امروزه دیگر تحقیق و تفحص در مورد هر مطلبی به آسانی یک کلیک شده است. با این که بحث بر سر صحت و سقم مطالب آنلاین همچنان ادامه دارد اما تکیه کاربران اینترنت برای گردآوری اطلاعات، هرروزه بیشتر و بیشتر میشود. برای آن‌که بتوان زیربنای تحقیقاتی را که در دنیای دیجیتالی آنلاین انجام میگیرد، قوی‌تر ساخت و کمی آن را اصلاح کرد، بهتر آن است که به جای ایجاد پرتالهای جدید، ایستگاههای موجود را به سطح استاندارد برسانیم.
سیل دادههای دیجیتالیای که دانشمندان از طریق روشهای ژنتیکی، حسگرها و دیگر فناوریها تولید کرده‌اند، تشکیل مرکزی را برای استفاده و نگهداری آن دادهها، به امری ضروری تبدیل کرده است. برای حفظ و استفاده دوباره از چنین اطلاعاتی، پیش از این کوششهای زیادی شده است. مثال قابل ملاحظه در این زمینه، بنیاد ملی علوم امریکاست که در برنامه 5 ساله 100 میلیون دلاری، شبکه دادهها و پیمان اروپا را برای دسترسی دائم ارائه میدهد. ولی چگونه باید مسئولیت چنین مراکزی بین دولتها و بخشهای خصوصی تقسیم شود؟
یک سری از وقایعی که در ماه آذر / دسامبر رخ داد، پیچیدگی این مساله را بیشتر میکند. یکی از آنها، حرکت پیش‌قدمانه آمازون بود که دادههای علمی بسیار زیادی را برای کاربرانش روی شبکه مهیا کرد. آمازون این حرکت را با شروع به کار پایگاههای اطلاعاتی‌ای چون بانک ژن و دیگر پایگاه دادههایی که به طور گسترده استفاده میشوند، هم‌چون پایگاه ساختار شیمیایی که رایگان در اختیار مردم گذاشته است، انجام داد.
اقدام آمازون را در کل نمیتوان حرکتی نوع‌دوستانه نامید. درست است که همه محققان قادر خواهند بود که دادهها را بر روی کامپیوتر خود دانلود کنند، اما شرکت شرط میبندد که خیلی از آنها در عوض از فناوری «محاسبات ابری» استفاده کنند که باعث میشود برای ادامه استفادههای بلند مدت، هزینهای نیز پرداخت کنند.
چنین سرویسی میتواند فواید زیادی برای تحقیق و پژوهش در بر داشته باشد. آمازون توانسته است با در اختیار گذاشتن دادهها به‌صورت یک خانه همیشه آنلاین برای دانشمندان، مشکل اداره طولانی‌مدت پایگاه دادهها را حل کند. به عنوان مثال، زمان پول دادن برای هزینه استفاده از پژوهش مورد نظر را، وقتی سیستم در آخر کار دچار اختلال میشود و عملیات به آهستگی صورت میگیرند، اصلاح کرده است. روش محاسبات ابری میتواند آزمایشگاههای کوچک‌تر را از شر هزینه اداره مراکز دادهها توسط خودشان خلاص کند، اما برای این کار، باید اشتراک دادهها و ابزار تحلیل آنها را به طور گسترده بین گروههای پژوهشی پخش کند.
هر چند در کنار این موارد، خطرهایی هم در ایجاد چنین زیربنایی به دست بخشهای خصوصی و عمومی وجود داشت: گوگل اعلام کرد که برنامههای مرتبط با به اشتراک گذاشتن مجموعه زیادی از دادههای علمی را به طور رایگان واگذار میکند. این امر ظاهرا به علت رکود اقتصادی رخ داده است.
در ماه آبان / نوامبر، اتحادیه اروپا در همکاری با سازمانهای پژوهشی، موزهها و کتابخانهها، کتابخانه دیجیتالی آنلاینی را بر پا کرده است که به عنوان چارهای برای جلب بیشتر مشتری برای کتابهای گوگل است. اروپاییها مجموعه کتابهای تاریخی باارزش را اسکن کرده‌اند؛ ولی کامپیوترهای آنها طی یک ساعت از کار افتاد و یک ماه زمان برد تا دوباره شروع به کار کند.
سرنوشت مشابهی هم برای ژئوپرتال رخ داد، سرویسی که توسط دولت فرانسه به عنوان رقیبی برای گوگل ارث (برنامه گوگل زمین) به وجود آمد و در سال 1385 / 2006 با نمایشی بینظیر در فضای باز توسط ژاک شیراک، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، شروع شد.
در مورد به وجود آوردن چنین نمایشهای عمومی، دولتها نگرانیهای زیادی دارند که شرکتهای خصوصی، امتیازهای انحصاری را در برای عرضه میراث علمی و فرهنگی به کار بگیرند. ولی تمرکز بیشتر آنها بر ایجاد کتابخانه دیجیتالی و پایگاههای دادههای خودشان، بدین معنی است که این نگرانیها را به کل نادیده گرفتهاند. استاندارسازی دادههایی که قرار است آزادانه در دسترس عموم قرار گیرد، هم برای سازمانهای تجارتی و هم برای سازمانهای غیر انتفاعی - برای مثال- میتواند بدعتی در ارائه خدمات اطلاعاتی برتر در آینده باشد.
و برای مشکل از کار افتادن کامپیوترها و کم کردن نگرانی در این زمینه، میتوان روی تلاشهای مردمی و مشارکت آنها به همراه شرکتهای خصوصی حساب کرد. در عین حال از الگوهای اقتصادی و متخصصانی چون کارشناسان گوگل و آمازون نیز سود برد.
نیچر، شماره 7226- ترجمه: آزاده پارساپور
نظر شما