سمیه قاضی زاده: معلوم نیست که ترانه تیتراژ در همین چندساله اخیر تا این اندازه مد شده یا سال‌ها قبل مد بوده و حالا به نوعی دوباره احیا شده است. آنهایی که بیشتر با تاریخ و آمار و ارقام در سینما سر و کار دارند بیشتر ترانه‌های تیتراژ را روی فیلم‌ها یادشان می‌آید تا سریال‌ها. حالا بماند که سال‌ها قبل چندان سریال معروفی-به جز چند مجموعه معدود- هم پخش نمی‌شده. به هرحال آنچه این روزها در پایان هر مجموعه تلویزیونی به گوش می‌رسد ترانه‌ای است که مخصوص آن سریال سروده شده و خواننده‌ای که اکثراً از میان خوانندگان روز پاپ انتخاب شده و آن را می‌خواند.
ترانه، مهمان همیشگی رمضان
از آنجا که سریال‌های ماه رمضانی خودشان بیننده‌های بیشتری را پای تلویزیون می‌نشانند، آوازهای تیتراژشان هم بیشتر از دیگر ترانه‌های عنوان‌بندی شنیده می‌شوند و تقریباً دیگر کمتر سریال ماه رمضانی است که ترانه تیتراژ نداشته باشد. از قضا کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌گان هم از همان ابتدا به فکرند که آوازی منحصر به فرد و به قول اهالی موسیقی «بگیر» را روی تیتراژ پایانی و گاه آغازین و پایانی شان قرار دهند که به همین بهانه پوئن بیشتری را نصیب بیننده‌هایشان هم کرده باشند. به یاد بیاورید تیتراژ سریال «شب دهم» با صدای «علیرضا قربانی» را که واقعاً به اندازه سریالش محبوب و معروف شد و هنوز خیلی‌ها معتقدند که همان آواز باعث شهرت خود قربانی هم شد. شاید به همین دلیل است که خیلی از خواننده‌ها برای اینکه تیتراژ سریال بخوانند سر و دست می‌شکنند و بعضی‌ها هم مثل «احسان خواجه‌امیری» به نوعی بیشتر با ترانه‌های تیتراژشان شناخته می‌شوند تا آنجا که خیلی‌ها به او لقب پرطرفدارترین خواننده تیتراژ تلویزیونی را داده‌اند. همان خیلی‌هایی که این لقب را داده‌اند معتقدند که او با اجرای همان تیتراژهاست که توانسته از زیر سایه نام پدر خارج شود و هویتی مستقل در موسیقی پیدا کند. جالب اینجاست که حالا دیگر اغلب کارگردانان و تهیه‌کنندگان تلویزیونی هم از این محبوبیت خبردار شده‌اند تا آنجا که سال گذشته او تیتراژ دو مجموعه تلویزیونی را در ماه مبارک اجرا می‌کرد و یکی از این مجموعه‌ها هم آواز تیتراژ ابتدایی داشت هم انتهایی و با توجه به اینکه هر کدام از این مجموعه‌ها در ایام ماه مبارک رمضان روزی دوبار از تلویزیون پخش می‌شد، بینندگان روزی شش بار صدای خواجه امیری را در سی روز ماه مبارک شنیدند! یادتان می‌آید ترانه تیتراژ سریال «میوه ممنوعه» را؟ «می‌شه خدا رو حس کرد تولحظه‌های ساده / تو اضطراب خشم و گناه بی‌اراده/ بی‌عشق عمر آدم بی‌اعتقاد می‌ره/ هفتاد سال عبادت یک شب به باد می‌ره» یا ابیاتی چون «همه دنیا بخواد و تو بگی نه/ نخواد و تو بگی آره تمومه/ همینکه اول و آخر تو هستی/ به محتاج تو محتاجی حرومه» بی‌جهت نیست که خیلی‌ها این بیت‌ها را در نیمه‌های ماه رمضان حفظ شده بودند.
ایرج نیامد
سریال‌های ماه رمضانی امسال هم علیرغم اینکه به اندازه سال‌های قبل مورد استقبال واقع نشده‌اند اما از این قاعده مستثنی نیستند. با این حال خواجه امیری ترانه هیچ‌کدام از آنها را اجرا نکرده است. پیش از این شایعه شده بود که قرار است ایرج و پسرش احسان خواجه امیری به همراه هم ترانه تیتراژ «عبور از پاییز» را اجرا کنند اما او این خبر را تکذیب کرد. خواجه امیری که خودش به میزان شهرتی که اجرای ترانه‌های تیتراژ سریال‌های ماه رمضانی به همراه دارد واقف است، می‌گوید: «فکر می‌کنم اجرای این ترانه‌ها خیلی در شهرت مؤثرند. برای هر خواننده‌ای اجرای تیتراژ صد در صد جالب است چرا که ما خواننده‌هایی که داریم در ایران فعالیت می‌کنیم محدودیت حضور در کلیپ و پخش کلیپ داریم و بنابراین کمتر راهی وجود دارد برای اینکه بتوانیم با مردم ارتباط رسانه‌ای داشته باشیم. اما زمانی که تیتراژ سریالی را می‌خوانید این ارتباط وصل می‌شود. فرصت بسیار خوبی است به خصوص اگر سریال هم سریال موفقی باشد و تیتراژ هم آهنگسازی و اجرای خوبی داشته باشد. آن وقت واقعاً اجرای آن می‌تواند مؤثر باشد حالا چه در موفقیت یا در شهرت که در پی آن می‌آید. اگر هم تیتراژ خوب باشد اما سریال دیده نشود که اتفاق دقیقاً برعکس می‌افتد و خیلی طول می‌کشد تا ترانه شما شنیده شود. اما زمانی که شنیده شد نمی‌شود در تأثیرگذاری‌اش شک کرد. اجرای تیتراژ موفق برای سریال موفق یعنی کمک به خواننده.»
در هر حال جای خالی این شایعه اگرچه پر نشد و «کارن همایون فر» آهنگساز این مجموعه ترجیح داد تا ترانه‌ای را برای تیتراژ آن در نظر نگیرد اما حضور علیرضا افتخاری در ترانه تیتراژ «پنجمین خورشید» علیرضا افخمی باعث شد تا خیلی از طرفداران او تا پایان هر قسمت از سریال پای تلویزیون‌هایشان نشسته و ترانه آن را گوش کنند. «علیرضا افتخاری» درباره این تیتراژ که نامش «خوشه دنیا»ست، می‌گوید: «همیشه از اینکه در موسیقی فیلم یا سریالی نقش داشته باشم خوشحالم چرا که وقتی موسیقی و سیما دست به دست هم می‌دهند کار مطلوب‌تر و قشنگ‌تر می‌شود. اگرچه هیچ وقت این دو از هم جدا نیستند و به نظر من لازم و ملزوم همدیگرند. همیشه هم از قدیم فیلم‌هایی که به موسیقی و ترانه اهمیت بیشتری می‌داده‌اند موفق‌تر بوده‌اند. فیلم‌هایی که عقل و احساس را کنار هم قرار داده‌اند.»
از دیگر ترانه‌های تیتراژ مطرح امسال می‌توان به ترانه برنامه ماه عسل اشاره کرد که سال گذشته هم تا مدت‌ها سر زبان‌ها بود و در اینترنت دانلود می‌شد. «محسن یگانه» با تیتراژی که برای برنامه «ماه عسل» خواند برای اولین‌بار صدایش را از طریق رسانه ملی به گوش طرفدارانش رساند. او با ترانه «با من غریبگی نکن با من که درگیر توام/ چشماتو از من برندار من مات تصویر توام» حسابی به آمار طرفدارانش اضافه کرد. امسال هم همین تجربه بار دیگر با تغییراتی در ترانه و آهنگ تکرار شده است و به نظر می‌رسد که علیرغم گذشت تنها چند روز از ماه مبارک این بار هم این کار توانسته طرفدارانی برای خودش دست و پا کند.
«نردبام آسمان» هم دیگر مجموعه‌ای است که این روزها در ماه رمضان از تلویزیون پخش می‌شود اما سازندگان آن ترجیح داده‌اند تا ترانه‌ای را برای تیتراژ آن در نظر نگیرند. از سویی دیگر نه تنها این کم کاری در اجرای ترانه‌های تیتراژ در میان خوانندگان مشهود است بلکه بسیاری از آهنگسازان مطرح سریال‌های ماه رمضانی هم در کارهای امسال حضور ندارند. خیلی‌ها می‌گویند که قرار بوده که سریال «رستگاران» در روزهای ماه مبارک پخش شود و به نظر می‌رسد که پر بیراه هم نیست. «آریا عظیمی نژاد» به عنوان آهنگسازی فعال سریال‌های ماه رمضانی پرطرفداری همچون «آخرین گناه» یا «روز حسرت» امسال موسیقی هیچ کاری را نساخته.
امسال بی‌ترانه
به نظر می‌رسد که تیتراژهای سریال‌های امسال را می‌توان به عنوان کم ترانه ترین‌ها در طول سال‌های اخیر در نظر گرفت. شاید سازندگان این سریال‌ها در حال بازنگری ترانه‌های این کارها هستند، اگرچه اگر قرار باشد حرف دکتر افشین یداللهی که نامی آشنا برای مخاطبان سریال‌های مناسبتی است و اکثر ترانه‌های این سریال‌ها سروده اوست را باور کنیم این آثار رو به رشد بوده‌اند چرا که او معتقد است: «کیفیت ترانه‌های سریال‌های ماه رمضان به لحاظ اجرا و کیفیت کلام نسبت به ترانه‌های سریال‌های گذشته بسیار بهبود یافته است و در مجموع، کلام این ترانه‌ها از کیفیت رو به رشدی برخوردار است.»
«اما از آن سو «عبدالجبار کاکایی» شاعر ترانه سریال «رستگاران» یا «یک وجب خاک» اعتقاد دارد که در برخی ترانه‌های تیتراژ سریال‌های ماه رمضان نبود توازن، فقدان رعایت قافیه، نداشتن تازگی و بیان حرف‌های تکراری از سوی شاعر به چشم می‌خورد و مشکل این ترانه‌ها به طور عام، دایره محدود واژگان است». اهورا ایمان، شاعر ترانه سریال «شکرانه» هم تکراری و کلیشه‌ای بودن موضوعات ترانه‌های سریال‌های ماه رمضان را یکی از ایرادهای آنها می‌داند و می‌گوید: «در ترانه‌های این سریال‌ها اغلب موضوعات ماورالطبیعه، عبادی و مذهبی مورد توجه قرار می‌گیرند که این نوع نگاه به سریال‌های ماه مبارک رمضان بسیار نخ نما شده است و باید راه گریزی برای توجه به موضوعات دیگر یافت.»
با وجود نظرات مختلفی که درباره اجرای ترانه‌های تیتراژ مناسبتی داده می‌شود، آنچه که واضح است این است که دیگر نمی‌توان تأثیر مثبت ترانه‌های تیتراژ در بیشتر دیده شدن یک مجموعه تلویزیونی را انکار کرد و شاید همین مسئله یکی از دلایلی باشد که سریال‌های رمضان امسال در مقایسه با سال‌های قبل طرفدار چندانی ندارند.
نظر شما