نسخه کامل فیلم کلاسیک «متروپلیس» شاهکار سال 1927 فریتس لانگ شامل سه حلقه گمشده تقریباً 80 سال پس از ساخت این فیلم در آلمان، پارسال در آرشیو موزه سینما در بوئنوس آیرس آرژانتین کشف شد.
این سه حلقه فیلم که در مجموع حدود نیم ساعت هستند، به آلمان فرستاده شدند و این روزها در بنیاد فردریش ویلهلم مورنو در وایسبادن در مراحل ترمیم دیجیتال قرار دارند تا به نسخه اصلی فیلم اضافه شوند.
تمام نسخه‌های به نمایش درآمده «متروپلیس» کوتاه‌تر از نسخه‌های اصلی این فیلم هستند. استودیو پارامونت پخش‌کننده فیلم در آمریکا حدود 30 دقیقه از نسخه اصلی را کوتاه کرد و UFA سازنده فیلم نیز که یکی از مطرح‌ترین استودیوهای فیلمسازی در آلمان در نیمه اول قرن بیستم بود، حدود چهار ماه پس از اولین نمایش فیلم لانگ در این کشور بار دیگر بخشی از آن را مورد جرح و تعدیل قرار داد.
بنابراین تا پیش از کشف سه حلقه گمشده «متروپلیس» در آرژانتین، تمام نسخه‌های موجود بیش از نیم ساعت کم داشتند. توجیه این بود که نسخه اصلی به دلایل اقتصادی بیش از حد طولانی است. نکته قابل توجه این است که با اضافه شدن سکانس‌های جدید، آن چه از این فیلم می‌دانستیم کاملاً تغییر می‌کند. به گفته آنکه ویلکنینگ مسئول پروژه ترمیم دیجیتالی «متروپلیس» که از آن به عنوان یکی از شاهکارهای عصر سینمای صامت یاد می‌شود، «وقتی قرار است فیلمی کوتاه شود، ساده‌ترین کار حذف شخصیت‌های مکمل و نه اصلی است و این دقیقاً همان اتقاقی است که برای «متروپلیس» افتاد».
در این مورد سه شخصیت مکمل مرد که حضورشان در روند داستان اهمیت بسیار داشت، تقریباً حذف شدند و نقش آنها در حد شخصیت‌های فرعی تنزل پیدا کرد. اهمیت این سه شخصیت در ارتباط آنها به فردر یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم است. در تمام نسخه‌های موجود «متروپلیس» این ارتباط مشخص نیست.
ویلکنینگ می‌گوید: «درباره «متروپلیس» اسناد و مدارک کافی موجود است. ما فیلمنامه تئا فون هاربو را داریم، ما موسیقی فیلم را در اختیار داریم که ساخته گوتفرید هوپرتس است، ده‌ها عکس داریم، همین‌طور نظرات انتقادی در اولین نمایش آن را. بنابراین می‌توان منظور این صحنه‌ها را حدس زد، اما با داشتن فیلم اصلی خیلی برداشت‌ها تغییر می‌کند.
به اعتقاد مسئول پروژه ترمیم دیجیتال فیلم لانگ، به استناد نسخه‌های قبلی «متروپلیس» فیلمی بسیار مطنطن و تلفیقی غریب از یک فیلم افسانه‌ای علمی با خیلی چیزهای دیگر است. اکنون با اضافه شدن این 30 دقیقه و - سه شخصیت مکمل - کل ساختار روایی فیلم تغییر می‌کند.» فریتس لانگ در «متروپلیس» به یکی از موضوعات مورد علاقه خود می‌پردازد: دوستی بین آدم‌ها و اینکه این دوستی‌ها چگونه از هم می‌پاشد. این انگیزه‌ای است که آن را در بسیاری از دیگر فیلم‌های لانگ نیز پیدا می‌کنیم و اکنون با اضافه شدن صحنه‌های دیده نشده، موضوع فیلم «متروپلیس» هم می‌شود.
ویلکنینگ ترمیم دیجیتال تصاویر از بین رفته را یکی از سخت‌ترین مراحل کار می‌داند و می‌گوید: «نسخه‌ای که در آرژانتین پیدا شده، شرایط بسیار بدی دارد. این نسخه اولیه نیست و در واقع یک کپی است. در این مورد یک کلکسیونر شخصی نسخه اصلی «متروپلیس» را پس از پخش در آرژانتین تا دهه 1960 در کلوپ‌های مختلف نشان می‌داد. همان‌طور که می‌توان تصور کرد پس از 35 سال نمایش نسخه فیلم به شدت آسیب دیده است.»
به گفته او نسخه پیدا شده از همان نسخه آسیب‌دیده کپی شده، بنابراین تمام آسیب‌ها اکنون بخشی از تصاویر شده‌اند که همین، کار را برای ترمیم دیجیتال سخت می‌کند. ترمیم دیجیتال نسخه اصلی «متروپلیس» بخصوص از این جهت اهمیت دارد که از آن به عنوان فیلمی کلاسیک و مورد استناد در کلاس‌های آموزش فیلمسازی یاد می‌شود.
به اعتقاد ویلکنینگ این مسئله دلایل مختلف دارد. «یک دلیل می‌تواند این باشد که فریتس لانگ یکی از مهمترین فیلمسازان آلمانی - اتریشی عصر سینمای صامت بود. «متروپلیس» یک مورد نمونه‌ای از آن دوران است. UFA قصد داشت با نشان دادن تکنولوژی پیچیده خود به نوعی با صنعت فیلمسازی آمریکا رقابت کند. این فیلم در عین حال آمیزه‌ای از مسائل بسیار مهم آن دوران بود: موضوعات سیاسی، ایدئولوژیکی که همه در یک فیلم با هم تلفیق شده بودند. در این فیلم عناصری از داستان‌های افسانه‌ای علمی و رومانس را می‌بینید که با استفاده از تکنولوژی پیچیده UFA در کنار هم قرار گرفته‌اند.»
نقطه مرکزی تحولات تاریخ سینما
«متروپلیس» در عین حال نقطه مرکزی تحول تاریخ سینما به عنوان یک شکل هنری والگویی برای بسیاری از فیلم‌های پس از خود بود. عناصر این فیلم در بسیاری از فیلم‌های حادثه‌ای و افسانه‌ای علمی مانند «عنصر پنجم»، «بلید رانر» یا حتی ویدئو کلیپ‌های مانند «خودت را ابراز کن» مدونا یا «رادیو گاگا» کوئین قابل ردگیری است.
ایده یک دانشمند مجنون همچنین الگویی برای فیلم‌های ترسناک استودیو یونیورسال در دهه 1930 بود. داستان «متروپلیس» در شهری در قرن بیست و یکم روی می‌دهد. کارگران زیر زمین زندگی می‌کنند و حاکمان از روی زمین کنترل اوضاع را در دست دارند. در این بین فردر پسر حاکم اصلی عاشق ماریا یکی از رهبران کارگران است و...
از این فیلم همچنین به عنوان نقطه اوج اکسپرسیونیسم آلمان در دهه 1920 یاد می‌شود. «متروپلیس» از می 1925 تا اکتبر 1926 در استودیوهای بابلزبرگ در نزدیکی برلین فیلمبرداری شد. این پروژه از همان ابتدا یک تولید سینمایی بزرگ محسوب می‌شد. UFA که یک استودیو دولتی بود، در دورانی از ساخت «متروپلیس» حمایت کرد که تولید فیلم‌های هنری در اولویت قرار داشت.
استودیوهای آلمانی در مدت زمان کوتاه بین پایان جنگ جهانی اول در 1918 و به قدرت رسیدن حزب نازی آدولف هیتلر در 1933 فیلم‌هایی خاطره‌انگیز مانند «دفتر دکتر کالیگاری» 1919، «نوسفراتو» 1921، «نیبلونگن» 1924 و «فرشته آبی» 1930 تولید کردند و «متروپلیس» نیز در این دوران تولید شد.
دویچه‌وله / 15 جولای / ترجمه: علی افتخاری
نظر شما