دیپلماسی پارلمانی؛ از هسته‌‍ای تا غزه

دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی با تکیه بر کرسی ریاست مجلس، از قامت یک دیپلمات در قبای یک رجل سیاسی درآمد؛ اما همچنان به عنوان یک رئیس دیپلمات بر مجلس هشتم ریاست می کند.
از ابتدای آغاز بکار این مجلس، بسیاری بر این باور بودند که او همچنان در نظر دارد تا کما فی السابق عنان امور سیاست خارجه کشور به‌ویژه پرونده مفصل هسته‌ای را در دست داشته باشد. کما اینکه بر اساس سبقه دیپلماتیک لاریجانی پیش‌بینی می‌شد که با ریاست وی، وجهه دیپلماتیک و بین‌المللی مجلس هشتم بر وجهه داخلی آن بچربد (همچنانکه مشی آرام و مماشات‌گونه حدادعادل بر مجلس هفتم سایه افکند و او در اداره خانه ملت همواره مصالحی را ترجیح داد که وجه غالب این مجلس شد.)
نخستین نطق آقای رئیس در مجلس تازه‌نفس هشتم که در انتقاد از «پاسکاری مرموزانه دیپلماتیک پرونده هسته‌ای ایران میان آژانس و 1+5 » ایراد شد و رسما برنامه هسته‌ای این مجلس مبنی بر «برنتابیدن چنین رویکردی با پرونده ایران و هشدار به تعیین حد و مرزهای جدید برای همکاری با آژانس» را به تصویر کشید؛ مهر تاییدی بر گمانه‌زنی‌های پیشین بود. همین مدخل در جلسات آغازین مجلس، خود منشائی شد برای برآوردهای نوین نسبت به عملکرد مجلس هشتم در چهار سال آینده.
آغاز اینچنینی مجلس هشتم این انتظار را در اذهان آفرید که این مجلس، رکورد مصوبات هسته‌ای مجلس هفتم - به عنوان تنها مجلس ایران که مصوبه هسته‌ای داشت - را بشکند. البته با توجه به رئیس دیپلماتی چون لاریجانی در راس مجلس هشتم، انتظار می‌رود که سراب طرح‌های ناپخته قدیمی در این عرصه، به پایان برسد و مصوبات هسته‌ای مجلس بیش از آنکه واکنشی و از موضع انفعال باشد، کنش‌گرا و راهگشای اجرایی و عملی دولت در عرصه دیپلماسی هسته‌ای باشد، به‌ویژه آنکه مصوبات مجلس پیشین از چنین ویژگی‌هایی بی‌بهره بود. چه آنکه طرح‌های مصوب مجلس هفتم همواره پس از یک رخداد بین‌المللی هسته‌ای همچون صدور قطعنامه و یا اعلام موضعی علیه ایران در دستور کار قرار می‌گرفت که گویای موضع «واکنشی» و منفعل آن بود، از جمله تصویب طرح الزام دولت به تعلیق اقدامات داوطلبانه در صورت ارجاع پرونده و یا گزارش آن به شورای امنیت در آبان سال 84 که پس از تهدیدات بسیار 1+5 به ارجاع این پرونده صورت گرفت. جالب آنکه دامنه تاثیر این طرح‌ها تنها داخلی بوده و هرگز در بعد بین‌المللی به آن توجهی نشد. بخشی از این بی‌توجهی معلول بی‌اثر بودن و مبهم بودن مصوبات مجلس هفتم بود. چه‌آنکه قانون الزام دولت به از سر دیگری غنی‌سازی اورانیوم که در اردیبهشت 84 به تصویب این مجلس رسید، چیزی بیش از آنکه در دستور کار دولت وقت بود، نبود. از سوی دیگر سومین گام هسته‌ای مجلس هفتم مبنی بر تصویب طرح الزام دولت به تجدید نظر در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اساس منافع ملی در دی‌ماه سال 85 نیز حاوی ابهام در چگونگی «تجدید نظر» در این همکاری بود که دامنه گسترده‌ای از قطع همکاری تا تشدید همکاری با آژانس را در بر می‌گرفت و این امکان را به دولت می‌داد تا با هر برآورد و تفسیر دلخواه از این قانون به اجرایش بپردازد.
بر اساس این ها از لاریجانی که اینک سکان دار مجلس هشتم شده بود، انتظار می‌رفت حال که اداره دستگاه تقنینی کشور را برعهده دارد، با درایت بر عملکرد هسته‌ای دولت نظارت کند تا مگر این قطار ترمزبریده در سراشیبی تهدید‌ها و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل سقوط نکند.
اما با کمرنگ شدن فعالیت های تیم هسته ای کشور از یکسو و کاهش حجم قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران -تحت سایه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا- که تا سال گذشته شتابان و یکی پس از دیگری به تصویب می رسید، ستاره اقبال مجلس هشتم برای تصویب طرح هایی در این زمینه و یا اعمال نظارت بیشتر بر عملکرد دیپلماسی هسته ای دولت، هنوز درخشیدن نگرفته است. چه بسا در آستانه ارائه لایحه بودجه، تصویب بودجه ای برای ادامه فعالیت های نیروگاه های اتمی، سرآغازی باشد بر آنچه که انتظار می رفت.
اما در این فاصله مجلس هشتم از رویکرد دیپلماتیک خود غافل نشد و در موضوع روز جهان اسلام، یعنی جنایات اسرائیل در غزه، خوش درخشید. چه آنکه لاریجانی در آستانه روز قدس به تمامی همتایان مسلمان خود زنگ زد و درخواست ارائه کمک های مردم دوستانه به مردم بی دفاع غزه را مطرح نمود. گام بعدی این مجلس ارائه پیشنهاد تشکیل تروئیکایی برای کمک به غزه در مجمع مجالس آسیایی بود که در آخرین روزی که ریاست این مجمع بر عهده ایران بود به تصویب رسید و پس از آن ریاست مذکور به اندونزی واگذار شد. این اقدام مجلس هشتم به یک پز دیپلماتیک در دیدار اخیر هیات رئیسه مجلس با علما و مراجع قم بدل شد. اگر چه تا کنون هیچ اقبالی از سوی سوریه و مصر که دیگر اعضای این تروئیکا هستند، نسبت به این پیشنهاد، دیده نشده است اما مجلس هشتم از پای ننشسته و گام دیپلماتیک دیگر خود یعنی اعزام نمایندگان به غزه را در دستور کار خود قرار داده است. اقدامی فراتر از فعالیت های دولت از یکسو و بر انگیزنده مجالس دیگر کشورهای مسلمان. چرا که نمایندگان ایران خواستار همراهی همتایان خود در دیگر کشورهای مسلمان شده و کشتی هایی برای ارائه ارسال کمک های دوستانه به غزه به راه انداخته اند.