آمار رسمی که بانک مرکزی در خصوص وضعیت وام‌دهی بانک‌ها استخراج می‌کند، بر تغییر در مانده تسهیلات اعطایی استوار است. به عبارت دیگر بانک مرکزی به دنبال آن است که بداند در هر مقطع زمانی چه مقدار وجوه مالی اضافه‌تر در قالب تسهیلات، از طریق نظام بانکی به اقتصاد تزریق شده است. این توضیح از آن جهت مطرح می‌شود که «آمار افزایش مانده تسهیلات بانکی» را نباید با میزان «تسهیلات اعطایی توسط بانک‌ها» اشتباه گرفت، قاعدتاً «میزان تسهیلاتی که بانک‌ها طی یک سال به مردم ارائه می‌کنند، از رقم «تغییر در مانده تسهیلات»، به مراتب بیشتر است چرا که بانک‌ها نه تنها از محل افزایش سپرده‌ها وام می‌دهند، بلکه از محل وصول وام‌های قبلی نیز منابعی به دست می‌آورند که می‌توانند مجدداً آن را وام دهند.
گرچه دانستن اینکه هر بانک در هر مقطع زمانی چه میزان تسهیلات داده است، اطلاعات مفیدی تلقی می‌شود، اما آنچه در سطح اقتصاد کلان، بیشتر تعیین‌کننده است، این است که مانده تسهیلات اعطایی در هر مقطع زمانی، نسبت به دوره قبل تا چه حدی افزایش یافته است و هر گونه افزایش در «مانده تسهیلات اعطایی» می‌تواند نشان از درجه انبساطی بودن سیاست پولی و نحوه گسترش تقاضای کل برای کالاها و خدمات داشته باشد.
در سه ماهه اول سال جاری، تغییر در مانده تسهیلات ریالی اعطایی توسط عموم بانک‌ها، اعم از دولتی (شامل بانک‌هایی که اخیراً سهام آنها واگذار شد نظیر صادرات، تجارت و رفاه) و غیردولتی، به هر دو بخش «دولتی و غیردولتی»، بالغ بر 4212 میلیارد تومان شد.
همچنین در مدت مشابه سال قبل، تغییر در مانده تسهیلات ریالی اعطایی توسط عموم بانک‌ها، اعم از دولتی و غیردولتی، به هر دو بخش دولتی و غیردولتی، بالغ بر 2446 میلیارد تومان بود. مقایسه دو روند پیش گفته در دو بند قبلی گویای آن است که تغییر در مانده تسهیلات ریالی اعطایی توسط عموم بانک‌ها، اعم از دولتی و غیردولتی، به هر دو بخش دولتی و غیردولتی در سه ماهه اول سال جاری در مقایسه با سال قبل، 7/1 برابر شده و بدین ترتیب با 70 درصد رشد همراه بوده است. (4212 میلیارد تومان در سه ماهه اول سال جاری در مقابل 2446 میلیارد تومان در مدت مشابه سال قبل). در سه ماهه اول سال جاری، 89 درصد افزایش در مانده تسهیلات (یعنی 3748 میلیارد تومان از 4212 میلیارد تومان) در بانک‌های دولتی تحقق یافته و تنها 11 درصد آن (یعنی 464 میلیارد تومان) به بانک‌های غیردولتی تعلق دارد. همچنین در سه ماهه اول سال قبل، حدود 43 درصد از افزایش در مانده تسهیلات (یعنی 1052 میلیارد تومان از 2446 میلیارد تومان) به بانک‌های دولتی اختصاص داشته و حدود 56 درصد آن (یعنی 1394 میلیارد تومان) به بانک‌های غیردولتی تعلق داشت. مقایسه دو روند پیش گفته در دو بند قبلی، گویای آن است که سهم بانک‌های دولتی در افزایش مانده تسهیلات در سه ماهه اول سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از 43 درصد به 89 درصد افزایش یافته است.
همچنین در خصوص بانک‌های غیردولتی عکس این وضعیت، مصداق دارد و سهم آنها از 56 درصد به 11 درصد کاهش یافته است البته در ادامه سال این نسبت‌ها تا حدودی متعادل خواهد شد که علل چندی را می‌توان برای این تحول برشمرد از جمله، یکسان شدن نرخ سود سپرده‌ها در میان بانک‌های دولتی و غیردولتی، اثر‌گذاری تدریجی خطوط اعتباری بانک مرکزی که عمدتاً متوجه بانک‌های دولتی بود و انتشار گواهی سپرده در سه ماهه آخر سال قبل که به ایجاد توازن در منابع بانک‌های دولتی کمک کرد. رشد مانده تسهیلات اعطایی بانک‌ها در سه ماهه اول سال جاری بالغ بر 6/2 درصد است در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل تنها 6/1 درصد بوده است. همچنین رشد مانده تسهیلات اعطایی بانک‌های دولتی در سه ماهه اول سال جاری بالغ بر7/2 درصد است در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل تنها 8/0درصد بوده است. در خصوص بانک‌های غیردولتی وضعیت بر عکس شده است در حالی که رشد مانده تسهیلات اعطایی آنها در سه ماهه اول سال قبل 3/7 درصد بوده، در مدت مشابه سال جاری صرفاً به 1/2 درصد محدود شده است.
تغییر در مانده تسهیلات ریالی اعطایی توسط بانک‌های دولتی به هر دو بخش دولتی و غیردولتی در سه ماهه اول سال جاری در مقایسه با سال قبل، 6/3 برابر شده است. تغییر در مانده تسهیلات ریالی اعطایی توسط بانک‌های غیردولتی (به بخش غیردولتی) در سه ماهه اول سال جاری در مقایسه با سال قبل، به یک سوم کاهش یافته است. (463 میلیارد تومان در سه ماهه اول سال جاری، در مقابل 1394 میلیارد تومان در مدت مشابه سال قبل) در سه ماهه اول سال جاری «بانک‌های دولتی»، 55 درصد از افزایش در مانده تسهیلات خود را (2069 میلیارد تومان از 3748 میلیارد تومان) به «بخش غیردولتی» جهت داده‌اند و 45 درصد از افزایش در مانده تسهیلات بانک‌های دولتی نیز به «بخش دولتی» تعلق گرفته است. (1679 میلیارد تومان از 3748 میلیارد تومان) در سه ماهه اول سال قبل، مانده تسهیلات اعطایی بانک‌های دولتی 1052 میلیارد تومان افزایش یافت و وضعیت این‌گونه بود که مانده تسهیلات اعطایی به بخش غیردولتی 1106 میلیارد تومان افزایش یافت در حالی در مورد بخش دولتی، در سه ماهه اول سال قبل، نه تنها افزایش در مانده تسهیلات به این بخش حاصل نشد بلکه 53 میلیارد تومان نیز از میزان بدهی بخش دولتی به بانک‌ها کاسته شد. در سه ماهه اول سال قبل، تمامی افزایش در مانده تسهیلات بانک‌های دولتی به «بخش غیردولتی» معطوف شد.
در سال گذشته بانک مرکزی ناچار شد، برای تقویت انضباط پولی، بانک‌ها را از صدور «چک بانک» منع کند، این پدیده بانک‌ها را واداشت تا حدود ده هزار میلیارد تومان منابعی را که می‌توانستند تسهیلات اعطا کنند، وام ندهند و آن را به دارندگان «چک بانک‌ها» داده و این کاغذهای رنگی را از دست مردم گرفته و معدوم کنند. در تمامی طول سال 1387، مانده تسهیلات اعطایی بانک‌ها، تنها 13 هزار میلیارد تومان رشد داشته است و امسال و در طول سه ماه اول سال رشد مانده تسهیلات به 4200 میلیارد تومان رسیده است که با توجه به اینکه روند وام دهی بانک‌ها به دلایل گوناگون در نیمه دوم سال تقویت می‌شود و می‌توان افق نوید بخش را از منظر قدرت وام‌دهی بانک‌ها در سال جاری انتظار داشت.
قائم مقام بانک مرکزی
نظر شما