محمدامین آهنگری: زمانی که سازمان فضایی وارد نهاد ریاست جمهوری شد، برق امید در چشمان بسیاری از دلسوزان عرصه فضایی کشور درخشید. ارتقاء جایگاه مهم‌ترین نهاد فضایی کشور می‌توانست خون تازه‌ای در کالبد اسب سرکش فناوری‌ای بدمد که به تاخت، قله‌های پیشرفت را یکی پس از دیگری طی می‌کرد. غافل از آنکه نیت خالص از شروط به سرانجام رسیدن عمل است.
پس از انتقال سازمان فضایی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به نهاد ریاست جمهوری در دوره دکتر محمود احمدی‌نژاد، مسیر توسعه فضایی ایران ناگهان تغییر مسیر داد که به عقیده صاحب‌نظرانی از جمله دکتر فتح‌الله امی، مدیر گروه هوافضای دانشگاه تربیت مدرس این تغییر مسیر موجب توقف پیشرفت‌های ایران در عرصه فضا شد.
سردمداران و پیشگامان عرصه فضایی کشور با نیت استفاده کاربردی از فضا، حرکت در این عرصه را کلید زدند. این دیدگاهی است که سایر کشورها نیز با توجه به اهمیت فضا در زندگی روزمره مردم و جایگاه آن در آینده اقتصاد جهانی دنبال می‌کنند.
ویکرام سارابهای رهبر اصلی برنامه‌های فضایی هند که هم‌اکنون کشوری قدرتمند در عرصه فضا محسوب می‌شود، سالها پیش گفته بود:« ما فضا را برای کارهای فانتزی و خودنمایی نمی‌خواهیم. ما برنامه فضایی را برای توسعه فناوری‌ای می‌خواهیم که به مسائل واقعی کشور کمک کند.»
وی این گفته خود را در عمل پیاده کرد و در حال حاضر هند یکی از توانمندترین کشورهای جهان در ارائه خدمات فضایی به شهروندان خود است به گونه‌ای که این کشور یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های مخابرات ماهواره‌ای را در اختیار دارد و در برخی روستاهای خود با کمک این فناوری خدمات پزشکی از راه دور را ارائه می‌کند. همچنین هند از ماهواره‌های ساخت خود به طور گسترده‌ای در مدیریت منابع طبیعی و اراضی کشاورزی بهره می‌گیرد.
قطاری که از ریل خارج شد
پیشرفت‌های فضایی ایران که از چشمه تفکرات کاربردی آب می‌خورد به سرعت چشم سیاسیون را به خود جلب کرد. دستاوردهای این حوزه از هزاران پوستر رنگارنگ انتخاباتی و افتتاح صدها طرح عمرانی هم دلفریب‌تر بود. بدین‌ترتیب آنها که کاوشگرهای ایران را به دید اسباب‌بازی‌های فانتزی می‌دیدند، عنان اسب فضایی ایران را به دست گرفتند و سازمان فضایی ایران را به نهاد ریاست جمهوری آوردند. افزایش غرور ملی، بهانه‌ای شد برای فرستادن میمون به فضا توسط کاوشگرهایی که در ابتدا با هدف انجام تحقیقات زیرمداری ساخته شدند.
از این به بعد بود که حتی پروژه ساخت ماهواره مخابراتی نیز به نیت مقابله با تحریم صدا و سیما کلید خورد؛ در حالیکه ماهواره مخابراتی ذاتا فناوری سودمندی برای کشور است و بیش از آنکه جلوی خدشه‌دار شدن غرور ملی را بگیرد به کار اقتصاد کشور می‌آید.
انگیزه اصلی برای ورود به فضا
بانک‌ها از اقتصادی‌ترین نهادهایی هستند که شامه‌ای قوی برای پیدا کردن پول دارند. آنها معمولا حوزه‌های اقتصادی سودآور را برای سرمایه‌گذاری به درستی تشخیص می‌دهند. جلب شدن این موسسات مالی به عرصه فضا به خوبی نشان می‌دهد که افراد کاربلد در دیگر نقاط جهان چگونه به فضا می‌نگرند. جذابیت صنعت فضا برای بانکداران آمریکایی به حدی بوده که بانک صادرات و واردات ایالات متحده آمریکا را مجاب نموده تنها در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۳ / زمستان ۱۳۹۱ به میزان ۵۱۷ میلیون دلار در صنعت فضا سرمایه‌گذاری کند. در اروپا نیز در سال گذشته آژانس اعتباری صادرات فرانسه با ۱۱۶ میلیون دلار سرمایه‌گذاری در این صنعت سعی کرده است پای خود را در جای پای همتایان آمریکایی بگذارد.
ورود این‌گونه سرمایه گذاران، وابستگی صنعت فضا را به دولت‌ها کمتر می‌کند و نتیجه این خصوصی‌سازی توجه هر چه بیشتر به بخش‌های درآمدزا و کاربردی در صنعت فضا است. به‌گونه‌ای که طبق گزارش‌های موسسات تحقیقاتی گردش مالی حوزه فضایی مدت‌هاست که از دست سازمان‌های فضایی دولتی خارج شده و عمدتا بخش خصوصی با ارائه خدماتی در حوزه‌های مختلف که در صدر آنها خدمات مخابراتی قرار دارد، اقتصاد را به فضا برده است.
افزایش رفاه مردم
سازمان‌های فضایی در جهان هم‌اکنون برنامه‌های اصلی خود را به گونه‌ای جهت داده‌اند که مردم نفع عملی آنها را در زندگی روزمره و افزایش رفاه خود ببینند. از جمله این برنامه‌ها توسعه ماهواره‌های سنجشی است. دولت‌ها به کمک این فناوری می‌توانند منابع انرژی روی زمین را تخمین زده و مصرف آنها را پایش کنند که این امر می‌تواند برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل منابع انرژی را برای مسئولان تسهیل کند. همچنین رصد تغییرات کیفیت خاک و تخمین میزان منابع آب سطحی، میزان بارش و نشست برف، سطح زیرکشت و نوع کشت و زرع در ابعاد ملی و جهانی نیز از جمله اطلاعاتی هستند که می‌توان با تحلیل داده‌های تهیه شده از فضا، در زمانی کوتاه و با دقت بالا به آنها پی برد.
علاوه براین سازمان‌های فضایی در جهان سعی می‌کنند به کمک ماهواره‌ها به بهبود کشاورزی از راه‌های مختلف کمک کنند. از فضا می‌توان آفت‌زدگی و گسترش آفات در کشور و منطقه را به سرعت تشخیص داده و برای کارشناسان اطلاعات مناسب را به منظور مقابله با آنها فراهم آورد.
حفظ محیط زیست نیز از جمله فعالیت‌هایی است که دولت‌ها تلاش می‌کنند با کمک فناوری‌های فضایی آن را به نحو بهتری انجام دهند. با استفاده از ماهواره‌ها می‌توان پوشش زمینی جنگل‌ها و مراتع را تعیین کرد و تغییرات آن را در هر زمان تشخیص داد. ضمنا منابع و مکان‌های آلاینده‌های آب‌وهوا و نیز محل‌های نشت مواد سمی در رودخانه‌ها و دریاها از جمله مواد نفتی به راحتی از فضا قابل تشخیص هستند.
همچنین با مقایسه تصاویر ماهواره‌ای در زمان‌های متوالی می‌توان به مطالعه تاثیرات توسعه شهری و صنعتی در محیط زیست در طولانی مدت پرداخت. مسئولان حفاظت از محیط زیست و پژوهشگران این حوزه نیز می‌توانند با استفاده از ماهواره‌ها گونه‌های جانوری در معرض انقراض را مورد ردیابی قرار دهند.این موارد گوشه‌ای از اقداماتی است که به دولت‌ها برای سرمایه‌گذاری بر روی فناوری فضایی انگیزه می‌دهد.
فضا متعلق به نیت‌های پاک است
فضا موهبتی است که خود را تنها در اختیار طلب‌کنندگان واقعی‌اش می‌گذارد. تقویت ساختارها و ریختن بودجه‌ها به پای نهال فناوری فضایی کشور که در سال‌های گذشته انجام شد می‌توانست میوه‌های بسیاری را ثمر دهد. اما شاید باغداران ما هنگام آب دادن این نهال نیت درستی نکرده بودند که از تمام مزایای فضا تنها غرور فرستادن میمون به فضا نصیبمان شد. البته آنها که در مزرعه فضایی ایران باد کاشتند نباید انتظار رویش گندم را داشته باشند.
هر چند سالیانی سپری شد و فرصت‌های بسیاری از کف رفت اما هنوز می‌توان ماهی تازه از این آب گرفت، تنها باید چشم‌ها را شست، جور دیگر باید دید.
۵۳۵۳
نظر شما