بحران قره‌باغ و نشست مهم پوتین با همسایگان

یوری يوشاکف دستیار رئیس جمهوری روسیه از دیدار ولادیمیر پوتین در تاریخ ۲۰ ژوئن (31خرداد) با همتايان آذری وارمني خود باهدف تلاشی دیگر برای حل بحران قره باغ خبرداد. این در حاليست که پیشتر خبر از دیدار سه جانبه روحانی -عارف - پوتین در باکو در آینده نزدیک در برخی رسانه های سه کشور منتشر شده بود.

به گفته يوکاشف طبق برنامه ریزی های انجام شده، پوتین ابتدا گفتگو و ملاقاتی دو جانبه و جداگانه با الهام علیف و سرژ سرکیسیان خواهد داشت و سپس گفتگوی سه جانبه میان آنها برگزار خواهد شد.

دستیار پوتين با اشاره به این نکته که کشورش تا کنون نیز نقش موثری در حل بحران میان دو کشور داشته، برای چندمين بار درطول بیست و پنج سال اخیر وعده داد روسیه قدم هایی موثر در حل بحران میان طرفین خواهد برداشت.

این در حالي است که روسیه از عوامل اصلی اشغال خاک آذربایجان توسط ارمنستان و همه بحرانهای موجود در کشورهای استقلال یافته ازشوروي سابق است و استراتژي سلطه جویی بر این کشورها همواره بربنيان ایجاد بحرانها در مناطق پيراموني و نزدیک پیرامون را سرلوحه سیاستهای منطقه ای خود قرارداده است وبرهمين مبنا دست های نهان و آشکار مسکو در ایجاد واستمرار بحرانهای موجود در قفقاز جنوبی، اوکراین، ملدواي و کشورهای آسیای مرکزی قابل مشاهده است.

روسیه در طول بیش از دودهه گذشته هموار سعی نموده بحرانهايي که خود موجد آنها بوده، بدست خودش حل و فصل گردد لذا در ارتباط با بحران قر ه باغ کوهستاني مزید برآنکه یکی از روسای سه گانه گروه مینسک سازمان امنیت و همکاري اروپاست، در چند نوبت راسا مبادرت به حل این بحران ازطریق دعوت از روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان نموده است که آخرین آن نشست سه جانبه روسای جمهور روسیه ،آذربایجان وارمنستان بود که در سال 2010 در زمان ریاست جمهوری دیمیتری مدودوف و روسای جمهور دو کشور مذکور برگزار شد و ازدرون این نشست "طرح غازان " بیرون آمد،اما به دليل اختلاف میان طرفهای درگیر تاکنون به سرانجامی نرسیده است.

در مقطع کتونی نیز که پوتین راسا به دیدارهای دوجانبه و سه جانبه باهمتايان آذربایجانی وارمنستاني خود درزادگاهش سنت پترزبورگ مبادرت خواهد ورزید میتوان احتمال داد که وی طرح صلح غازان را که پنج سال پیش در مرکز تاتارستان فدراسیون روسيه نمود عینی یافته است مجددا روی میز قراردهد .این طرح که شباهتهای زیادی با طرح صلح مادرید گروه مينسک دارد بازگرداندن بخشی از اراضی آذربایجان توسط ارمنستان به بدنه اصلی اش را در متن خود دارد.
براساس "طرح غازان" شهرهای اشغال شده اطراف قر ه باغ ازسوی ارمنستان به آذربایجان بازگردانده میشود ، آوارگان آذری به شهرهای آزاد شده بازميگردند ، در مرحله بعد رژیم حقوقی موقت قر ه باغ کوهستانی تعیین میشود ، نیروهای حافظ صلح روسی در درمنطقه میان شهرهای آزاد شده و آزاد نشده مستقر میشوند و درنهایت رژیم حقوقی دائم قر ه باغ تعیین می شود.
از آنجا که این طرح دارای ایرادات وشبهاتي است تاکنون به نتیجه نرسیده است. پارادوکس اساسی دراین نکته است که روسیه بعنوان بازیگری که در اشغال اراضی آذربایجان توسط ارمنستان نقش اصلی را داشته و با ارمنستان اتحاد استراتژيک دارد و پایگاه نظامی چندین ساله در گيومري ارمنستان مستقر نموده است و نسبت به حل اين بحران موضع بی طرفی ندار د ، مصرانه قصد دارد نیروهای نظامي خود را بعنوان نیروی حافظ صلح وارد منطقه کند که بعید بنظر میرسد حداقل ازسوی آذربایجان و بازیگران غربی گروه مینسک مورد موافقت قرارگیرد.

از سوی دیگر مبهم بودن چگونگی رژيم حقوقي قر ه باغ ازدیگر نقاط ضعف طرح غازان محسوب میشود. ازسوی دیگر روسیه که تحت تحریم امريکا و غرب قراردارد و در موضوع سوریه با آمریکا دچار اختلاف است و درماههاي اخیر شاهد افزایش پیشرویهای ناتو به مناطق پيراموني خود است قصد دارد پای خود را ازطریق جلب عضویت آذربایجان به اتحاد های اقتصادی وگمرکي اورآسيا در قبال آزاد سازی برخی شهرهای پيرامون قر ه باغ (باحتمال زیاد بدون لاچين و کلبجر وحتی شاید شوشا ) و انتقال نظامیان روسي به قفقاز جنوبی محکمتر کند تا دربازي با غرب از این عامل بهره برداری نماید.
بنظر میرسد اجلاس قریب الوقوع سه جانبه روسای جمهور روسیه،آذربایجان و ارمنستان سنت پترزبورگ اگرچه شايد گامی به جلو در شرایط کنونی محسوب شود اما به دلایل مختلف داخلی ،منطقه ای و بین المللی و عدم تامین تمامیت ارضی آذربایجان و رویکردهای متفاوت بازیگران فرامنطقه ای و روسای گروه مينسک، حل جامع بحران قر ه باغ در نشست پیش رو از احتمال اندکي برخوردار است.