علی مطهری: آقایان احمدی‌نژاد و مشائی اعتقادی به نظارت دولت بر مسئله حجاب ندارند

سپیده سعیدی: حجاب اجبار است یا اختیار ؟ حجاب از واجبات است یا نوعی محرومیت ؟پوشش برای امنیت و آرامش است یا برای سرکوب ؟ سوالاتی که همواره ذهن بشر را در ادوار مختلف به خود مشغول داشته است و گویی اسلام برای تمامی این سوالات پاسخی مناسب و تعریفی غالب ارائه داده است . اینکه سیمای حقیقی مسئله حجاب چیست و آیا حجاب از یک اصل اجتماعی ناشی می شود یا خیر ؟ در ایران این مسئله بیش از کشورهای دیگر با چالش مواجه بوده است . بحرانی که از دوران رضاخان با عنوان  مسئله کشف حجاب ایرانیان را تحت فشار قرار داد و این روزها نیز تلاش برای حفظ و اشاعه حجاب نه تنها بحث حاشیه ساز مسئولان به شمار می رود بلکه اذهان عمومی نیز همواره با سوالات بسیاری در این رابطه  روبروست که تاکنون پاسخ آن را نیافته است . هم اکنون نیز مسئولان بد حجابی را بحران و معضل اجتماعی این روزهای جامعه ایرانی مطرح می کنند که به زعم برخی از آنها این معضل اجتماعی می تواند امنیت جامعه را به خطر اندازد و سبب انحرافات اخلاقی شود. دکتر علی مطهری عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با استناد به مباحث کتاب مسئله حجاب شهید مطهری و مسائل کنونی حجاب در جامعه امروز ایرانی اظهار می کند که هم اکنون مساله بد حجابی  در جامعه به دلیل سیاستهای دولتها در طول 13 سال گذشته تبدیل به موضوع روز شده است،موضوعی که دولت موظف به پی گیری آن است و از آن سر باز می زند .

مدتی است برای چندمین بار مسئولان مسئله بد حجابی را در کشور بازگو می کنند تا برای رفع این معضل راه حلی بیابند. این در حالی است که شرایط اجتماعی و سیاسی ما بر پایه اسلام شکل گرفته است و طبیعتا می بایست در مورد مسئله حجاب هم به کلیتی جامع و اجرایی دست یافته باشیم که البته به نظر می رسد تا کنون در این باره به نتیجه ای که شایسته کشور اسلامی ما باشد دست پیدا نکرده ایم ،چرا ؟
علت اینکه اخیرا این موضوع بیش از هر زمان دیگری مطرح می شود این است که متاسفانه وضعیت حجاب در مناطقی از کشور به شکل غیر قابل تحملی درآمده و این وضعیت شایسته جمهوری اسلامی نیست اگرچه نسبت به کل کشور وضعیت حجاب در حد مطلوبی است. همان طور که می دانید مسئله حجاب مرتبط با نظام خانوادگی اسلام است. اسلام یک نظام خانوادگی مخصوص به خود دارد، اخلاق جنسی مخصوص به خود دارد که با نظام خانوادگی واخلاق جنسی دنیای غرب در تضاد است . ما نمی توانیم به بخشی از قوانین این نظام عمل کنیم و به بخش دیگر عمل نکنیم. اخلاق جنسی اسلامی هر گونه تحریک غریزه جنسی در جامعه را ممنوع می داند . اسلام جامعه را محیطی برای کارو فعالیت می داند و هرگونه التذاذ جنسی را به کادر خانواده منحصر می کند.

شهید مطهری درکتاب مسئله حجاب خود بارها به این مسئله اشاره می کند، با اشاره به مسئله حجاب در این کتاب بگویید در جامعه اسلامی باید با این مسئله چگونه رفتار کنیم و کشور ما تا چه اندازه هم سو با جریان فکری شهید مطهری در مورد حجاب جهت گرفته است ؟با این مسئله در غرب چگونه رفتار می شود ؟
همه می دانیم که اسلام اهمیت بسیار زیادی برای بنیان خانواده قائل شده است و عفاف را اصلی برای حفظ و تقویت کانون خانواده می داند .این در حالیست که در غرب ما با نقطه مقابل این انگیزه و توجه روبرو هستیم و تلاش می شود عفاف و حجاب را مسئله ای پیش پا افتاده، ساده و بی اهمیت جلوه دهند، که این امر باعث تزلزل شدید خانواده و مشکلات زیاد اجتماعی و روانی برای آنها شده است.خانواده در اسلام بر اساس عواطف روحی زن و مرد و وحدت روحی این دو تاسیس می شود و یک واحد طبیعی است نه قراردادی. برای پایداری این عواطف، اسلام تمهیداتی مانند پوشش اسلامی و عدم اختلاط زنان و مردان بیگانه را در نظر گرفته است اما در غرب خانواده یک واحد قراردادی و مانند یک شرکت تجاری است و عواطف در آن نقش کمتری دارد و قانونا زن و مرد می توانند معشوق یا معشوقه هایی داشته باشند، فقط باید نسبت به فرزند دار شدن از همسر قانونی متعهد باشند، که این یک امر مسخره است، زیرا هر زنی دوست دارد از مرد مورد علاقه اش فرزند دار شود.

در حال حاضر جامعه ما با آن فضایی که غرب با آن روبرو است آشناست و می داند که درحال حاضر  جامعه اسلامی ایران با آن فضا فاصله دارد . تصور شما در این رابطه از وضعیت حجاب در ایران و غرب چیست ؟ آیا ما به آن سو پیش می رویم که موجب نگرانی مسئولان شده است یا خیر ؟
عرض کردم غربی ها اخلاق جنسی مخصوص به خود دارند. در غرب تحریکات جنسی در جامعه آزاد است که نمونه ای از آن می تواند بی حجابی باشد . از آن طرف اماکنی برای ارضای غریزه جنسی وجود دارد. با این روش، جامعه آنها از جهاتی در امان است و هرمورد آزار دهنده ای را نمی توان به سادگی در خیابانها مشاهده کرد . به عبارت دیگر در غرب آزادی تحریک و آزادی ارضا در جامعه با هم وجود دارد. اما در اسلام ممنوعیت تحریک و ممنوعیت ارضا در سطح جامعه و منحصر بودن این دو در کادر خانواده است.در روش غربی ها تزلزل خانواده ها و بسیاری مشکلات دیگر پیش می آید و در روش ما ( نه روش اسلام ) عقده های روانی و ناهنجاریهای اجتماعی پدید می آید. ما در ایران با علم به اینکه می دانیم در جامعه ای اسلامی زندگی می کنیم می آییم و در پوشش خود از غرب تبعیت می کنیم، تحریکات جنسی را با پوشیدن لباسهای زننده از غرب می گیریم و ممنوعیت آن را از اسلام و در نتیجه جامعه ما در وضعیت بلاتکلیفی و نا به سامانی قرار دارد.

ما موقعیت انتخاب داریم ؟ واضح است که ما در کشور اسلامی زندگی می کنیم که هم مخالف تحریکات جنسی در جامعه است و هم اکنون در کشور ما راهی برای فرو نشاندن این تحریکات یافت نمی شود ،در چنین شرایطی که یقینا افراد زیادی به زعم شما با عقده های روانی وجود دارند چگونه می توان مسیر درستی را پیش پا نهاد ؟ دغدغه مسئولان را نسبت به این موضوع بیان نمایید ؟
من هم موافقم که تکلیفمان در این خصوص روشن شود ،بالاخره ما می خواهیم به سبک غربی زندگی کنیم یا به سبک اسلامی . البته تکلیف روشن است، زیرا بیش از98 درصد مردم ما مسلمان اندو باید روش اسلامی را عمل کنیم. مشکل این است که ما روش اسلامی را عمل نمی کنیم بلکه روش بینابین اسلام و غرب را عمل می کنیم، در نتیجه مزایای روش اسلامی را ندارد و معایب روش غربی رادارد. حتی اگر عقل را قطع نظر از شرع حاکم قرار دهیم به این نتیجه می رسیم که روش اسلامی برتر است.به هر حال مهم این است که ما به همه اجزاء نظام خانوادگی اسلام عمل نمی کنیم بلکه به برخی از آنها عمل می کنیم.

این سوال همواره ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است ،اینکه حجاب اجبار است یا اختیار ؟ حتی بی حجابی نیز در بسیاری مواقع با اجبار و اختیار همراه است . در ایران می توان به دوره رضا خان اشاره کرد و حتی در عصر حاضر  هم بی حجابی در برخی از کشور ها با اجبار توام است . ضمن آنکه توضیح دهید جامعه ما با چه خلایی روبروست که دچار این بحران شده است ؟
البته اکنون بحرانی در این خصوص وجود ندارد. کمی بی توجهی از طرف گروهی از مردم  و از طرف دولت وجود دارد که به فضل خدا با تلاش روحانیت و اکثریت قاطع مردم این دو گروه به خود خواهند آمد. اما درباره اجبار یا اختیار، عرض می کنم حجاب به صورت چادر اجبار نیست اما به صورت یک حداقل که اسلام مشخص کرده اجبار هست و این اجبار مانند اجباری است که در مسائل بهداشتی یا آموزشی به کار می رود و به خاطر مصلحت جامعه است و منافاتی با آزادی ندارد. اما آن حداقل این است که زن وقتی در جامعه ظاهر می شود باید تمام بدن او غیر از صورت و دو دست تا مچ پوشیده باشد به طوری که محرک نباشد و اجباری در نوع خاص از لباس یا رنگ لباس نیست. باید فلسفه اصلی حجاب که همان عدم تحریک جنسی جامعه است تحقق یابد. طبعا باید از لباسهای تنگ که نازکیهای بدن را نمایش می دهد و از آرایش خودداری شود. احکام اسلام بر اساس مصالح و مفاسد واقعی است و خداوند العیاذ بالله قصد آزار زنان را ندارد، بلکه پوشش اسلامی منافعی برای جامعه و خود زنان دارد، از جمله ارزش و احترام آنها را بالا می برد و مانند زن غربی در نظر مردان بی ارزش نمی شوند.

همان طور که می دانید با تشکیل گشتهای ارشاد در سالهای اخیر در شهر تهران و دیگر شهر ها شاهد بر خورد سلیقه ای در این مورد بوده ایم ،مسئله ای که ما را از معیار درست و الگوی اسلامی دور می کند . ما در کشور اسلامی زندگی می کنیم و در حال حاضر می بینید که کسی با حجاب مشکل ندارد و بانوان هر کدام به گونه ای سعی در پوشیده نگاه داشتن خود دارند . مسئله این است که چرا تاکنون الگوی مناسبی برای این پوشش پیدا نشده است ؟ با توجه به اینکه 30 سال از انقلاب اسلامی و تشکیل این نظام می گذرد . ضمن آنکه در بسیاری از اذهان این سوال به وجود می آید که بی حجابی آیا گناه کبیره است ؟ این سوال هنگامی در اذهان شکل می گیرد که گشت های ارشاد برخوردهایی مغایر با اصول اخلاقی مسئولان در جامعه اسلامی انجام می دادند در این رابطه توضیح دهید ؟
عملکرد گشتهای ارشاد در مجموع مثبت بوده است. اینکه در مجموع، بانوان ما پوشش اسلامی را رعایت می کنند حرف درستی است، تنها در مناطق و اماکن خاصی سهل انگاری می شود که نیاز به نظارت دولت دارد و چون آقایان احمدی نژاد و مشائی اعتقاد به این نظارت ندارند، این موضوع بلاتکلیف مانده است، در حالی که دولت مجری است نه ایدئولوگ و باید تصمیمات نظام و احکام اسلام را اجرا کند. اسلام آن بخش از امر به معروف و نهی از منکر را که مستلزم اعمال قدرت و قانون است به عهده دولت اسلامی گذاشته است و وظیفه مردم نیست. این طور نیست که ما با نافرمانی مدنی مواجه باشیم بلکه بیشتر مسئله نافرمانی دولت مطرح است که موجب ناراحتی مراجع تقلید، روحانیت و مردم  متدین شده است و رهبری هم اخیرا اشاره ای داشته اند. حتی من با به کار بردن کلمه بی حجابی موافق نیستم زیرا تکرار آن موجب شادی دشمن می شود و آنها را به اهدافشان نزدیک می کند. درباره اینکه گفتید الگوی مناسب پیدا نشده است، این طور نیست، الگو مشخص است، فقط باید به آن عمل شود. حتی دولت می تواند آن حداقل حجاب مورد نظر را به شکل استاندارد معرفی کند. درباره اینکه گفتید آیا بی حجابی گناه کبیره است، باید گفت در شمار گناهان کبیره نیامده است اما یک گناه اجتماعی است که آثار مهلک اجتماعی دارد.

مسئله امر به معروف و نهی از منکر را دستگاه های اجرایی باید احیا کنند .اما آیا ما به فرم و شکل ایده آل یا اسلامی آن رسیده ایم یا باز هم مسئولان انتظار روند گشت ارشاد مانند سالهای قبل را دارند ؟
امر به معروف و نهی از منکر یعنی یک اصلاح مستمر اجتماعی و حوزه وسیعی دارد و منحصر به مساله عفاف و حجاب نیست.سه مرحله دارد: قلب، زبان و دست. مرحله قلبی که انسان در دل خود از معروف شاد و از منکر ناراحت شود و با چهره خود عکس العمل مناسب نشان دهد وظیفه همه مردم است. همین طور مرحله زبانی، که انسان با زبان نرم و بدون تحقیر شخص، امر به معروف و نهی از منکر کند وظیفه همه مردم است. اما مرحله سوم یعنی مرحله ید یا دست و اقدام عملی، آنجا که نیاز به اعمال زور دارد وظیفه دولت اسلامی است که معمولا دولتها از زیر بار این مسئولیت شانه خالی می کنند. شما می بینید دولت اصلاح طلب آقای خاتمی و دولت اصول گرای آقای احمدی نژاد از این نظر مانند هم هستند. این کار فرم خاصی ندارد بلکه باید متناسب با زمان و مطابق عقل باشد و مستلزم منکرهای دیگری نباشد.

یعنی دولت با گشتهای ارشاد که به تعبیری نقش امر به معروف و نهی از منکر در جامعه را در خصوص حجاب دارند مخالف است ؟
دولت نهم که مخالف بود، دولت دهم هنوز موضع روشنی اتخاذ نکرده است. وزیر کشور گفته است ما با بدحجابی های سازمان یافته مبارزه می کنیم یعنی مواردی که جنبه سیاسی دارد، در حالی که اسلام و قانون می گوید باید با مظاهر بد حجابی چه سازمان یافته باشد چه سازمان نیافته، مبارزه شود. مردم به دولت اصلاحات اعتراض داشتند که چرا به مسائل اعتقادی و فرهنگی بی توجهی نشان می دهد . آقای احمدی نژاد آمد و خود را به عنوان فردی اصولگرا و حزب الهی معرفی کرد . بنابر این افرادی که اکثزیت جامعه را تشکیل می دهند بر همین مبنا به ایشان رای دادند . اما از این رویکرد ایشان تاثیری هم باید در جامعه دیده شود . سوال من از ایشان این است در حال حاضر چرا به این مسئله بی توجه هستند . باید برای دولت مهم باشد که وضعیت حجاب در کشور چگونه است . هم اکنون اگر خانمی با بلوز و شلوار وارد یک اداره شود نه تنها کسی به او اعتراض نمی کند بلکه شاید از او استقبال هم به عمل می آید . این وضعیت دستگاه های اجرایی ماست . چرا بر مساله پوشش در اداره ها و اماکن دولتی نظارتی وجود ندارد؟ و بدتر اینکه اعتقاد به نظارت به این امور در دولت فعلی وجود ندارد. اگر دولت در اماکن عمومی نظارت کافی داشته باشد 60 در صد موضوع حل می شود . کوچه ها وخیابانها هم بماند برای مرحله بعد. 

شما هم حتما به یاد می آورید که آقای احمدی نژاد گفتند که مسئله ما فوکول دختران نیست ؟ تحلیل شما از این موضوع چیست ؟ 
 این اولا یک مغالطه است و ثانیا بر خلاف دیدگاه اسلامی است . اگر کسی این حرف را بزند بر خلاف اصول اسلامی رفتار کرده است و بنده در نطقی در مجلس گفتم که دولت فعلی و شخص آقای احمدی نژاد در مسائل فرهنگی لیبرال هستند و قائل به رها سازی فرهنگی اند. ایشان در جواب گفتند آیا مشکل ما موی دختران است که بیاییم با باتوم آنها را بزنیم . این پاسخ یک مغالطه است که به زیرکی ایشان باز می گردد . صورت مسئله را طوری بیان می کنند که پاسخ را همان طور که دوست دارند ارائه دهند. آیا نظارت یعنی زدن افراد با باتوم؟! فرق جامعه اسلامی با غرب همین اعتقادات است و روح و جان انقلاب اسلامی نیز مسائل فرهنگی و اعتقادی است. شما مطمئن باشید که اگر شاه هم بود الان ما هم انرژی اتمی داشتیم و هم ماهواره به فضا پرتاپ کرده بودیم منتها به کمک آمریکا و اروپا. ما نباید به بهانه پیشرفتهای علمی زندگی اسلامی را رها کنیم . این روش دولت روش سکولارهاست که نسبت به دولت را عقاید و اخلاق مردم مسئول نمی دانند.

نظر فقها در این رابطه چیست ؟
فقها نیز متفق القول اند که آن بخش از امر به معروف و نهی منکر که نیاز به اعمال قدرت دارد وظیفه دولت اسلامی است. روحانیت می تواند روی اعتقاد مردم و معنویت آنها کار کند اما ضمانت اجرایی هم لازم است . اصلا فلسفه وجود حکومت اسلامی همین است . اسلام دین پند و اندرز نیست مانند مسیحیت . اسلام دینی است که در همه شئون زندگی مردم دخالت کرده و در پی ایجاد جامعه ایده آل و مدینه فاضله است و خود را تنها راه سعادت بشر می داند.

به طور واضح بگویید که انتقاد شما به دولت در این رابطه به چه منظور است ؟
ما می گوییم  فرق این دولت با دولت اصلاحات در چیست ؟ چه تفاوتی در نوع برخورد با مسائل فرهنگی و اعتقادی با دولت اصلاحات دارد . پاسخ این است که هیچ تفاوتی ندارد . در صورتی که افراد بی شماری به این دولت رای دادند تا مسائل فرهنگی و اعتقادی آن متمایز با دولت اصلاحات باشد . فکر کردند احمدی نژاد مخالف روش فرهنگی دولت اصلاحات است که به او رای دادند . اما امروز ما چیز دیگری را شاهد هستیم .

آینده وضع پوشش اسلامی را چگونه می بینید؟
آینده را خوب می بینم، زیرا مردم روی اعتقاد خود می ایستند. حتی اکثر آنهایی که سهل انگاری می کنند، با بی بند و باری و ولنگاری مخالفند، لذا این وضعیت از یک حد معینی بدتر نخواهد شد. روندی که ایجاد شده و مردم بر این اصل اصرار دارند که دولت در این زمینه مسئولیت دارد روند خوبی است و دولت را وادار به تسلیم خواهد کرد. به هر حال وضعیت مطلوب خواهد شد. البته کاستی های جزئی در این حوزه همیشه وجود داشته و خواهد داشت.