علی پاکزاد: بودجه عمرانی مظلوم است، این عبارتی است که می توانیم از زبان بسیاری از مدیران اجرایی و برنامه ریزیان اقتصادی و حتی از زبان کارشنسان اقتصادی مستقل بشنویم. بودجه عمرانی به عنوان سرمایه گذاری دولت در بخش های زیر بنایی و عمومی کشور بیش از آنکه رویکردی هزینه ای داشته باشد نوعی سرمایه گذاری تلقی می شود اما سرمایه گذاری که کمتر محقق می شود.
محمد ستاریفر اولین رئیس سارمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور( تبدیل سازمان برنامه و بودجه به مدیریت وبرنامه ریزی کشور در دوران ریاست وی اتفاق افتاد) و یکی از آخرین مدیران این سازمان در مورد به کارگیری عبارت تملیک دارایی های سرمایه ای در بود جه می گوید: در زمانی که اصلاحات سیستم بودجه نویسی در کشور را دنبال می کردم بحث تبدیل نفت به عنوان یک ثروت ملی زیر زمینی به یک سرمایه رو زمینی مطرح بود و برای انکه در متن قوانین بودجه سنواتی نیز به این نکته اشاره کنیم به عبارت واگذاری دارای های سرمایه ای و تملیک دارایی های سرمایه ای را وارد ادبیات بودجه نویسی کردیم که به تمامی برنامه ریزان ، تدوین کنندگان ، توصیب کنندگان و درنهایت مجریان بودجه متذکر شویم که منابع ای که در اینخیاتر می گیرند از محل درامدهای نفتی و ثروت های ملی است که باید در تغییر ماحیتی که پیدا می کنند تبدیل هب سرمایه ملی شود.
در حال حاضر همانطور که این کارشناس و مدرس اقتصاد اشاره می کند در لوایح بودجه ردیف مربوط به بودجه عمرانی تحت عنوان تملیک دارایی های سرمایه ای در بودجه درج می شود ولی به رغم این تلاش همچنان می بینیم که بودجه عمرانی در ردیف های مظلوم بودجه دولت قرار دارد.
مظلوم از ان جهت که همواره تاخیر در تخصیص ها و کاهش تخصیص ها در مورد بودجه عمرانی و دریف های ذیل این بودجه اتفاق می افتد، هرچند تمامی دولت ها مدعی هستند که در زمینه عمرانی کارهای فراوانی شکل داده اند و آنچه در نهایت به عنوان کارنامه ملموس اقتصادی دولتهای و مدیران اجرایی کشور ارایه می شود شامل پروزه هایی است که در غالب طرحهای عمرانی در کشور اجرا شده است.
نگاهی به روند تغییرات بودجه عمرانی
روند تخصیص بودجه عمرانی در سالهای گذشته نشان می دهد روند تخصیص بودجه عمرانی به رغم تغییر دولت ها همیشه با ارقام پیش بینی شده فاصله ای فاحش داشته است. طی سالهای 76 تا 89 بر اساس براوردهای صورت گرفته توسط مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بطور متوسط 74 درصد بودجه عمرانی مصوب تخصیص پیدا کرده است.
یعنی به طور متوسط هر ساله حدود 26 درصد از بودجه ای که باید در امور زیربنایی کشور هزینه می شده است یا تخصیص پیدا نکرده است و یا صرف هزینه های جاری دولت ها شده است. این مسئله به خوبی گویای یکی از دلایل تاخیر در اجرای طرحهای عمرانی در کشور است طرحهایی که مدت متوسط به اجرا درامدن انها بیش از یک دهه است و با افت کارایی طرحها و انباشت زیان تحمیلی از این طرحها مواجه می شویم.
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تهیه کرده است فارغ از میزان تخصیص های صورت گرفته در زمینه بودجه های عمرانی ارقام مربوط به اتمام طرحهای عمرانی بسیار نامناسب است به طوریکه در عمل هر ساله تنها 31 درصد از طرحهایی که باید به اتمام برسند به نتیجه می رسند الیته این طرحها نیز بخشی طرحهایی هستند که بعد از سالها تاخیر به نتیجه رسیده اند.
آمارها نشان می دهد به طور متوسط سالانه باید 442 طرح عمرانی (سالهای 81 تا89) به نتیجه می رسید اما تنها 138 طرح به طور متوسط هر ساله به نتیجه رسیده است و هزینه ای معادل 46799 میلیارد تومان مازاد بر بپیش بینی بودجه به اقتصاد کشور از این محل تحمیل شده است. البته این شاخص در دوره دولت نهم و دوسال دولت دهم به این صورت تغییر کرده است که به طور متوسط طی اسن دوره هرساله باید 419 طرح به پایان می رسید که به طور متوسط سالانه 105 طرح عمرانی به نتیجه رسیده است یعنی شاخص عدم خاتمه طرحهای عمرانی در این دوره به 74 درصد افزایش پیدا کرده است.
در دوره سالهای 81 تا 89 عدم تحقق طرح ها و انتقال این طرح ها به بودجه سالهای بعد نشان می دهد که میزان تخصیص بودجه به هر طرح معادل 236 درصد مازاد بر قانون بودجه بوده است یعنی هر طرح 2.3 برابر هزینه ای باید برای آن انجام شود هزینه برده است.
آیا اعتبارات عمرانی واقعا افزایش پیدا کرده است؟
یکی دیگر از عواملی که در سهم بودجه عمرانی در بودجه عمومی دولت مهم است سهم پایین این بودجه نسبت به بودجه جاری است امارها نشان می هد طی سالهای 76 تا 89 بودجه عمرانی کشور یک سوم بودجه جاری بوده است یعنی تنها یک سوم از منابع بودجه ای دولت هر ساله برای سرمایه گذاری در نظر گرفته می شود و الیته با توجه به انکه میزان تحقق بودجه عمرانی همواره پایین تر از میزان مصوب است (متوسط 74 درصد) در عمل کمتر از این میزان به عنوان سرمایه گذاری تخصیص پیدا کرده است .
مقایسه ارقام بودجه طی سالهای 76 تا 89 نشان می دهد در حالی که میزان عملکرد بودجه جاری 15 برابر شده است میزان عملکرد بودجه عمرانی 10 برابر شده است البته با این نکته که 40 درصد از این افزایش ناشی از اجرای طرح های جدید نیست بلکه محصول انتقال بودجه طرحهای نیمه تمام گذشته به بودجه عمرانی سالهای بعدی است و در عمل می توان گفت آنچه به عنوان افزایش بودجه عمرانی می دانیم تنها افزایش صوری بودجه ای است که باید هزینه عدم تخصیص ها و ناکارآمدی های قبلی از محل آن پرداخت شود.
نظر شما