه برای تحقق این قانون فراهم است.

پنج، شش سالی از عمر قانون هوای پاک می گذرد، اما وضعیت هوای این روزها نشان می دهد که در این مدت زمان، این قانون به درستی اجرا نشده است، دلایل این اتفاق را چه طور ارزیابی می کنید؟

یکی از بزرگترین عقب ماندگی های ما توسعه حمل و نقل عمومی است. حمل و نقل عمومی را اگر اتوبوس رانی و مترو، درنظر بگیریم، با سرعت کافی توسعه و نوسازی پیدا نکردند. ما در این حوزه، مشکلات زیادی داریم و خواهیم داشت، برآوردها این است که تهران تا ۱۲ هزار اتوبوس نیاز دارد و اتوبوس های فعال، کفاف نیازهای ما را نمی دهد و بسیاری از اتوبوس های فعلی هم، فرسوده اند. مترو هم نیاز به توسعه خطوط و بازسازی دارد و همه برنامه های توسعه ناوگان عمومی، با تاخیر مواجه شده و البته سال هاست که با تاخیر مواجه شده.

مشکلات مختلفی مانند کمبود بودجه و مشکلات ناشی از تحریم ها باعث شده است که ما از تکنولوژی مانند اتوبوس های برقی هم عقب بیفتیم. امروز توسعه اتوبوس های برقی در دستور کار بسیاری از شهرهاست، اصلا ما در مصوبات دولت ممنوعیت ورود اتوبوس دیزلی به شهر را داریم، چون گازوئیل سوختی است که میزان آلودگی بالایی دارد و باعث افزایش ذرات و آلاینده های دیگر می شود.

عملکرد دولت سیزدهم درباره اجرایی شدن هوای پاک از نظر شما چگونه است؟

حقیقت این است که موضوع کاهش آلودگی هوا، همکاری دستگاهی را می‌طلبد، به عنوان مثال دستگاهی مانند وزارت نیرو نیاز به اعتبار دارد تا بتواند راندمان نیروگاه ها و سیستم هایش را نوسازی کند و به سوخت پاک دسترسی داشته باشد. این بحث مهم و کلیدی است. از طرف دیگر وزارت نفت باید در ارتقای کیفیت بنزین خود تلاش کند. حفظ کیفیت بنزین یک نگرانی است که این روزها، دوباره با ورود بنزین آلوده، مطرح شده است. مسئله دیگر مربوط به گازوئیل و استاندارد گوگرد است و اگر رعایت نشود اتفاقات ناخوش آیندی رخ می دهد.

در دولت یازدهم با همکاری که وزارت نفت، وضعیت گازوئیل اصلاح شد و ۵۰۰۰ پی پی ام و یا همان ۵۰۰۰ قسمت در میلیون بود که این میزان را به ۵۰ پی پی ام رساندیم، ولی الان ظاهرا مجددا بالا رفته و گزارش هایی که امروز هم وجود دارد، بسیار نگران کننده است. به همین دلیل است که مسئله بودجه و نوسازی فرآیند پالایشگاه ها و بهبودها عملکردها مهم است.

الان شرایط آلودگی هوا در ایران بغرنج است، برای حل مشکل چه برنامه کوتاه مدتی پیشنهاد می‌دهید؟

رعایت استانداردهای موتورسیکلت ها و توسعه موتورسیکلت برقی در دستور کار دولت یازدهم بود، اما برای رسیدن به این مهم بودجه نیاز بود. حتما به این مسئله باید توجه کافی شود. ارتقای استاندارد خودرو هم که نیاز به اعتبارات دارد و می تواند کمک کننده باشد. کارگروه آلودگی هوا، برای هماهنگی بین دستگاهی و اطمینان بخشی از اجرای دقیق برنامه ها به صورت کامل و دقیق می تواند یکی دیگر از پیشنهادات کوتاه مدت باشد. از طرف دیگر نظارت بر عملکرد دستگاه ها هم مهم است.

به اضافه این، کارگروه هوا مسوولیت دارد بازخورد دستگاه ها، میزان عملکرد و مشکلات احتمالی و دلایل عدم هدف گذاری ها و عدم تحقق قانون را مشخص کند؛ مثلا در استانداردهای خودرو و استاندارد سوخت که باعث ارتقای کیفیت هوا می شود ما شاخص هایی را داریم که باید به ان ها دست پیدا کنیم. برای رسیدن به آن نیاز به گزارش گیری مستمر و اصلاح فرایندها در این بخش وجود دارد که این کار کارگروه هوا در سطح ملی و در سطح استانی است. کارگروه ملی هوا، کارگروه هوای هر کدام از استان ها و کارگروه آلودگی هوا، باید به صورت مستمر جلسه داشته باشند و نظارت و بازخودرگیری را انجام دهند. اگر این اتفاق بی افتد، ممکن است با تامین بودجه شاهد بهبود کیفیت هوا باشیم.

شما از تخصیص بودجه گفتید، چه قدر از بودجه هوای پاک سال ۱۴۰۱ وصول شد؟

همیشه تخصیص بودجه به نسبت اصل خود بودجه، کمتر بوده است.

به جز بحث تخصیص بودجه، چه مسئله دیگری سد راه قانون هوای پاک است؟

ما چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی نیاز به تسهیلات داریم، با فرض این که تخصیص بودجه به طور کامل اتفاق بی افتد که هیچ وقت این طور نیست، ما باز هم در اجرا و هماهنگی در اجرا مشکل داریم. به جز این مسئله، قانون هوای پاک یک محور مهم دیگر هم دارد و آن، همکاری بخش خصوصی و همکاری مردم است. لازمه این اتفاق، اعتمادسازی با مردم است. باید اعتمادسازی صورت گیرد و در کنار آن باید جلب مشارکت و انگیزه همکاری آن ها وجود داشته باشد.

بخشی از این اتفاق، اگاهی بخشی است که جز برنامه های کاهش آلودگی هوا در همه دنیا و قانون هوای پاک ما هم است. در برنامه جامع کاهش آلودگی هوای پاک در تهران و کلان شهرها، برنامه هایی برای جلب اعتمادسازی مردم، تصویب شده است. و اگر شرایط اجتماعی و اعتماد عمومی پایین باشد، سخت می شود قانون را با همکاری مردم پیش برد. به همین دلیل است که برنامه ها به کندی انجام می شود. در این اتفاق می توان عوامل مختلفی مانند مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را در نظر گرفت و باید به ان پرداخت. باید به نقش «ان‌جی‌او»ها و گروه‌های اجتماعی توجه کرد و روش هایی برای تقویت اعتمادسازی به کار برد.

فارغ از این بحث با توجه به سابقه کاری در شورای شهر، حواشی و عملکرد شورای شهر کنونی و خصوصا آقای زاکانی را چه طور می بینید؟

نقش معاونت های شهرداری های وزارت کشور در قانون هوای پاک پیش بینی شده اما محقق نشده است. درباره ناوگان عمومی و ضعف های آن در سوالات قبل صحبت کردم اما موضوع نوسازی ناوگان تنها مربوط به حمل و نقل عمومی نیست. ناوگان شامل کامیون های که وارد تهران می شود هم است. در یک آماری که سال ها قبل، بررسی کردیم، هر شب حدود ۱۰ هزار کامیون وارد شهر تهران می شوند و آلودگی زیادی را برای این شهر به وجود می آوردند.

این موضوع را هم نباید از یاد ببریم که خودروها هم آلودگی جدی و نیاز به نوسازی دارند و همه این ها نیاز به بودجه و تسهیلات دارد. علاوه بر این مسئله مهمی که در تهران اهمیت دارد، موضوع آلایندگی تایرهاست. فرسایش تایری که اخیرا گزارش های جدید به آن اشاره دارد، ذراتی را در هوا به وجود می آورد که ناشی از فرسایش تایر است و خیلی هم خطرناک است. در گزارش های جدید، سهم جدی از آلاینده ها مربوط به ذرات کمتر از ده میکرون و حتی کمتر از دو میکرون است که به دلیل فرسودگی تایر است؛ بنابراین بحث استاندارد تایر، ارتقای این استاندارد، نوسازی ناوگان و توجه به سن تایرها می تواند خیلی اهیمت داشته باشد.

4747