بهنوش خرم‌روز: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی،IAEA منابع رادیواکتیو قوی ساخت روسیه را که بیش از یک دهه در موسسه پژوهشی لبنان بی‌استفاده مانده بود، به این کشور بازگرداند. این تلاش بخشی از عملیات وسیع‌تر آژانس برای امن‌سازی مواد رادیواکتیو مورد استفاده در پژوهش‌های علمی، پزشکی و صنعتی است که با‌لقوه ممکن است توسط تروریست‌ها برای ساخت آن‌چه اصطلاحا بمب کثیف می‌نامند، استفاده شود.
به گزارش نیچر، مامورین آژانس در سال 2006/ 1385 مسائل امنیتی احتمالی مرتبط با مواد رادیواکتیو موجود در یک موسسه کشاورزی غیرتخصصی واقع در لبنان را شناسایی کردند. آن‌ها نگران پیدا شدن ماده رادیواکتیو کبالت 60 بودند که در اصل برای پروژه کنترل آفات زیستی مورد استفاده قرار می‌گرفت و از سال 1996/1375 بی‌استفاده نگه داشته شده بود. این واحد مهر و موم شده هنوز حاوی 36 منبع مجزا با ترکیب فعالی از 3500 کوری بود که این محموله را قوی‌ترین منبع رادیواکتیو در لبنان می‌ساخت.
از این ماده قبلا برای نابارور کردن کرم میوه مدیترانه‌ای نر یا همان مدفلای- کراتیتیس کاپیتاتا استفاده می‌شد تا با کنترل جمعیت کرم میوه، از تخریب محصولات توسط تخم‌ریزی ماده‌های کرم میوه جلوگیری نمایند. اما وقتی این پروژه به پایان رسید، تمام کارکنانی که می‌دانستند چطور باید از تجهیزات رادیواکتیو مراقبت کنند، موسسه را ترک کردند و منابع با‌لقوه ناامن کبالت 60 را در آن‌جا باقی گذاشتند.
این منابع کاملا محفوظ بودند، برای همین هیچ خطری متوجه کارکنان پژوهشی نبود که وارد اتاق نگهداری این مواد می‌شدند. رابین هرد، از متخصصین منابع رادیواکتیو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که ناظر بر این برنامه است، علت نگرانی موجود را چنین توضیح می‌دهد: «ما در مورد احتمال سرقت نگران بودیم، چه برای سود ناشی از ارزش این مواد و چه برای مقاصد بداندیشانه.» اگر این مواد از جعبه‌های مخصوص خود خارج شوند، مواجهه مستقیم با مواد رادیواکتیو می‌تواند طی چند دقیقه فردی را به کشتن بدهد.
منبع نگرانی
برنامه‌های بازگرداندن مواد رادیواکتیو در ابتدا به دلیل بی‌ثباتی سیاسی عمومی در منطقه، و به خصوص هواپیماهای اسرائیلی که لبنان را بمباران می‌کردند به تاخیر افتاد؛ چرا که آن‌ها از پروازهای خروجی ممانعت می‌کردند. در نهایت این منابع در روز سی‌ام اگوست/ هشتم شهریور به یک انبار امن در کشور روسیه منتقل شد.
ماتیو بون، متخصص عدم گسترش تولید اتمی در دانشگاه هاروارد می‌گوید: « این منابع به اندازه‌ای بزرگ بودند که احتمال افتادن آن‌ها به دست تروریست‌ها باعث نگرانی بشود و لبنان، کشوری است که احتمال فعالیت‌های تروریستی در آن زیاد است».
جان سیمپسون، متخصص عدم گسترش تولید هسته‌ای در مرکز مطالعات بین‌الملل دانشگاه سوتامپتون، انگلستان معتقد است که اجرای این برنامه توسط آژانس در لبنان، یک حرکت پاکسازی بین‌المللی خوب بوده است. وی می‌افزاید: « کاملا مشخص، معقول و قابل درک است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از همه کشورها بخواهد در ازای منابع رادیواکتیوی که در قلمرو حکمرانی آن‌ها وجود دارد، مسئول باشند.»
اما بون فکر می‌کند که این عملیات گرچه موفقیت‌آمیز بود، اما تنها یک مشکل جهانی را به طور سطحی حل کرده است. وی می‌افزاید: « این مسئله مثل یک پازل هزار تکه است و در بهترین حالت، این عملیات یکی از این قطعه‌ها را فراهم کرده است.»
آژانس منابع دیگری از مواد رادیواکتیو را نیز در لبنان شناسایی کرده که البته در مورد مکان و میزان فعال بودن آن‌ها اطلاعاتی منتشر نشده است. هزینه این عملیات‌های پاکسازی را اتحادیه اروپا متقبل شده است.
ماموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین در آفریقا و کشورهای وابسته به اتحاد جماهیر شوروی سابق، مشغول به کارند تا امنیت مواد رادیواکتیو موجود در این کشورها را افزایش دهند. برای نمونه در کشور اوکراین، یک انبار مرکزی تعبیه شده تا مکان نگهداری مواد رادیواکتیو مورد استفاده در سراسر این کشور باشد. قرار است کار ساخت این انبار در منطقه ممنوعه چرنوبیل در اواخر امسال آغاز شود. دولت بریتانیا قرار است از محل بودجه برنامه کاهش تهدید جهانی، 2.1 میلیون پوند به این برنامه اختصاص دهد.
نظر شما