محمود حاج‌زمان: چه چیزی باعث تابش‌های خیره‌کننده نور از سیاه‌چاله‌های عظیم کهکشان‌های دوردست می‌شود؟ برای مدت‌ها تصور می‌شد که این اجرام که با نام هسته‌های کهکشانی فعال شناخته می‌شوند، ننیجه برخورد میان کهکشانها در جهان ابتدایی هستند. اما اکنون شواهدی پیدا شده که نشان می‌دهد ادغام کهکشانها در یکدیگر عامل این مساله نیست. در عوض به گفته اخترشناسان، این فانوس‌های کهکشانی روشنایی خود را مدیون فرایند لطیف‌تری هستند.
به گزارش نیوساینتیست، هسته‌های کهکشانی فعال نواحی فشرده‌ای در مرکز کهکشانها هستند که بسیار روشن‌تر از حد معمول می‌درخشند. اخترشناسان تصور می‌کنند که این هسته‌ها نیروی خود را سیاه‌چاله‌هایی می‌گیرند که میلیون‌ها یا میلیاردها بار سنگین‌تر از خورشید ما هستند. گازهایی که به دور سیاه‌چاله‌ها می چرخند، در اثر این فعالیت گرم و روشن می‌شوند و قبل از اینکه به درون سیاه‌چاله کشیده شوند، پرتوهای ایکس از خود ساطع می‌کنند.
گازهای قیفی‌شکل
در روشن‌ترین فانوس‌های کهکشانی که تحت عنوان اختروش (کوازار) شناخته می‌شوند، گازهای چرخان اطراف سیاه‌چاله می‌تواند تابشی به مراتب روشن‌تر از کل کهکشان راه‌شیری داشته باشند. تابش اغلب اختروش‌ها مربوط به مدت‌ها قبل است، زمانی‌که کیهان بسیار کوچک‌تر و شلوغ‌تر از زمان فعلی بود. این اختروش‌ها در اثر برخورد کهکشان‌های بزرگ به یکدیگر و فروریختن گازها در سیاه‌چاله‌ها به وجود آمده‌اند.
همین موضوع سبب شده بود که بسیاری از اخترشناسان تصور کنند هسته‌های کهکشانی فعال کم‌نورتر نیز باید به روش مشابهی نیرو بگیرند. با این وجود، تئوری‌های کیهان‌شناسی پیش‌بینی می‌کنند که اگر برخورد عامل این روشنایی بود، در نتیجه می‌باید فانوس‌های کهکشانی در تمام کیهان پراکنده می‌شدند.
برای کشف حقیقت، ویولا آلواتو و همکارانش از موسسه فیزیک پلاسمای ماکس پلانک در آلمان از تلسکوپ فضایی اشعه ایکس XMM-Newton استفاده کردند تا 600 هسته فعال کهکشانی را نیم‌کره جنوبی آسمان مطالعه کنند.
صفحه ناپایدار
گروه آلواتو از تلسکوپ بسیار بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا در شیلی استفاده کرد تا مقدار انتقال‌به‌سرخ و فاصله این کهکشانها را اندازه‌گیری کند. نتایج حاصله شگفتی بزرگی برای تئوری‌های اخترشناسان بود. داده‌ها نشان می‌داد که نحوه پراکندگی و توزیع این کهکشانها به صورتی است که نمی‌تواند نتیجه ادغام کهکشانها باشد.
اما اگر ادغام کهکشانها باعث ایجاد اکثر هسته‌های کهکشانی فعال نشده، پس چه عاملی آنها را به وجود آورده است؟ الکسیس فینوگونوف از اعضای گروه می‌گوید که گازهای درون کهکشان احتمال مسول این پدیده هستند. اگر میزان گاز موجود در یک کهکشان بیضوی زیاد باشد، می‌تواند باعث ناپایداری صفحه این کهکشان بشود. این ناپایداری می‌تواند باعث شود که گازها به سمت مرکز کهکشان و درون سیاه‌چاله آن سرازیر شوند.
این فرایند می‌تواند نقش مهمی را در تکامل کهکشانی داشته باشد. فینوگونوف توضیح می‌دهد که هسته‌های کهکشانی فعال ممکن است با دمیدن گازها به بیرون از کهکشان، باعث توقف رشد کهکشان شوند. وی می‌گوید: «به احتمال زیاد این همان فرایندی است که کهکشانها را از رشد نامحدود باز می‌دارد.»
53275
نظر شما