جنگ همراه با خود آثار مخربی دارد که یکی از آنها اسیر شدن نیروها است. کشورها به سه دلیل نیروهای دشمن را دستگیر می‌کنند؛ که در وهله نخست «توان نظامی» طرف مقابل را کاهش داده، سپس برخی از اطلاعات نظامی را کسب کرده و در نهایت حین مذاکرات پس از جنگ، دست بالا را داشته باشند.
در همین رابطه بخوانید؛
روحانی: آزادگان الماس های درخشان هستند
در جنگ ۸ ساله ایران و عراق دو کشور در سطح وسیعی اقدام به اسیر کردن نیروهای طرف مقابل کردند. مجموعا ۴۲ هزار رزمنده ایرانی به اسارت نیروهای بعثی درآمده و از طرف دیگر ۷۲ هزار عراقی نیز اسیر ایرانی‌ها شدند. برخی از اسرای جنگی از ۶ ماه تا ۱۸ سال در کشور مقابل زندانی شدند.
بیشتر عراقی‌ها تا اواسط جنگ و در عملیات‌هایی همچون «ثامن الائمه»، «طریق القدس»، «بیت المقدس» و «والفجر» به اسارات نیروهای ایرانی درآمدند، در حالی که عراقی‌ها تا سال پایانی جنگ اسیر چندانی نداشتند. آنها در سال ۶۷ و تنها چهار ماه به پایان جنگ با توجه به اهمیت موضوع «اسیر جنگی» مباردت به اسیر کردن رزمندگان ایرانی ورزیدند.
موضوع اسرای جنگی در «قطعنامه ۵۹۸» و نحوه تبادل اسیران جنگی نمود جدی پیدا کرد، زیرا ایران تأکید داشت که ابتدا اسرای جنگی آزاد شوند و سپس به موضوعات دیگر از جمله تعیین حدود مناطق جنگی پرداخته شود.
پیش از حمله عراق به کشور کویت امید چندانی به آزادی اسرای ایرانی از زندان‌های بعثی نبود، اما به یکباره پس از این اتفاق شاهد بودیم که صدام با ارسال یک نامه به مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی اعلام کرد که حاضر است به صورت یکطرفه اقدام به آزادی اسرای ایرانی کند. صدام از ترس نا امن شدن مرزهای شرقی خود در جنگ خلیج فارس سریعا حاضر به پذیرش شروط ایران در این خصوص شد.
در تاریخ ۲۶ مردادماه سال ۶۹ تبادل اسرا بین دو کشور آغاز شد و این روند تا یک ماه نیز ادامه پیدا کرد. البته تعدای از نیروهای دو طرف تا سالها در کشور مقابل ماندند و آخرین اسیر ایرانی به نام «حسین لشکری» پس از ۱۸ سال از کشور عراق خارج شد.
آزادی اسرا از زندان‌های رژیم بعث را به نوعی می‌توان نقطه عطفی در تاریخ معاصر و دفاع مقدس دانست. زیرا در روز ۲۶ مرداد شاهد بودیم که همانند بسیاری از جشن‌های بزرگ ملی، مردم در خیابان‌ها حضور پیدا کردند، اما تفاوت این حضور با سایر جشن‌ها در این موضوع بود که مردم در استقبال فرزندان میهن خود اشک شوق می‌ریختند. نوع ابراز احساسات مردمی و حجم حضور در استقبال از رزمندگان نشان دهنده اهمیت موضوع برای ملت ایران است.
امروز شاهد هستیم که در حوزه ادبیات دوران اسارت تعداد آثار منتشر شده حداکثر به ۴۰۰ کتاب می‌رسد، این رقم نشان می‌دهد که ۹۹ درصد از آزادگان جنگ تحمیلی خاطرات دوران اسارت را بازگو نکرده‌اند. رسانه‌ها و البته صاحبان قلم در حوزه کتاب و نشر وظیفه دارند که طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب، گنجینه دفاع مقدس را حفظ و آن را به نسل‌های بعد منتقل کنند.
برخی از آزادگان به دلیل شرایط بدی که در دوران اسارت داشتند، تمایل چندانی برای مرور خاطرات گذشته ندارند، اما باید دانست که امروز نزدیک به ۴۰ درصد از این رزمندگان دیگر در قید حیات نیستند و لازم است میراث مهم دفاع مقدس و واقعیات دوران اسارت به نسلی که هیچ تصوری از جنگ ندارد، منتقل شود.
متاسفانه جریان تحریف تاریخ همواره از سوی دشمنان و البته منافقین پیگیری می‌شود. برخی از رزمندگان در دوران دفاع مقدس در زندان‌های منافقین نگهداری می‌شدند و منافقین تلاش می‌کردند این موضوع را القا کنند که بین اسرای ایرانی تفاوت وجود دارد، اما در واقعیت برای دشمن بعثی، اسرای ایرانی از هر سن و سال و یا رسته نظامی دشمن به حساب می‌آمدند و رفتار عمدتا خشن آنها با این رزمندگان هیچ تفاوتی نداشت.
برخی از جنبه‌های زیست در دوران اسارت مغفول مانده است. برای مثال بسیاری از رزمندگان ایرانی در زندان‌های رژیم بعثی با تلاش خود و همچنین یاری سایر اسرا با چندین زبان خارجه آشنایی کامل پیدا کردند، بر کلام الهی در «قرآن مجید» به صورت کامل مسلط شدند و حتی بسیاری از هنرها را آموختند. بخشی از رزمندگان در آغاز اسارت از سن و سال کمی برخوردار بودند، اما بعد از چندسال در همان دوران اسارت به بلوغ فکری عمیق رسیدند و حتی در اعتقادات انقلابی خود، پایداری بیشتری نیز پیدا کردند. اما متاسفانه امروز آنچه که از قاب رسانه‌ها و یا روایت از دوران اسارت به جا مانده، برخوردهای خشن بعثی‌ها است.
باید توجه داشته باشیم که بعثی‌ها هیچگاه برخورد مناسبی با رزمندگان ایرانی نداشتند، اما اینطور نبود که اسرای ایرانی هر لحظه در حال کتک خوردن باشند، بلکه رزمندگان در همان اوقات اسارت نیز تلاش می‌کردند تا ضمن حفظ روحیه خود، به کسب علم و حتی مهارت از سایر همرزمان خود بپردازند.
* رئیس پیشین سازمان ایثارگران نیروی زمینی ارتش و از آزادگان دوران دفاع مقدس
۲۷۲۱۹
