تحریف چند تاریخ و آمار؛ ۱۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا چه زمانی خریداری شد؟

مریم نوابی‌نژاد: دستیار رسانه‌ای وزیر بهداشت مدعی است تعداد ثبت سفارش واکسن کرونا تا قبل از ۱۴ مردادماه ۱۴۰۰ و تشکیل دولت سیزدهم، ۲۶ میلیون و ۵۲۴ هزار و ۶۱۰ دوز واکسن بوده است. پس از ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ و با تشکیل دولت سیزدهم ۱۳۵ میلیون و ۴۷۵ هزار و ۳۹۰ دوز واکسن ثبت سفارش شد که این رقم از افزایش بیش از ۵ برابری ثبت سفارش واکسن‌ها حکایت دارد.

به گفته پدرام پاک‌آئین، تعداد کل واکسن‌های وارد شده قبل از تشکیل دولت سیزدهم در ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ فقط ۱۸ میلیون و ۷۵۴ هزار و ۶۱۰ دوز بوده که بعد از تشکیل دولت سیزدهم به رقم ۱۴۳ میلیون و ۲۴۵ هزارو ۳۹۰ دوز واکسن رسیده است.

این بخشی از کارزار رسانه‌ای در واکنش به اظهارات اخیر دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق است که روز دوازدهم مرداد گفت: «ما تصمیم گرفتیم برای خرید ۲۰۰ میلیون دوز واکسن خارجی قرارداد ببندیم. خیلی‌ها مخالف بودند و می‌گفتند ما در داخل واکسن تولید می‌کنیم و به زودی ۵۰ میلیون دوز تحویل می‌دهیم. ما حتی پیشاپیش از آن‌ها هم خرید و تشویق کردیم. ۶۰ میلیون دوز واکسن از روسیه خریدیم که چند میلیون دوز بیشتر به ما ندادند. ۵۰ میلیون دوز واکسن از تولیدکنندگان داخلی خریدیم که در دوره ما چند میلیون دوز بیشتر نتوانستند تحویل دهند. از چین و هند، اروپا و کوواکس واکسن خریدیم. شرایط به گونه‌ای شد که حداقل حدود ۱۱۰ میلیون دوز واکسن، علاوه بر واکسن داخلی خریداری کردیم.»

رسانه‌های طرفدار دولت، با تکذیب خریداری ۱۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا توسط دولت دوازدهم، آمارهای متفاوتی ارائه کرده‌اند: سایت مشرق‌نیوز در گزارشی که رجانیوز هم بازنشر داده، نوشته «تا ۱۵ مرداد ۱۴۰۰ - پایان دولت روحانی - در حدود ۱۹ میلیون دوز واکسن کرونا وارد کشور شده بود. با روی کارآمدن دولت سیزدهم تا پایان اسفند ۱۴۰۰ مجموع واکسن‌های وارد شده به کشور به حدود ۱۵۸ میلیون دوز رسید. به عبارتی در حدود ۸ ماه تقریبا واردات واکسن کرونا به کشور ۸ برابر افزایش یافت.»

روزنامه ایران، ارگان دولت آمار دیگری رو کرد: «گزارش گمرک فرودگاه امام خمینی(ره) تا ۲۷ فروردین امسال نشان می‌دهد که تاکنون در مجموع ۱۶۱ میلیون و ۹۳۳ هزار و ۷۲۸ دوز واکسن وارد ایران شده است. با یک حساب سرانگشتی ساده می‌توان گفت که واردات بیش از ۱۴۶ میلیون دوز واکسن کرونا با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی به کشور انجام شده است.»

خبرگزاری فارس نیز آمار مشابهی منتشر کرده است: «درحالی که تا پایان دولت دوازدهم واردات واکسن تا تاریخ ۱۵ مردادماه سال ۱۴۰۰ به ۱۸ میلیون دوز می‌رسید میزان واردات واکسن کرونا در مدت زمانی کوتاهی در دولت جدید به بیش از ۱۶۰ میلیون دوز رسید.»

تیترهایی که فراموش می‌شوند

اما اگر خبرگزاری فارس به آرشیو خود مراجعه کند، درمی‌یابد که اولین منبعی که خبر خرید ۱۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا را منتشر کرده، همین خبرگزاری بوده است.

خبرگزاری فارس روز ۲۳ شهریور ۱۴۰۰ در گزارشی با عنوان «چرا ایران برای واکسیناسیون، منتظر تولید داخل نماند؟ / ماجرای خرید ۱۱۰ میلیون دز واکسن تا قبل از مجوز برکت» نوشت:‌ «ایران تا قبل از ارائه مجوز تولید واکسن داخلی (۲۴ خرداد ۱۴۰۰)، قرارداد خرید حداقل ۱۱۰ میلیون دوز واکسن را بسته بود که قرار بود به تدریج تا پایان پاییز (پایان سال ۲۰۲۱ میلادی) وارد کشور شود. این در حالی بود که طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان پاییز ۶۵ میلیون دوز و تا پایان سال ۱۲۰ میلیون دوز واکسن احتیاج داشت.»

این گزارش به خلف‌وعده روسیه در تحویل واکسن‌های خریداری‌شده اشاره کرده است: «بزرگترین قرارداد ایران با روسیه بود. یکی ۲ میلیون و دیگری ۶۰ میلیون دوز اسپوتنیک. روسیه البته بیش از یک میلیارد دوز واکسن را به ۲۰ کشور پیش‌فروش کرده بود اما علیرغم سرمایه‌گذاری‌های متعدد برای تولید واکسن در کشورهای مختلف (از جمله ایران) عملا نتوانست ظرفیت تولید خود را سریع بالا ببرد. تا قبل از سال ۹۹ فقط ۳۰۰ هزار دوز از قرارداد اول وارد کشور شد و در بهار هم ۶۰۰ هزار دوز. از قرارداد بزرگ ۶۰ میلیون دوزی هم که باید از خرداد آغاز می‌شد، تا امروز هیچ واکسنی وارد کشور نشده.»

حتی فارس هم اذعان کرده که «چین هم برای صادرات واکسن به ایران، با مشکل تحریم‌های آمریکا مواجه شد. در نهایت، طرفین به این نتیجه رسیدند که واکسن چینی بدون نام بردن از نام کشور و شرکت تولیدکننده، از طریق واسطه صلیب سرخ تحویل هلال احمر ایران شود تا خطر تحریم کاهش پیدا کند. با این وجود، فقط ۳ میلیون دوز از تعهد ۱۰ میلیونی چین در بهار محقق شد.» این در حالیست که سایت مشرق روز ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ نوشت: «یکی از مهمترین مصادیق اقدامات مثبت دولت سیزدهم بدون برجام و FATF، مربوط به واکسیناسیون سراسری کرونا و کارنامه مثبت دولت در این خصوص است.»

بیشتر بخوانید:

چه کسی صد میلیون دز واکسن خرید، چه کسی مخالف واردات واکسن بود؟

اما فارس در آن گزارش نوشته بود:‌ «در ۲۴ خرداد ۱۴۰۰ ایران مجوز تولید و تزریق اضطراری واکسن «برکت» را صادر کرد. آمریکا که در دی‌ماه به فاصله ۲ هفته از موفقیت اولیه برکت، این شرکت را تحریم کرده بود، این بار در کمتر از ۳ روز تحریم واکسن را برداشت. این درحالی بود که آمریکا همیشه ادعا می‌کرد اقلام دارویی را تحریم نکرده و ایران مشکلی برای خرید دارو ندارد.»

خبرگزاری فارس فردای آن روز در ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ در گزارشی دیگری با عنوان «ماجرای سرعت گرفتن واردات واکسن» آمار ارائه داده خود را تکرار کرد: «در تحلیل سهم دولت جدید در واردات واکسن نباید شتاب‌زده و از سر حب و بغض سیاسی تحلیل کرد. باید واقعیت‌ها را دید وگرنه ناخواسته با یک خطای تحلیل عملکرد جمهوری اسلامی در پی‌گیری سلامت مردم شبهه‌ناک می‌شود. دولت جدید در تسهیل و شتاب واردات واکسن نقش جدی داشته است اما واقعیت اینست که عمده خرید واکسن برای دولت قبل است.

۱۱۰ میلیون دوز واکسن تا بهار ۱۴۰۰ خریداری شد.

۱۶.۸ میلیون دوز کواکس

۲ میلیون دوز اسپوتنیک در اسفند ۹۹

۲ میلیون دوز بهارات در اسفند ۹۹

۶۰ میلیون دوز اسپوتنیک در فروردین

۳۰ میلیون دوز سینوفارم در اردیبهشت

البته تا خرداد ۱۴۰۰ فقط حدود ۷ میلیون دوز وارد شد. اما از ابتدای تیر واردات شتاب گرفت و تا پایان مردادماه ۳ برابر تمام دوره قبلی واکسن وارد شد. پس دقت کنیم که سرعت واردات واکسن پیش از روی کار آمدن دولت جدید نیز شدت قابل ملاحظه گرفت. لذا ماجرا نمی‌تواند تنها نتیجه جابجایی دولت‌ها باشد.

توجه کنیم که عرصه واکسن و سلامت مردم در سطح رقابت سیاسی میان دولت‌ها متوقف نمی‌شود و ایندست ادعاها هشتگ «واکسن بخرید» ضدانقلاب را تائید می‌کند. در حالیکه بعد از دستور رهبری در دی ماه ۹۹ که فرمودند واکسن بخرید، سیاست جمهوری اسلامی خرید واکسن بود و حتی قبل از تولید واکسن ایرانی، بیش از ۱۱۰ میلیون دوز از کل نیاز ۱۲۰ میلیون دوزی ایران خریداری شده بود.»

۴۰ میلیون دوز واکسن تا شهریور ۱۴۰۰

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک ایران و چین نیز در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان (۲۳ شهریور ۱۴۰۰) از ورود ۵۰ میلیون دوز واکسن چینی خبر داد: «قرارداد ایران با چین برای واردات واکسن ۹۰ میلیون دوز بود که تاکنون ۴۰ میلیون وارد شده است. در حال حاضر نیز رایزنی‌هایی با کشور چین انجام داده ایم که این ۵۰ میلیون دوز باقی مانده را زودتر زمان موعد تحویل ایران دهد. طی دو سه هفته گذشته هر هفته ۵ میلیون دوز واکسن از کشور چین به ایران وارد شده و این مورد نیز قابل ذکر است که ناوگان هوایی ایران توانایی حمل بیش از ۵ میلیون در هفته را ندارد چرا که حمل واکسن به خصوص واکسن کرونا از حساسیت بالایی برخوردار است.»

اما چه شد که واردات واکسن کرونا پس از دولت سیزدهم افزایش یافت؟ دکتر علیرضا رئیسی، معاون سابق وزارت بهداشت و سخنگوی پیشین ستاد ملی مقابله با کرونا در گفت‌وگو با روزنامه همشهری (۲۲ شهریور ۱۴۰۰) دلیلش را شرح داده است: «در دوره جدید دو اتفاق مهم رخ داد؛ اول این که قراردادهای گذشته ما در حال عملیاتی شدن هستند و دوم ظرفیت مازادی ایجاد شده که کشورها واکسن‌های بیشتری را در اختیار ما قرار دهند. از همان ابتدا که بحث واکسن و تولید واکسن در سطح دنیا مطرح شد، کشور ما هم به‌دنبال واکسن بود و سال گذشته قرارداد ۷/۱۶ میلیون دوز واکسن را با کووکس منعقد کردیم. همسو با آن هم مذاکرات با کشور چین و روسیه و دیگر کشورهایی که ظرفیت تامین واکسن را داشتند هم در حال انجام بود. اما تامین واکسن به‌دلیل بدعهدی‌های صورت گرفته محقق نشد. محموله‌هایی از واکسن وارد کشور شد اما به اندازه قراردادهای منعقد شده نبود؛ مثل همان محموله ۶۰ میلیون دوزی واکسن از روسیه که به دلایلی محقق نشد. اما هم‌اکنون بخشی از این قراردادهای گذشته در حال اجرایی شدن و علاوه بر آن هم ظرفیت‌های جدیدی ایجاد شده و ما با کشورهای بیشتری وارد مذاکره شده‌ایم.ظرفیت جدیدی در قالب تفاهم‌هایی در حال انجام است و اکنون هم تسریع روند واردات واکسن ناشی از قراردادهایی که در گذشته منعقد شده و اکنون در حال عملی شدن است و از سوی دیگر در دولت سیزدهم ظرفیت‌های مازادی برای تامین واکسن رقم خورده است.»

درواقع رئیسی به «قراردادهای منعقد شده در گذشته» اشاره کرده، قراردادهایی که سیل واردات واکسن در دولت سیزدهم را راه انداخت.

۴۷۴۷