پوست‌‌‌‌اندازی القاعده در عراق

یاسر حائری:

فعالیت‌های نیروهای مختلف وابسته به شبکه القاعده در عراق در هفت سالی که از اشغال این کشور توسط نیروهای امریکایی می گذرد فراز ونشیب بسیاری به خود دیده است.

امریکاییها هنوز نیمی از عراق را اشغال نکرده بودند که مقر نیروهای انصارالاسلام وابسته به القاعده را در منطقه کردستان عراق بمباران کردند.  اما در ادامه با ظهور رسانه ای تروریست اردنی ابو مصعب الزرقاوی نیروهای القاعده به صورت مرموزی حاکمیت خود را با کمک برخی عناصر بعثی بر برخی از مناطق عراق از جمله دیالی والانبار وحتی برخی مناطق بغداد گسترش دادند. همکاری وهمراهی القاعده ونیروهای حزب بعث در عراق بحث مفصل دیگری می طلبد که در این کوتاه سخن به آن نخواهیم پرداخت.

اما با انتشار تصویر جسد بی جان الزرقاوی توسط نیروهای امریکایی وبعد با روی کار آمدن مالکی وتشکیل گروههای موسوم به "صحوه" (بیداری) ورق برگشت ونیروهای القاعده به سرعت سراشیبی سقوط را در پیش گرفتند، به ویژه اینکه با توجه به عملیات های انتحاری بی هدف که جان بیگناهان بسیاری را می گرفت سخت مورد تنفر افکار عمومی قرار گرفته بودند.

آغاز دعواهای پس از انتخابات گروه های عراقی مقارن شد با انتشار تصویر اجساد دو تن از رهبران القاعده توسط مالکی، امری که باعث شد بسیاری آن را میخ آخر تابوت القاعده در عراق تلقی کنند، برخی برآن بودند که القاعده نفسهای آخرش را در عراق می کشد.

اما پس از گذشت چند ماه درگیری پس از انتخابات، گویا در سوی دیگر صحنه سیاسی عراق نیروهای وابسته به القاعده دست از کار نکشیده وبا پوست اندازی، دیگر بار فعالیت خود را آغاز کرده بودند. به نظر می رسد القاعده در عراق وبه ویژه پس از خروج بسیاری از نیروهای امریکایی از این کشور راهبرد جدیدی را اتخاذ کرده است.

در این راهبرد جدید از آن جهت که صحنه سیاسی عراق دیگر با خروج آمریکاییها صحنه ای صرفا امریکایی تلقی نمی شود، نیروهای وابسته به القاعده به جهت از دست ندادن مشروعیت خود در مقابل افکار عمومی عرب اهل سنت که ایشان را در خط مقدم جهاد تلقی می کنند، مجبورند تا از انفجارهای انتحاری بی هدف دست بردارند وبه انفجارهای هدفمند ورویارویی های مسلحانه روی آورند. برنامه جدید نزدیک به یک ماه قبل در منطقه اعظمیه بغداد کلید خورد.

عملیات اعظمیه که در وسط بغداد انجام پذیرفت تحولی اساسی در استراتژی القاعده ونماینده اصلی آن در عراق یعنی "دولت عراق اسلامی" محسوب می شد.

در این عملیات نیروهای دولت عراق اسلامی با یورش به نیروهای نظامی عراقی چند تن از آنها را کشته واجسادشان را به آتش کشیده وپرچم گروه خود را در منطقه عملیات نصب کردند.

این سناریو به شکلهای مختلف در مناطق دیگری از عراق نیز به اجرا در آمد. پرسش اینجاست که چه چیزی باعث شد تا القاعده که همگی کار آن را در عراق تمام شده تلقی می کردند، اصطلاحا به مرحله پوست اندازی رسید وبا برنامه ای جدید دست به کار شد؟

شاید مهمترین عوامل بازگشت نسبتا قدرتمند القاعده در عراق اینها باشند:

1: ادامه نزاعها ودعواهای فرسایشی گروه های سیاسی عراق پس از انتخابات که طاقت همه را طاق کرده است.

2: بلاتکلیفی نیروهای صحوه یا همان شوراهای بیداری بویژه پس از خروج امریکایی ها که حامی اصلی ایشان محسوب می شدند. درواقع نیروهای صحوه نیروهایی بودند که ابتدا با القاعده همکاری می کردند، اما با توجه به مناسبات قبیله ای شان وبا تلاشهای نیروهای امریکایی از القاعده کناره گرفته ونیروهای القاعده را به سختی سرکوب کردند. این نیروها در حال حاضر بلاتکلیف مانده اند وبسیاری از ایشان دیگر بار به القاعده پیوسته اند.

3: یکی دیگر از مواردی که به بازگشت القاعده کمک کرد، جنبه بین المللی این شبکه است. هر علاقمند به تحولات منطقه ای وبین المللی به خوبی می تواند سرنخهای القاعده را در عرصه بزرگی از جهان از مالزی در شرق گرفته تا مراکش در غرب و از قفقاز وداغستان در شمال گرفته وتا صحرای افریقا در جنوب رصد کند. این خصلت القاعده به بازسازی آن در عراق بسیار کمک کرد. چه اینکه پس از کشته شدن دو رهبر القاعده، رهبران جدیدی منصوب شدند، وبسیاری از وابستگان القاعده خود را به عراق رساندند.
در اینجا نباید از همکاری شاخه های بزرگ دیگر القاعده مانند القاعده جزیرة العرب والقاعده فی المغرب الاسلامی غافل بود. در این روزها از یمن گرفته تا الجزایر خبرهایی مبنی بر ارتباط گروههای مختلف القاعده با یکدیگر به گوش می رسد.

در لبنان نیز گروه فلسطینی فتح الاسلام که چند سال پیش درگیریهای نهرالبارد را به وجود آورده بود راهبرد اعزام نیرو به عراق را در پیش گرفت، ودر جریان همین اعزام رهبر این گروه که پسرش را پیش از خود به عراق فرستاده بود درحالی که منتظر اتوموبیلی بود تا وی را از لبنان واز طریق مرز سوریه به عراق ببرد توسط نیروهای امنیتی لبنان کشته شد.

در این بین نباید از نقش گروه های افراطی موجود در مالزی نیز گذشت.این گروه ها بهترین کار تبلیغاتی را برای دولت عراق اسلامی انجام می دهند، وحتی خود را انصار دولت عراق اسلامی نامیده اند.

اینها برخی از عواملی بودند که باعث شدند تا عمر القاعده که در عراق به باریکی یک تار مو رسیده بود از هم نگسلد وبا پوست اندازی راهی جدید در پیش گیرد. به نظر می رسد تنها راه پرهیز از گسترش نفوذ القاعده در عراق تشکیل هرچه سریعتر دولت باشد و الا القاعده مجدد تکثیر خواهد شد و ممکن است عراق روزهای تیره و تار سال های گذشته را مجددا تجربه کند.