۳ هفته ای که به اندازه ۳ سال گذشت/ بهمن ماه سراسر خاک خوزستان

آرزو رستم‌زاد: خوزستانی‌ها بهمن‌ماهشان را با غبار شروع کردند و با غبار به پایان رساندند. هجوم ریزگردها که در اولین هفته بهمن‌ماه شروع شده بود تا دیروز در اهواز ادامه داشت و به مدت 3هفته زندگی اهالی شهر را تعطیل کرد. با این حال با بارش بارانی که از دیشب شروع شد، اهوازی ها نفس راحتی کشیدند تا بعد از 3موج شدید گرد و غبار دوباره آسمان را آبی ببینند.

اولین موج ریزگردها هفتم بهمن ماه به اهواز رسید. هوای شهر تا یک روز قبل از آن صاف و آسمان آبی بود، اما ناگهان لایه ای گرد و غبار با باد کم رمق زمستانی به شهر رسید تا اهواز را دچار بحرانی کند که در یک دهه گذشته سابقه نداشت. به فاصله دو روز دومین موج هم از راه رسید و مدارس و ادارات را تعطیل کرد. سازمان هواشناسی اعلام کرد که دستگاه ها غلظت گرد و غبار را 66برابر حد مجاز نشان می دهند و توانایی تخمین بیش از این را ندارند. سازمان هلال احمر نزدیک به 3هزار نفر از نیروهای خود را در سطح شهر به کار گرفت و آمبولانس ها در اماکن پرتردد شهر مستقر شدند. توزیع ماسک و شیر و ماست رایگان در میادین پرتردد شهر صورت گرفت اما باز هم ده ها نفر راهی بیمارستان ها شدند.

وضعیت آلودگی هوا در روزهای بعد کما بیش ادامه داشت تا با هجوم موج سوم، باز هم غبار به اندازه ای زیاد شد که زندگی را مختل کرد. این بار باز هم شدت گرد و غبار به بیش از 66برابر حد مجاز رسید و خاک سنگینی که در هوا شناور بود، خانه ها و خیابان ها را پوشاند. نزدیک به 250 نفر راهی بیمارستان شدند و اعتراضات پراکنده مردمی از شبکه های اجتماعی به مقابل فرمانداری رسید.

دستور ویژه رهبری برای پیگیری دولت

با شدت گرفتن گرد و غبار مقام معظم رهبری دستور ویژه ای درباره مقابله با ریزگردها در استان‌های غربی کشور صادر کرده و دولت را موظف کردند که با تشکیل جلسه‌‌ای با حضور تمام مسئولان مرتبط، تصمیمات سریعی برای رفع این مشکل بگیرند. بعد از آن رئیس جمهوری با انتشار پیامی خود را هم نفس مردم خوزستان دانست و جلسه اضطراری برای رسیدگی به وضع هوای خوزستان تشكیل داد.

روحانی همچنین وزیر بهداشت را به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهوری برای رسیدگی به وضع سلامت مردم خوزستان با اختیارات کامل راهی این استان کرد. همه بیمارستان های دولتی، خصوصی، تامین اجتماعی و بیمارستان های وابسته به وزارت نفت هم موظف شدند بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی ناشی از ریزگردها را به طور رایگاه پذیرش و درمان کنند.

ابتکار برود آشپزی کند!

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اگرچه در تمام مصاحبه هایش اعلام کرده بود که در مساله ریزگرد‌ها نباید دنبال مقصر بود اما عده ای از نمایندگان مجلس و مخالفان دولت، ابتکار و مدیریت او را اصلی ترین عامل بروز این اتفاق دانستند. معصومه ابتکار که پیش از این قرار بود به خوزستان سفر کند، با لغو پروازهای اهواز در تهران ماندنی شد تا هجمه ها بیشتر شود. شریف حسینی، نماینده اهواز گفت: من به خانم ابتکار پيشنهاد مي‌کنم که اگر توان کار کردن ندارد از رياست سازمان محيط زيست استعفا دهد و در منزل براي خانواده خود غذا بپزد.»

عبدالله تمیمی نماینده شادگان هم در انتقاد تندی از عملکرد ابتکار گفت: اولین متولی کاهش گرد و غبار خوزستان، سازمان حفاظت از محیط زیست کشور است ولی رئیس آن حقوق مردم خوزستان را نادیده گرفت و از سفر به اهواز سر باز زد در حالیکه شاید اگر مشکل کوچکی از یکی از مناطق خوش آب و هوای کشور رخ می داد وی در سریع ترین وقت ممکن خود را به آنجا می رساند ولی از مواجه با گرد و غباری که زندگی را بر مردم خوزستان جهنم کرده است به نوعی خودداری کرد.

هجمه ها علیه رئیس سازمان حفاظت زیست باز هم ادامه پیدا کرد و عده ای ابتکار را سیاسی کار خطاب کردند. ابتکار اما در جواب این ادعا، در گفتگو با روزنامه اطلاعات گفت: جناح مخالف دولت سر موضوعات مختلف با سازمان محیط زیست زاویه پیدا کرده بودند و منتظر فرصتی بودند که این هجمه ها را وارد کنند.

معصومه ابتکار همچنین به خبرآنلاین گفت: حل معضل ریزگردهای خوزستان یک مبارزه کوتاه مدت نیست و کاری نیست که بشود در یک یا دو سال به سرانجام رساند. در دوره خشکسالی هستیم، دوران سختی است. خاک استان خوزستان کاملا رطوبتش را از دست داده و با کوچک ترین بادی خاک بالا می آید. البته ریزگرد از عربستان و عراق هم اضافه می شود.

ابتکار ریشه خشکسالی های اخیر خوزستان را عملکرد نادرست دولت قبل دانست و گفت: بخشی از هورالعظیم که در ایران است در زمان دولت هشتم، به دلیل وجود میادین مشترک نفتی، از طرف وزارت نفت تقاضای اکتشاف شده بود. سازمان حفاظت از محیط زیست مشروط به عدم خشک کردن تالاب و با انجام ارزیابی های زیست محیطی و یک سری شرایط اجازه کار به آنها داد. دولت که تغییر کرد اولین کاری که انجام دادند سد روی ورودی آب آن بستند، مانع ورود آب شدند و کلا هورالعظیم را خشک کردند. الان جاهای مختلف هورالعظیم را کنده کاری کردند. از ابتدای دولت یازدهم ما شروع به مذاکره با وزارت نفت کردیم تا بالاخره چند ماه پیش موفق شدیم آنها را قانع کنیم که سد مربوط به حوضچه سوم را باز کنند و آب وارد هورالعظیم شود. هنوز قسمتی از آن آب ندارد و تا کل آن پر از آب شود طول می کشد. زیرا مسیری که آب در حرکت است از سد سیمره می آید که سد سیمره خالی است. (اینجا را بخوانید)

بسته ای برای باز شدن گره گرد و خاک

با این حال، چند روز بعد بسته اجرایی دولت برای مقابله با ریزگردها تصویب شد و 7دستگاه موظف شدند تا با اعتبار مشخصی که برای یک سال فعالیتشان در نظر گرفته شده، اقدامات لازم را برای مقابله با گرد و غبار در استان های درگیر این مشکل، انجام دهند. ابتکار پس از آن راهی اهواز شد و در نشست خبری با رسانه های خوزستان اعلام کرد: این تقصیر این دولت یا آن دولت نیست بلکه این یک واقعیت است که خشکسالی کشور را تهدید می‌کند و باید چاره‌ای کنیم. هیات دولت بسته‌ای برای مقابله با ریزگرد‌ها آماده کرده که شامل 3 مرحله واکنش سریع، میان مدت و بلند مدت است.

ابتکار باز هم تاکید کرد که کانون عمده ریزگرده‌ها خارج از کشور است ولی کانون‌های داخلی هم در تشدید این مشکل دخیل هستند. مثل تالاب هورالعظیم و سد گتوند که خشکی شان هوای خوزستان را آلوده می کند.

او گفت: یکی از علل بروز گرد و خاک در کشور خشکسالی‌های اخیر و خشک شدن تالاب‌ها بوده که ساخت سد گتوند و حفاری در هورالعظیم جهت استخراج نفت از تخلف‌های صورت گرفته در این زمینه است. استخراج نفت از هورالعظیم را نمی‌توانیم متوقف کنیم چون در همه جای دنیا به این شکل انجام می‌شود اما به دنبال رهاسازی آب برای کاهش اثرات زیست محیطی آن هستیم. برای جاری شدن آب در تالاب‌ها از 2 ماه پیش پیگیری‌هایی انجام شده و نتیجه آن رهاسازی آب در هورالعظیم بود.

تالاب هورالعظیم در روزهای ۱۸و ۲۰ آذرماه بعد از مدت ها آب را به خود دید. دو دریچه زیرین و رویی حوضچه شماره ۳ این تالاب که برای فعالیت‌های نفتی در سال ۱۳۸۹ مسدود شده بود، در این دو روز باز شد تا آبی با شدت ۴ متر مکعب در ثانیه در آن جاری شود. این آب اگرچه محوطه ای به وسعت 8 تا 10 هزار هکتار را آبیاری می کرد اما نسبت به مساحت 350هزار هکتاری فضای خشک در استان خوزستان آنقدر ناچیز بود که نتواند این استان را از هجوم ریزگردها نجات دهد.

شهرهای خاکی که دیده نشدند

گرد و غباری که در سه هفته گذشته خوزستان را به هم ریخت، قربانیان دیگری هم داشت. اهالی کردستان و لرستان و کرمانشاه هم در بیشتر روزهایی که خوزستانی‌ها خاک می‌خوردند، در هوایی آلوده نفس می کشیدند. اوضاع در ایلام، همسایه شمال غربی خوزستان هم بهتر نبود اما تعطیلی فرودگاه این شهر و منع تردد از مرز مهران و قطعی برق آبدانان که به خاطر شدت گرد و غبار اتفاق افتاد هیچ‌وقت به اندازه آلودگی هوای خوزستان رسانه ای نشد.

در عوض اختلاف های سیاسی و دلخوری های مجلس و دولت از یکدیگر بیشتر از هر وقت دیگری مشخص شد. 3هفته بحران در خوزستان به اندازه 3سال جوسازی رسانه ای و هیاهوی سیاسی را آشکار کرد.

در جدول زیر مهم ترین اتفاقاتی را که در بحران ریزگردهای خوزستان در یک ماه گذشته رخ داد، می‌خوانید:

۴۷۲۳۷