آزمایش ایدز در چک‌آپ‌ها؛ مثل تست قند و چربی خون

پروانه حجت: هفته گذشته سازمان جهانی بهداشت گزارشی منتشر کرد که در آن توصیه شده بود برای مهار ایدز، تست اچ‌آی‌وی باید جهانی شود. به گزارش این سازمان جهانی، در صورتی که تمام افراد بالای 15 سال این آزمایش را انجام دهند، تعداد افرادی که به طور کامل و پیشرفته به این بیماری مبتلا می‌شوند تا 95 درصد کاهش پیدا می‌کند. در این میان، بحث‌ها درباره «روتین‌شدن» آزمایش غربالگری اچ‌آی‌وی، همانند آزمایش‌های قند و چربی خون، در آمریکا بالاگرفته است. یک شهروندی آمریکایی قطعا در مراجعه بعدی خود به پزشک، در برگه آزمایش و در کنار سایر آزمایش‎های معمول، تست اچ‌آی‌وی را نیز مشاهده خواهد کرد؛ اما واکنش آمریکایی‌ها چه خواهد بود؟

طبق برآورد CDC (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‎‎های ایالات متحده)، حدود 950 هزار نفر در آمریکا به ویروس اچ‌آی‌وی آلوده هستند که نزدیک به 280 هزار نفر،یعنی حدود یک چهارم آن‌ها، از بیماری خود ناآگاهند. با توجه به اینکه نزدیک به 10 سال از زمان شروع آلودگی به این ویروس تا بروز بیماری ایدز زمان لازم است، بنابراین اگر افراد در این مدت آزمایشی انجام ندهند، از مشکل خود آگاه نخواهند بود و این نه تنها زمینه را برای پیشرفت بیماری در مبتلایان فراهم می‎کند؛ بلکه امکان سرایت بیماری را از آنها به سایر افراد نیز ایجاد می‎کند. از این‎ رو متخصصان این مرکز اخیرا توصیه کرده‎اند که این آزمایش برای مردم آمریکا همانند سایر آزمایش‎های معمول، همانند اندازه‎گیری کلسترول یا فشار خون انجام شود.

از سال‎های اولیه همه‎گیری ایدز در دهه 1980 تا کنون، تاکید دولت آمریکا فقط بر پایش این بیماری در شهرهای بزرگ و مناطق با شیوع بالای ایدز و همچنین در گروه‎های در معرض خطر بالا همانند مردان همجنس‎گرا و معتادان به مواد مخدر بوده است؛ اما در مطالعات اخیر نشان داده شده که انجام تست اچ‌آی‌وی به عنوان آزمایشی متداول برای همه افراد بین 13 تا64 ساله، ارزش صرف هزینه را دارد و قیمت  انجام آن در مقایسه با اثرات مفیدی که دارد ناچیز است زیرا از یک‎سو باعث بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا می‎شود و از سوی دیگر باعث کاهش بیماران جدید خواهد شد. این آزمایش از نظر هزینه بسیار باصرفه‎تر از بسیاری از آزمایش‎ها است که به‎طور معمول در مطب بسیاری از پزشکان برای بیماران تجویز می‎شود.

مطالعاتی که توسط محققان دانشگاه‎های دوک و استنفورد انجام شده این مساله را اثبات کرده که یک بار انجام این آزمایش برای هر فرد، 20 درصد از میزان مبتلایان جدید در سال را کم خواهد کرد. در مطالعه دیگری که توسط محققان دانشگاه هاروارد انجام شد دریافتند که انجام این آزمایش در هر 3 الی 4 سال، برای همه گروه‎‌ها مفید خواهد بود. حتی برای کسانی که در معرض خطر بالایی نیستند مثل افرادی که شریک جنسی ندارند و یا افراد غیرهمجنس‎گرایی که تنها با یک نفر رابطه دارند، یک بار انجام این تست مفید خواهد بود.

دکتر روبرت جانسن، مدیر بخش پیشگیری از ایدز در CDC، اعلام کرد که این مرکز طی سال‎های آینده خط‎مشی و دستورالعمل‎های خود را با درنظر گرفتن نتایج مطالعات جدیدتر ارزیابی دوباره خواهد کرد وی همچنین اظهار داشت که آزمایش‎های جدید و سریعتری برای ایدز در دسترس قرار گرفته است که نتایج آن به جای مدت زمان معمول 1 الی 2 هفته، پس از نیم ساعت مشخص می‎شود. قیمت این آزمایش‎ها بالا است و همچنین هزینه درمان ایدز که دست‎کم 15 هزار دلار در سال است و این مسئله دولت را تا مدتی دچار چالش کرده بود ولی امروزه شرکت‎های خصوصی بیمه تا حدود زیادی از این هزینه‎ها را متقبل شده‎اند.

تا پیش از این، روند رایج انجام این آزمایش‎ها بدین‎گونه بود که پزشکان به بیماران در معرض خطر بالا پیشنهاد تست اچ‌آی‌وی را می‎دادند و همچنین پیش از انجام آن، رضایت‎نامه‎ای از بیمار برای انجام آزمایش گرفته می‎شد. طبیعتا دسترسی به هدف فراگیری آزمایش ایدز با این روش دشوار است.

بیشتر اوقات دست‎اندرکاران بهداشت و درمان در گرفتن رضایت‎نامه از بیماران در معرض خطر بالا مشکل دارند زیرا این افراد که اغلب رفتارهای پرخطر نیز دارند (همانند ارتباطات جنسی خارج از خانواده یا تزریق مواد مخدر) و از ترس بدنامی و رسوایی حاضر به انجام این آزمایش نیستند، ولی توصیه اخیر CDC تا حدودی این موانع را از بین برده است.

در این برنامه همه افراد و نه فقط گروه‎های در معرض خطر بالا، باید متقاعد ‎شوند که انجام این آزمایش، نجات‎دهنده زندگی خود و  اطرافیانشان است. زیرا بنا بر گزارش‎هایCDC  افرادی که نمی‎دانند حامل این ویروس هستند، 3 و نیم برابر بیشتر از افرادی که نسبت به بیماری خود آگاهند، احتمال انتقال بیماری به دیگران را دارند.

این مرکز برآورد کرده است که اگر همه افرادی کهاچ‌آی‌وی دارند نسبت به بیماری خود آگاه باشند، تعداد موارد جدید این بیماری که از طریق تماس جنسی است، به میزان یک سوم کمتر خواهد شد. رضایت‎نامه گرفتن از بیمار سخت‎ترین مرحله این برنامه است زیرا انجام این تست بدون کسب رضایت فرد، از نظر اخلاق پزشکی غیرقانونی است.

در آخرین دستورالعمل اصلاح شده CDC آمده است که پزشکان لازم نیست از بیماران بابت این آزمایش، رضایت‎نامه کتبی بگیرند ولی باید به بیمار این اختیار را بدهند که در صورت عدم تمایل این تست را انجام ندهد. همچنین باید بیمار را به‎طور شفاهی یا کتبی در جریان انجام این آزمایش قرار داد و برای او توضیحاتی در ارتباط با آلودگی به این ویروس و معنای اچ‌آی‌وی مثبت یا اچ‌آی‌وی منفی ارائه کرد. توصیه‎های CDC تاکید بر این دارند که پزشکان توجه داشته باشند که بیماران اچ‌آی‌وی مثبت نتیجه آزمایش خود را دریافت کنند و سپس آن‌ها را به مراکز درمانی، حمایتی که مخصوص این بیماران است ارجاع دهند.  

در قوانین جدید CDC قید شده که این آزمایش باید برای تمام زنان باردار انجام شود، مگر این‌که خودشان تمایل نداشته باشند. بر اساس این قوانین، زنانی که رفتارهای پرخطر داشته‎اند، مثل معتادان تزریقی، زنانی که چند شریک جنسی داشته‎اند و همین‌طور زنانی که در نواحی با شیوع بالای ایدز می‎زیسته‎اند، باید در 3 ماهه سوم بارداری نیز دوباره این آزمایش را انجام دهند و اگر انجام این تست قبل از زایمان امکان‎پذیر نیست، باید پس از وضع ‎حمل، آزمایش اچ‌آی‌وی از نوع سریع برای هم مادر و هم نوزاد انجام شود. هدف از انجام این تست‎ها کاهش انتقال اچ‌آی‌وی از مادر به جنین است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‎‎های ایالات متحده (CDC) نوید داده که به زودی راهکارهای جدیدتری برای پزشکان با نام «مدل‎های دستیابی و ابزارهای کاربردی» به منظور تکمیل و آسان‎ترکردن اجرای این آزمایش ارائه خواهد داد.