بازنشستگی استادان دلیل خروج آنها از کشور

سپیده سعیدی: سیر صعودی تعداد دانشجویان در حال تحصیل در خارج از کشور می تواند دلایل متعددی داشته باشد . دلایلی مثبت و منفی. اینکه دانشجویان ما در کشور خودمان به آنطور که شایسته است امکانات کافی برای تحقیق و پژوهش در سطوح عالی علمی ندارند و یا آنکه تعداد متقاضیان دوره دکترا آنقدر بالا رفته است که تحصیل آنها در خارج از کشور امری عادی به حساب می آید.به طور کلی  چند وقتی است بیش از هر دوره دیگر شاهد عزیمت دانشجو به خارج از کشور  هستیم که البته به گفته دکترمحمد حسن دوگانی نایب رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات ،و رییس کمیته جلوگیری از مهاجرت نخبگان، رییس مجمع نمایندگان استان فارس و استاد دانشگاه کرمان، مسئولان سعی بر آن دارند تا خروج همیشگی نخبگان از کشوررا کاهش دهند.اما این بدان معنا نیست که نخبگان برای تکمیل تحصیل و تحقیقات خود از امکانات خارج از کشور استفاده نکنند.

چند وقتی است که خبرها حاکی از سیر صعودی خروج  جوانان برای تحصیل از کشور است به نظر شما دلایل و انگیزه های این دانشجویان برای ادامه تحصیل در خارج از کشور چیست؟
آمار رسمی حکایت از حضور60 هزار دانشجو در خارج از کشور دارد  که البته اکثرا با هزینه شخصی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفته اند و مطمئنا تعداد بسیاری هم در این آمار نیستندو برای همین است که شاهد تحصیل دانشجویان بسیاری در کشورهایی چون مالزی ،ژاپن ،هند ،و کشورهایی چون اکراین ،آذربایجان ،تاجیکستان و ... هستیم.

چرا آیا ما در ایران امکانات و شرایط لازم را نمی توانیم برای دانشجویان فراهم کنیم که کشورها و دانشگاه های نه چندان با کیفیت را انتخاب می کنند؟
این موضوع را می توان به قبل و بعد از انقلاب تقسیم کرد. قبل از انقلاب ما در دوره دکترا و دکترای تخصصی ضعیف بودیم. بنابراین اعزام دانشجو به خارج از کشور به صورت بورسیه و به منظور تکمیل تحصیلات عالی انجام می شد . اما امروزه ظرفیت دانشگاه ها در دوره کاردانی و کارشناسی بالا رفته و با این حساب در مورد رفتن دانشجو به خارج از کشور در این مقاطع  روند نزولی داشته ایم . دانشجویانی که در گذشته به خارج از کشور اعزام می شدند خود از نخبگان بودند و به دانشگاه هایی اعزام می شدند که حضور آنها درآن دانشگاه ها برای ایران هم مایه افتخار بود  اما امروزه بیشتر دانشجویان برای تحصیلات تکمیلی و یا تحصیل در رشته های پزشکی ،داروسازی و دندانپزشکی که ظرفیت پایینی در داخل کشور دارد  برای ادامه تحصیل به خارج از کشور  آن هم با هزینه شخصی می روند.

مگر دانشگاه های پزشکی و علوم پزشکی ما در به تعداد لازم دانشجو در این رشته را پذیرش نمی کنند ؟  
در این رشته ها سالیانه 2000  دانشجو در ایران پذیرفته می شوند . این در حالی هست که تعدادی بیش از این تعداد به خارج از کشور رفته و با هزینه خود راغب به ادامه تحصیل در کشور های دیگر هستند . شاید روند صعودی افزایش دانشجویانی که به خارج از کشور می روند تنها به خاطر علاقه مندی بسیار زیاد به تحصیل در رشته های پزشکی و دندانپزشکی باشد.

خب مگر  به تعداد پزشک بیشتری نیاز داریم؟
متاسفانه بله، این مسئله را با دکتر لنکرانی و دکتر دستجردی هم در میان گذاشته ایم که ما در حال حاضر در روستاها پزشک نداریم و مناطق محروم ما در ایران به دلیل نداشتن نیروی متخصص دچار مشکل می شوند. و متاسفانه پزشکان فارغ التحصیل ما هم حاضر به کاردر روستاها نیستند.

مجلس در این رابطه چه اقداماتی انجام داده است ؟ پاسخ وزرا به شما چه بوده؟
ما در سال گذشته در کمیسیون بهداشت و درمان خواستار این موضوع بودیم که ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته های پزشکی و دندانپزشکی را بالا ببرند با یک دو فوریتی نمایندگان خواستند تا ظرفیت دانشجویان در رشته پزشکی بالا رود . این در حالی است که پزشکان هم راضی نمی شوند که با حقوق ماهی دو میلیون تومان در روستاها کار کنند .برای حل مشکل باید ظرفیت را بالا برد اما وزارت بهداشت با این کار چندان موافق نیست آنها معتقد هستند که رشته پزشکی از قداست خاصی برخوردار است و پذیرش بیش از اندازه در این رشته نمی تواند مشکلی را از میان بردارد .

شما اشاره داشتید به خروج دانشجویان برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد؟
ما در کنکور سال 88 ،800 هزار نفر متقاضی برای تحصیل در دوره کارشناسی ارشد را داشتیم. این در حالی است که ظرفیت پذیرش ما در دانشگاه ها در این دوره به 300 هزار نفر هم نمی رسد . یعنی 10 برابر ظرفیت پذیرش فعلی ما متقاضی تحصیلات تکمیلی داریم که باید برای افزایش ظرفیت فکری شود.

شما رییس کمیته جلوگیری از خروج نخبگان هستید که در مجلس تشکیل شده این کمیته چیست و چه وظیفه ای دارد؟
کمیته جلوگیری از خروج نخبگان تشکیل شده از نمایندگانی از وزارت بهداشت ،وزارت امور خارجه ،وزارت اطلاعات ،بنیاد امور نخبگان ،معاونت علمی فن آوری ریاست جمهوری که این نمایندگان تحت نظارت کمیسیون آموزش و تحقیقات مشغول به فعالیت شده اند . هدف از تشکیل این کمیته رسیدگی به مهاجرت نخبگان از ایران و جذب نخبگان  ایرانی خارج از ایران است . ما می خواهیم نخبگان را شناسایی کنیم و امکانات رفاهی و کرامات انسانی را برای آنها در کشور خودمان هم فراهم کنیم . تلاشمان بر این است تا ارتباط  این افراد با داخل کشور قطع نشود. می خواهیم حتی امکان را برای رفت و آمد نخبگان بیشتر فراهم کنیم.باید رفت آمد را برای نخبگان راحت کنیم . همین اقدام نه چندان بزرگ سبب می شود که فرار مغزها را از این به بعد شاهد نباشیم زمینه استفاده از امکانات باید برای نخبگان فراهم شود . باید امکاناتی فراهم شود که نخبگان بتوانند به راحتی در ایران از بر گزاری کنفرانس ها و همایش ها بهره ببرند . ما نیاز به تبادلات با ارزش آنها با دیگر نخبگان در دنیا داریم و برای توسعه پایدار کشور این کمیته در صدد  جذب دائمی و موقت نخبگان در کشور است.

افزایش خروج نخبگان  یا به قول شما فرار مغز ها در این سالها چه دلیلی می تواند داشته باشد؟‌
بله یکی از مواردی که ما در این کمیته بدان رسیدگی می کنیم همین موضوع است و ما در واقع این روزها با مهاجرت نخبگان هم روبرو هستیم . البته عده ای از استادان فضا را برای ادامه تحقیق و پژوهش خود در ایران کم می بینند و در رفت و آمد هستند و در این بین نمی توانند که در وضعیت ثابتی در دانشگاه ها بمانند . اما روند بازنشسته کردن زود هنگام استادان در دانشگاه های ایران ضربه بزرگی را به جامعه علمی ایران وارد کرد  و یکی از عوامل مهم خروج اساتید این است که بعد از بازنشستگی شرایط کار را در خارج از کشور مناسب می بینند .چرا که  در تمام دنیا مردم بر این باور هستند که افراد علمی در سنین بالا تر دارای مدارج و تجربه علمی ارزشمندتری می شوند . در حال حاضر اساتید نخبه دنیا بالای 60 سال سن دارند . این افراد ذخیره علمی یک کشور به حساب می آیند .و به نظر من بازنشسته کردن اساتید با 25 ی 30 سال خدمت ضربه بزرگی به بدنه علمی کشور است.

شما به تحمیل سلیقه سیاسی به استادان اعتقادی دارید؟
این مورد هم می تواند تاثیر گذارباشد . اینکه مسئولان دانشگاه از سلیقه سیاسی  استادی خوششان نیاید و یا اینکه رقابت منفی علمی دراین میان نقش آفرینی کند . به هر حال حال این جناح بندی ها اثر گذار و تند روی ها مخرب هستند و جامعه را در هر نقطه دچار تخریب می کنند.

آینده علمی کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
ما چند سال است که شاهد تلاش بی وقفه و سیر صعودی رتبه ها و مقامات علمی دانشجویان و محققان خود در خارج از کشور هستیم. برای چشم انداز سال 1404 در نظر داشتیم تا در دنیا مقام اول علمی را کسب کنیم. اما خیلی زود تر به این نتیجه رسیدیم . در حال حاضر هم مطمئن هستم آینده علمی کشور ما درخشان خواهد بود.

و به عنوان سئوال آخر داستان بازگشت 200نفر از  فرزندان  دیپلمات ها به کشور چیست؟
باید بگویم که اصولا چنین چیزی اتفاق نیافتاده است این افراد یا تحصیلشان به پایان رسیده بود و یا به همراه خانواده باز گشتند به هر حال ما حدود 400 دیپلمات  در خارج از کشور داریم که این افراد مجبورند به خاطر موقعیت کاری و زندگی خود در خارج از کشور زندگی کنند و به تبع فرزندان این افراد هم در خارج از کشور تحصیل خواهند کرد. این روند همان روند همیشگی است که ما شاهد آن بوده ایم و اتفاق جدیدی رخ نداده است.اینطور تداعی می شود که فرزندان مسئولان رفته اند و مسئولان در این رابطه استثنا قائل شده اند . این در حالیست که فرزندان مسئولان هم مانند فرزندان دیگر افراد جامعه هستند و در شرایطی غیر از این هم ممکن است بخواهند که فرزندان خود را برای تحصیل به خارج از کشور بفرستند . به هیچ وجه بحث برگرداندن آنها مطرح نبوده است و این بازگشت طبق آیین نامه ها و قوانین وزارت علوم صورت گرفته است و این جریان کاری به نسبت دانشجویان با مسئولان ندارد . این اخبار تداعی کننده فرزندان رده بالای نظام در اذهان هستند که من معتقدم باید اخبار با جزییات مطرح شود و شفاف باشد تا اذهان عموم منحرف نشود .