طی ماه‌های گذشته که بهای نفت با وجود فراز و نشیب‌هایش، روند صعودی می‌پیمود؛ همواره این تصور وجود داشت که افزایش قیمت‌ها با بنیادهای بازار ارتباطی ندارد. تصور بر این بود که رکود همچنان حکمفرما است و از این رو افزایش قیمت‌ها در شرایطی که عرضه نفت کافی است و تقاضا نیز افزایش نیافته است، باید به عواملی به جز بنیادها، مربوط باشد. مرور پیشینه تحولات بازار نفت در ماه‌های گذشته نشان می‌دهد که شگفتی از افزایش قیمت‌های نفت بی‌دلیل نیز نبوده است. اگر ظرفیت اضافی تولید، ذخایر نفت کشورهای مصرف کننده، تقاضای جهانی، تولید اوپک و گزارش‌های نهادهای تخصصی انرژی مانند، اوپک، آژانس بین‌المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا در مورد تقاضا را ملاک قرار دهیم، یک بار دیگر در می‌یابیم که توضیح علل افزایش بهای نفت بر اساس بنیادها به راحتی ممکن نیست.
ظرفیت اضافی
آمار مربوط به ظرفیت اضافی تولید در کشور عربستان نشان می‌دهد که این کشور در حال حاضر دو میلیون و 500 هزار بشکه در روز (تولید کنونی عربستان حدود 8 میلیون بشکه و ظرفیت تولید آن ده میلیون و 500 هزار بشکه در روز است) ظرفیت اضافی تولید دارد. حتی پیش‌بینی می‌شود که با عملی شدن پروژه‌های جدید، ظرفیت تولید این کشور تا سال آینده به 12 میلیون و 500 هزار بشکه در روز افزایش یابد. اگر این پروژه‌ها بر اساس برنامه به بهره برداری برسند، عربستان در مقایسه با امروز روزانه 4 میلیون و 500 هزار بشکه نفت ظرفیت اضافی خواهد داشت. تقریباً همه کشورهای عضو اوپک دارای ظرفیت مازاد تولید هستند و 4 میلیون و 200 هزار بشکه‌ای که اوپک طی سه نشست پایانی خود در سال گذشته میلادی از تولید خود کاسته است، نشان‌دهنده وجود چنین ظرفیت مازادی است. حتی در نیجریه یک میلیون و 200 هزار بشکه ظرفیت اضافی تولید وجود دارد که تصور می‌رود با روند حرکت دولت و ستیزه جویان به سوی سازش به‌تدریج امکان عرضه آن به بازار فراهم آید. ایران، کویت، امارات و ونزوئلا از دیگر کشورهایی هستند که دارای ظرفیت اضافی تولید هستند.
ذخیره‌سازی
آمار ذخایر نفت خام و فرآورده در کشورهای مصرف‌کننده صنعتی نشان می‌دهد که ذخایر نفت خام این کشورها در حال حاضر پنج روز بیشتر از میانگین پنج سال گذشته است. این میزان در حال حاضر معادل 62 روز مصرف آتی این کشورها و رقم قابل قبولی برای کاهش نگرانی این کشورها در برابر گسیختگی‌های عرضه است. هفته نامه گلوبال مارکتز وضعیت کنونی ذخایر نفت و فرآورده‌های کشورهای صنعتی را به خوبی ترسیم کرده است. این هفته نامه در شماره 17 آگوست (26 مرداد) خود (ص 20) اعلام می‌دارد که میزان ذخایر نفت خام و فرآورده‌های کشورهای صنعتی درماه جولای (تازه‌ترین آمارماهانه موجود) در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 130 میلیون بشکه بیشتر است.
این گزارش در مورد ذخایر فرآورده‌های آمریکا می‌گوید که میزان ذخایر این کشور در ماه جولای 550 هزار بشکه افزایش یافت و به 771 میلیون بشکه رسیدکه با رقم بی‌سابقه آن در تابستان سال 1998 تنها 8 میلیون بشکه فاصله دارد. آمار این نشریه نشان می‌دهد که تقاضای نفت خام آمریکا در ماه جولای گذشته روزانه کمتر از 19 میلیون بشکه در روز بوده است که در 13 سال گذشته پایین‌ترین میزان بوده و در همین حال ذخایر نفت خام و فرآورده‌های این کشور در این ماه به بالاترین میزان در بیست سال گذشته رسیده است. آمار دیگری در زمینه ذخیره فرآورده‌های میان تقطیر نشان می‌دهد که در ماه جولای 60 میلیون بشکه فرآورده در نفتکش‌ها و روی آب‌ها ذخیره شده‌اند و ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر در آمریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن و سنگاپور از آوریل 2008 تاکنون 125 میلیون بشکه افزایش یافته است
تولید اوپک
تولید اوپک نیز پس از سهمیه‌بندی‌های سال گذشته میلادی که منجر به توافق در مورد کاهش تولید 11 کشور مشمول سهمیه‌بندی شد، در ماه‌های گذشته پیوسته افزایش یافته است. آمار نشان می‌دهد میزان پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌ها طی چهارماه گذشته میلادی پیوسته کاهش یافته و از حداکثر 80 درصد، به کمتر از 70 درصد در حال حاضر رسیده است. از قضا افزایش تدریجی تولید اوپک در حالی است که تولید شماری از کشورهای غیر اوپک مانند روسیه نیز افزایش یافته است. به این ترتیب در حالی که چنین نموداری از وضعیت انرژی جهانی از یک سو و حاکم بودن رکود و کاهش تقاضا از سوی دیگر باید قیمت‌های نفت را به سوی کاهش سوق دهد اما بهای نفت در ماه‌های گذشته افزایش یافته است. چرا؟ تحلیلگران در توضیح چرایی افزایش بهای نفت به عواملی مانند کاهش ارزش دلار، پیش‌بینی خروج اقتصاد جهان از رکود، بهبود شاخص‌ها در بازارهای بورس و نقش سفته‌بازان اشاره می‌کنند.
وضعیت جدید
اگر در ماه‌های گذشته روند افزایش نفت و چرایی آن محور بحث بود، اکنون تحلیلگران درصدد پاسخ به این پرسش برآمده‌اند که سقف افزایش بهای نفت کجا خواهد بود؟ هفته گذشته خبرگزاری رویترز به نقل از مقاله ادوارد مورس (این مقاله قرار است در شماره سپتامبر/ اکتبر نشریه فارین افیرز منتشر شود)، از کارشناسان انرژی و کارمند سابق وزارت خارجه آمریکا، اعلام کرد که حتی با خروج اقتصاد جهان از رکود بهای نفت در کوتاه مدت از مرز 80 دلار در هر بشکه فراتر نخواهد رفت.
گزیده رویترز از این مقاله و گفت و گویی که با نویسنده انجام داده است حکایت از آن دارد که به عقیده مورس ظرفیت مازاد قابل ملاحظه اوپک - که به نظر وی بین 5 تا 7 میلیون بشکه در روز است - در کنار دیگر عوامل، اجازه نخواهد داد حتی با از سرگیری رشد اقتصادی و افزایش تقاضا، قیمت‌های نفت از مرز 80 دلار عبور کند. بلومبرگ نیز هفته گذشته گزارشی از آینده روند قیمت‌ها منتشر کرد که در آن عمدتاً به میزان افزایش بهای نفت در سال جاری اشاره داشت. این گزارش نیز اعلام می‌کرد که تصور می‌رود قیمت‌های نفت از مرز 80 دلار در هر بشکه در سال جاری فراتر نرود. این دیدگاه‌ها نشان می‌دهد که به‌تدریج دو موضوع همخوان بودن افزایش قیمت‌ها با بنیادهای بازار و تردید در مورد پایداری روند افزایش قیمت‌ها به حاشیه می‌روند و مباحث مربوط به سقف قیمت‌ها جای آنها را می‌گیرند.
نظر شما