مجید جویا: نخست وزیر ژاپن، نائوتو کان، زمین‌لرزه 11 مارس / 20 اسفند، سونامی و نابودی نیروگاه هسته‌ای پیامد آن را بدترین فاجعه این کشور از سال 1945 نامیده است. آمار تلفات از 20 هزار نفر فراتر رفته و تا مدتی، نمی‌توان به حد و مرز واقعی این فاجعه پی برد و کل خسارات وارده را محاسبه کرد.
به گزارش نیچر، وضعیت فعلی جامعه علمی ژاپن نیز فاجعه‌بار است. آزمایشگاه‌ها خراب شده‌اند و دانشگاه توهوکو در سندای که یکی از موسسات پژوهشی برجسته ژاپن بود، دست‌کم تا پایان ماه بعد بسته خواهد ماند. هنوز نمی‌توان به بسیاری از ساختمان‌ها وارد شد و بقیه ساختمان‌ها نیز پر از تجهیزات شکسته و نمونه‌های نابود شده هستند. اثرات زلزله به ساحل شرقی و شهر علمی تسوکابا هم رسیده، جایی که 40 درصد پژوهشگران این کشور در آنجا مستقر هستند. حتی در منطقه توکیو نیز که بیشتر تاسیسات از آسیب‌های فیزیکی زلزله جان سالم به در برده‌اند، خیلی از فعالیت‌های پژوهشی به دلیل خاموشی‌های مکرر و همچنین فرار بزرگ پژوهشگران خارجی، (که به دلیل نگرانی‌ها در مورد تشعشعات نیروگاه فوکوشیما آنجا را ترک کرده‌اند) به حالت تعلیق در آمده‌اند.
در کنار کمک‌های بشردوستانه که تاکنون از ده‌ها کشور سرازیر شده‌اند، دانشمندان سراسر جهان نیز برای کمک به همکاران ژاپنی خود اعلام آمادگی کرده‌اند. برخی به سراغ آشنایان خود رفته‌اند، در جالی که بقیه از رویکردهای رسمی‌تر استفاده کرده‌اند.
موسسه ملی سلامت ایالات متحده (NIH) در حال برنامه‌ریزی برای تامین خانه‌های علمی موقت برای کسانی است که تاسیسات پژوهشی خود را در ژاپن از دست داده‌اند. شبکه پشتیبانی علمی نیپون که توسط شبکه نیچر پشتیبانی می‌شود، به هماهنگ کردن کمک‌های امدادی علمی ارسالی از آلمان کمک می‌کند؛ تا روز سه شنبه، این سایت 18 پیشنهاد فضای علمی و دیگر خدمات از قبیل فضای سرور کامپیوتر دریافت کرده که خیلی از آنها شامل حمایت مالی کامل می‌شد و طیفی از علوم از ریاضیات گرفته تا داروشناسی مولکولی و پلاسما و اخترفیزیک را دربر می‌گرفتند. یک ابتکار بین‌المللی نهادهای محلی در حال جمع آوری کمک‌های کوچک به صورت وسایل زندگی، حمایت مالی، فضای آزمایشگاهی و سرور کامپیوتر است. آکادمی ملی علوم آلمان، لئوپاردینا در هاله، آکادمی علوم و مهندسی آلمان در برلین، و آکادمی دانش و علوم انسانی برلین براندنسبورگ، 5 میلیون یورو برای کمک به دانش در ژاپن اختصاص داده‌اند. یک گروه در مرکز ملی علوم و فناوری نانوی چین در پکن، پیشنهاد اسکان دانشمندان را داده است. و موسسات دیگری در داخل ژاپن نیز در حال بحث در مورد قرض دادن یا اهدای ابزار علمی هستند.
آنهایی که چنین کمک‌های سخاوتمندانه‌ای را ارائه کرده‌اند، نباید از این‌که تاکنون جوابی نشنیده‌اند شگفت‌زده شوند. خیلی از دانشمندان مصیبت‌زده، دسترسی پایدار به اینترنت ندارند و اکثر آنها با مشکلات زندگی روزمره درگیرند. قبل از پذیرفتن این پیشنهادها، دانشمندان کوشش می‌کنند که ببینند چه چیزی را می‌توانند از آزمایشگاه‌های ویران شده خود نجات دهند. و به رغم این‌که احتمالا بهترین چیز برای تحقیقات آنها، رفتن به تاسیساتی باشد که در آنها، امکانات پایه‌ای مانند آب و برق مشکل نیست، خیلی‌ها ( به خصوص پژوهشگران ارشد و بزرگ‌تر آنها) تعلقات کاری یا خانوادگی در ژاپن دارند که مانع از پذیرفتن چنین پیشنهادی می‌شود.
ولی هنگامی که پژوهشگران بتوانند به ارزیابی چیزهایی بپردازند که برای بازسازی تحقیقات خود لازم دارند، وضعیت عوض خواهد شد. به خصوص پژوهشگران جوان ژاپنی، باید برای خود را برای استفاده از شرایط آماده کنند، شرایط فعلی می‌تواند پیشرفتی به‌موقع برای دانش در این کشور هم باشد: در ده سال گذشته، تعداد پژوهشگران جوانی که به دیگر کشورها می‌رفتند کاهش چشمگیری داشته و به خلق جامعه علمی منزوی‌ای منجر شده که می‌توانست از ارتباطات خارجی بیشتری (به نسبت حال حاضر) بهره ببرد.
این ویرانی همچنین سبب خلق فرصت‌های پژوهشی جدیدی هم شده است. خرابی‌ها نشان دهنده قدرت سونامی و زمین‌لرزه و همچنین جدی بودن قطعی برق است، و مشکلات پزشکی مرتبط با آن هم می‌تواند اهمیت دانش را به نسل کودکان مدرسه‌ای بی‌هدف کنونی نشان دهد، که برنامه آموزشی آنها در حال حاضر دربر دارنده کمترین مباحث علمی در طول تاریخ مدرن است. ریوچی ماتسودا، زیست شناسی از دانشگاه توکیو، ادعا می‌کند که می‌توان از این تراژدی بهره گرفت تا دوباره به «آموزش علمی برای بقا»، اهمیت داده شود.
بازسازی هم فواید خود را دارد. خلاص شدن از نیروگاه‌های هسته‌ای قدیمی می‌تواند سبب آغاز بحث برای انتخاب‌های دیگر شود. مانند معرفی انرژی زمین گرمایی. مسئولین دانشگاه توهوکو در حال صحبت در مورد بهبود زیرساخت‌های دانشگاه هستند، و از همین حالا هم می‌توان دید که بعد از بازسازی دیگر نشانی از تاسیسات قدیمی و از رده خارج در آن نخواهد بود.
در زمان چنین کشتار و ویرانی‌هایی، پیدا است که زیرساخت‌های علمی اولویت اول کشور نخواهند بود. دانشمندان سراسر ژاپن در حال آماده شدن برای کاهش بودجه به منظور کمک به شمال شرق هستند، تا بتواند دوباره روی پای خود بایستد. ولی از سوی دیگر، ملت هم نمی‌تواند بدون دانش و فناوری زنده بماند.
دولت ژاپن هم بدون شک، خود را برای چالش‌های پیش روی بازسازی دانش در کشور آماده می‌کند، ولی یک نبرد طولانی برای ساخت یک زیربنای محکم و استوار در پیش خواهد بود، و خیلی از زندگی‌های تحقیقاتی هم در شکاف‌های آن فرو خواهند افتاد. آنهایی که پنجره فرصت‌ها را برای دانشمندان نیازمند ژاپن باز کرده‌اند، باید این دریچه‌ها را همچنان باز نگه‌دارند. و دیگران هم شاید بخواهند به باز کردن روزنه‌های بیشتر فکر کنند.
50171
نظر شما