پشت پرده چیز دیگری است

تحولاتی که در عرصه دیپلماسی روسیه پدید آمده حاصل دوره بازسازی و ظهور روسیه تاثیر گذاری است که پوتین ان را پی ریزی کرده است و اکنون آقای دیمیتری مدویدف از آن بهره مند می شود. موفقیت روسیه در راضی کردن آمریکا به انصراف از استقرار سپر دفاع موشکی در لهستان و استقرار سامانه راداری در جمهوری چک، به تاخیر افتادن عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو، و امضای پیمان کاهش تسلیحات هسته ای در 19 فروردین ماه 1389، همه نشان از دیپلماسی موفق روسیه در عرصه بین الملل دارد. سفر رئیس جمهور روسیه به سوریه در نوع خود بی سابقه است.

در مورد انصراف ایالات متحده آمریکا از استقرار سپر دفاع موشکی در فضای اروپای شرقی و در مجاورت روسیه، می توان اینگونه پنداشت که روسیه نه با ماهیت مساله سپر دفاع موشکی،  بلکه با محل استقرار آن مخالفت داشته است، زیرا پس از تغییر تصمیم آمریکا مبنی بر استقرار سپر دفاع موشکی در جنوب خلیج فارس، روسیه عکس العملی نشادن نداده و از اینکه این سامانه ها در منطقه استقرار می یابد، ناراحت نیست و شاید خوشحال هم شده است که به نحوی بلا را از سر خود دور کرده است. این درست در زمانی صورت می گیرد که آمریکا تحریمهای خود علیه سوریه را بار دیگر تمدید کرده است. هم چنین سفر رئیس جمهور روسیه به ترکیه و امضای قرار داد 20 میلیارد دلاری ساخت نیروگاه هسته ای در 22 اردیبهشت ماه 1389و همکاریهای دوجانبه در زمینه انرژی در ترکیه، افقهای روشنی در پیش روی روسیه قرار داده است.

اما این یک روی سکه است. طبیعی است که بدون رضایت ایالات متحده این فضا نمی توانست بروی روسیه باز شود. خوشبینانه است که پنداشته شود روسیه یارای تقابل با ایالات متحده را داراست و اکنون که آمریکا به سوریه روی خوش نشان نداده، روسیه وارد عرصه شده است. گمان می رود که روسیه به نوعی با آمریکا کنار آمده است تا در ازای پذیرش نظرات آمریکا در برخی مسایل که در آینده ای نزدیک اتفاق خواهد افتاد، این امتیازات نصیب روسیه شود. تحولات اوکراین بسیار سریع و بدون واکنش تند رهبران انقلاب نارنجی رخ داد و روسیه اکنون امتیازات خوبی به اوکراین خواهد داد امتیازاتی که در ازای تمدید اجاره پایگاه دریایی دریای سیاه اوکراین، روسیه به این کشور خواهد داد، تخفیف در قیمت گاز مصرفی و صادراتی تا حدود 30 درصد. این معامله ای بسیار تعجب برانگیز است به طوری که در دومای دولتی روسیه نیز نسبت به آن اعتراضات تندی شده است. بهایی که روسیه در تمدید اجاره خواهد پرداخت به حدود 30 میلیارد دلار (از محل تخفیف انرژی) برآورد می شود و به باور مخالفان دولت روسیه در دوما می تواند برای ساخت چند بندر جدید برای روسیه در نوار ساحلی تحت حاکمیت خود مورد استفاده قرار گیرد.

طرف دیگر این دیپلماسی به چین باز می گردد که دیگر عضو شورای امنیت است و آمریکایی ها موفق شده اند در غرب چین منابع نفتی بیکرانی به استعداد بیش از 400 میلیارد بشکه را در شیلهای آنجا کشف کنند ذخایری که به اندازه کل ذخایر سه کشور بزرگ دارنده نفت خام خاورمیانه ذخیره دارد و امکان بهره برداری از آن تنها و منحصرا در دست آمریکایی هاست. پیش بینی می شود که چین بتواند در آینده از واردات نفت برای اقتصاد غول آسای خود بی نیاز شود. هر گاه آمریکا بتواند در این زمینه به چین کمک کند، دوستی و تحکیم روابط چین با آمریکا گسترش خواهد یافت. در آن صورت پیمان شانگهای دیگر باشگاهی برای مخالفت با آمریکا نخواهد بود زیرا اعضای اصلی تاثیر گذار آن از جمله روسیه، چین، قزاقستان، ازبکستان، روابط نزدیکی به آمریکا دارند و دو مورد اول سطح روابطشان با آمریکا به اندازه ای است که امکان گسستن از آن در آینده ای متصور نیست.

اکنون صحنه بازی بیشتر به آمریکا واگذار شده است و روسیه ژست بازیگر پیروز را بخود گرفته است. اما در پس این چهره پیروز، نگرانی های زیادی نهفته است. اعلام راهبرد هسته ای جدید آمریکا مبنی بر کنار گذاشتن تلافی هسته ای در برابر دشمنان، به مفهوم افزایش توان تکنولوژیکی سلاحهای متعارف است که آمریکا را از توسل به سلاح هسته ای (غیر متعارف) بی نیاز می کند. اعلام تعداد و مشخصات سلاحهای هسته ای از سوی آمریکا، که برای نخستین بار روی داده است، نشان می دهد که این کشور برای ابتکار خاورمیانه بدون سلاح هسته ای و تقویت پیمان منع تکثیر و گسترش سلاحهای هسته ای مصمم است. اوباما سال گذشته در پراگ اعلام کرد که خلع سلاح هسته ای را از خود آغاز خواهد کرد. از این رو می توان پیش بینی کرد که جلب افکار عمومی جهان برای نشان دادن عزم آمریکا در ابتکار جهان عاری از سلاح هسته ای جدی است و کشورهایی که قصد تولید سلاحهای هسته ای دارند، با اجماع اعتراض جهانی روبرو خواهند شد. در این میان روسیه نیز با تبعیت از سیاستهای آمریکا در این تقسیم جهانی کار در عرصه بین المللی به ایفای نقش می پردازد، نقشی که بیشتر برای او رقم زده اند تا خود آن را تدوین کرده باشد.