بهاره چراغي: در ایران با این که قانون مالیات به شکل مدرن و البته کمی دیر در میانه دهه 40 شمسی تصویب شد اما از آن زمان تا حدود 10 سال پیش تغییر اساسی در ساختار مالیاتی انجام نشده بود. این در حالی است که اتفاقاتی از جمله دو شوک بزرگ نفتی،انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در این مدت واقع شد که هر کدام می توانستند نظام مالیاتی را دگرگون سازند. این در حالی است که مقدار مالیاتی که در ایران پرداخت نمی شود حدود نیمی از حجم اقتصاد کشور را در بر می گیرد.
براساس نظر برخی تحلیلگران، مهمترین چالش موجود در سیستم مالیاتی کشور ترکیب نامناسب تولید ملی و توزیع درآمد است. بخش خدمات بیشترین سهم را از درآمد ملی کشور به خود اختصاص داده است. این بخش حدود نیمی از اقتصاد کشور را در بر گرفته و به تنهایی ارزش افزوده ای هم تراز با نفت و صنعت و کشاورزی ایجاد کرده است. همچنین با اینکه حدود 30 درصد از ارزش افزوده ایجاد شده در بخش مشاغل بوده اما کمتر از 10 درصد مالیات پرداختی توسط این بخش صورت گرفته است.
اشخاص حقوقی که سهمی معادل 20 درصد از محصول ناخالص داخلی را در اختیار دارند 70 درصد از پرداخت مالیات را به خود اختصاص داده اند. این بخش به دلیل شفافیت فعالیت های مالی، بیشترین بار مالیاتی را به دوش کشیده و در مقابل عدم شفافیت گردش مالی فعالان اقتصادی در بخش مشاغل و عدم دسترسی به اطلاعات آنها در بخش خدمات یا عدم ثبت بسیاری از فعالیت ها، باعث افزایش فرار مالیاتی در این بخش شده است. البته در این میان بخش بخش کشاورزی که کمتر از 10 درصد از درآمد ملی را ایجاد کرده، معمولا از پرداخت مالیات معاف بوده است.
اما از سوی دیگر حجم بزرگ اقتصاد غیررسمی و زیرزمینی کشور که بخش عمده از اقتصاد کشور را در بر گرفته، بازار سیاه است که به روشنی در حال فعالیت است و مالیاتی پرداخت نمی کنند. این امر باعث می شود تا بسیاری از مردم که از این راه کسب درآمد میکنند و البته تعدادشان هم کم نیست بدون پرداخت هیچ مالیاتی از خدمات عمومی دولت بهره ببرند. طبق آمارهای رسمی حدود 700 میلیارد دلار درآمد از طریق قاچاق ایجاد می شود. ازسوی دیگر با نگاهی به برآوردهای رسمی، حدود 40 درصد از فعالیت های اقتصادی کشور به طور غیرقانونی و زیرزمینی صورت می گیرند.
با این حال سال گذشته 76 تریلیون ریال مالیات پرداخت شده است که از این مقدار سهم کارکنان بخش عمومی 21 تریلیون، کارکنان بخش خصوصی 28 تریلیون و سهم مشاغل 21 تریلیون ریال بوده است. نکته قابل توجه این است که مالیات بر درآمد مجموعا نزدیک به 25 درصد از مالیات های مستقیم و حدود 15 درصد کل درآمد مالیاتی را شامل می شود. مالیات بر ثروت نیز از اجزای مالیات های مستقیم است که در سال گذشته حدود 22 تریلیون ریال عایدی در بر داشته است. سهم مالیات بر ارث حدود 3 تریلیون ریال، سهم مالیات بر نقل و انتقال سهام بیش از 5 تریلیون ریال، سهم مالیات بر نقل و انتقال املاک نزدیک به 2.5 تریلیون ریال و مالیات بر نقل و انتقال سرقفلی در حدود 4 تریلیون ریال بوده است.
اما در سوی دیگر مالیات های وجود دارند که پرداخت کننده آن به طور مستقیم مشخص نیست. در سال گذشته 136 تریلیون ریال از طریق مالیات بر کالا و خدمات اخذ شده که نسبت به سال 91 دو برابر شده است. از این مقدار 21 تریلیون ریال از طریق مالیات بر فروش فرآورده های نفتی، 2.5 تریلیون ریال مالیات بر فروش سیگار، 7 تریلیون ریال مالیات بر نقل و انتقال و شماره گذاری خودرو و بیش از 100 تریلیون ریال از طریق مالیات بر ارزش افزوده به دست آمده است.
تفکیک میزان مالیات پرداختی در سال های گذشته
|
سال |
اشخاص حقوقی |
درآمدها |
ثروت |
کالاها و خدمات |
واردات |
کل |
|
84 |
64.5 |
15.2 |
4.3 |
14.6 |
36.0 |
134.6 |
|
85 |
72.9 |
19.4 |
5.4 |
14.1 |
39.8 |
151.6 |
|
86 |
92.6 |
26.0 |
7.8 |
16.7 |
48.8 |
191.8 |
|
87 |
127.8 |
31.6 |
7.8 |
15.9 |
56.7 |
239.7 |
|
88 |
167.3 |
33.9 |
7.8 |
28.4 |
62.6 |
300.0 |
|
89 |
116.5 |
41.1 |
11.1 |
37.9 |
77.9 |
284.5 |
|
90 |
157.9 |
49.6 |
12.9 |
60.1 |
78.9 |
359.4 |
|
91 |
169.7 |
62.7 |
15.9 |
70.5 |
76.4 |
395.2 |
|
92 |
180.0 |
76.1 |
21.8 |
136.0 |
- |
395.2 |
منبع:سازمان امور مالیاتی
3535
نظر شما