22 میلیون دلار رانت دکل خوری/ نقش بابک زنجانی در «دکل بازی» چه بود؟

رضا زندی: دکل‌بازان چینی، دکل‌بازان هندی، دکل‌بازانی از نهادهای عمومی، دکل‌بازان دولتی و خصوصی. حتی «بابک زنجانی» هم روزگاری تلاش کرد «دکل‌باز» شود. «دکل‌بازان ایران» در زمین50 میلیارد دلاری بازی می‌کنند. 17 دکل‌‌دار ایرانی و 9 شرکت خارجی با هم رقابت می‌کنند تا چاه بیشتری حفر کنند، تا پول بیشتری فوران کند. این بازی در ایران «پرسود» است. صنعت نفت ایران هم به این رقابت نیاز دارد. با حکم برنامه پنجم توسعه، طی پنج سال باید 2500 چاه در کشور حفر شود. 500 چاه در دریا و 2 هزار چاه در خشکی. حفر هر چاه دریایی به‌طور متوسط حدود 40 میلیون دلار هزینه دارد. هر چاه خشکی هم با هزینه حدود 15 میلیون دلار حفر می‌شود. امسال سال پایانی برنامه پنجم است. بازی پیچیده «دکل» برای برنامه ششم توسعه کشور ادامه دارد. در این گزارش «فهرست دکل‌داران ایران» خواهید خواند. پرده‌ای از «بازی دکل بازان» را خواهید دید. «دکل‌بازی ایران.»

بابک زنجانی چگونه می‌خواست دکل‌باز شود؟
«بابک زنجانی از یک کارخانه دکل‌سازی چینی یک دکل دریایی خریده بود. بیش از 90 میلیون دلار هم بعنوان پیش‌پرداخت به آنها داده بود. آن کارخانه چینی 40 تا 50 میلیون دلار دیگر می‌خواست تا دکل را تحویل دهد.» این را محمد ایروانی، یکی از دکل‌داران خصوصی ایران به «صدا» می‌گوید: «به من پیشنهاد کردند تا این دکل را بر دارم و مابقی پول دکل را پرداخت کنم. گفتند پیش‌پرداختی را هم که بابک زنجانی داده است در صورتحساب‌های شرکتم با شرکت نفت تسویه می‌کنند. بررسی کردم دیدم برای ما اقتصادی نیست. دکل را نگرفتم.» بعدها شرکت دولتی «پترو ایران» ماموریت یافت تا دکلی را که قرار بود بابک زنجانی وارد کند، بخرد و مابقی پول سازنده چینی را تسویه کند. این دکل بعنوان بخشی از بدهی بابک زنجانی در اختیار شرکت «پترو ایران» قرار گرفت تا چاه‌های لایه نفتی پارس جنوبی را حفر کند. حالا با موضوع «دکل» شعرها سروده‌اند. طنزها گفته‌اند. نقاشی‌ها کشیده‌اند. از وقتی وزیر نفت در پاسخ به سوال خانه ملت گفت که «موضوع مفقود شدن دکل نفتی متعلق به ایران واقعیت دارد و با پیگیری و شکایت ما پرونده‌ای در این خصوص تشکیل شده است.»، واژه «دکل گم‌شده» وارد ادبیات عامیانه ایرانیان شده است. موضوع دکلی که شرکت تاسیسات دریایی خرید، همه پولش را پرداخت و رسید تحویلش را امضاء کرد اما هرگز به ایران نیامد از دو سال پیش در رسانه‌ها منعکس بود. تابستان 1394 اما، گرم‌تر از سال‌های گذشته است. «دکل‌بازی» شرکت تاسیسات دریایی چگونه به «گِل» نشست؟

قیمت واقعی دکل 88 میلیون دلاری چقدر بود؟
زنگنه در جام جم ماجراهای «دکل فورچونا» موسوم به «دکل گم‌شده» را دوباره داغ کرد. وزیر نفت در مرداد گرم به استودیوی شبکه یک سیما رفت و ابتدا درباره سهام شرکت خریدار دکل سخن گفت تا معلوم شود زیان ناشی از پرداخت پول دکل و نیامدن آن متوجه چه بخش‌هایی می‌شود: «شرکت تاسیسات دریایی که بخشی از سهام آن به صندوق بازنشستگی صنعت نفت (پنجاه‌ویک درصد)، بخشی هم به تعاونی ناجا (چهل و شش درصد) و بخشی هم به کارکنان این شرکت (سه درصد) تعلق دارد دکل نفتی را به مبلغ ٨٨ میلیون دلار خریداری می‌کند.» توضیحات بعدی وزیر نفت، ماجرا را شفاف‌تر می‌کند: «شرکت خریدار ٢٠ روز قبل از امضای قرارداد با شرکت تاسیسات دریایی برای خرید این دکل، ثبت شده بود و چند روز قبل از نهایی‌شدن قرارداد هم دکل مورد اشاره را ٦٦ میلیون دلار خریده و به مبلغ ٨٨ میلیون دلار می‌فروشد. براساس اسناد امضاشده از سوی مدیریت شرکت تاسیسات دریایی، قرارداد تحویل دکل (رسید تحویل دکل) امضا می‌شود، اما دکلی نمی‌آید.» محمد ایروانی، رئیس هیات مدیره شرکت دانا انرژی در گفت‌وگویش با «صدا» سخنان وزیر نفت را شفاف‌تر می‌کند: «دکل فورچونا را به ما پیشنهاد کرده بودند تا بین 60 تا 65 میلیون دلار بخریم. می‌توانستیم دکلی را که تاسیسات دریایی می‌خواست بخرد در حدود همین قیمت بخریم. حالا اینکه می‌خواستند دکل 66 میلیون دلاری را 88 میلیون دلار بخرند عجیب است.» گروه انرژی دانا یک دکل دریایی و سه دکل خشکی دارد. از محمد ایروانی می‌پرسم:
* برخی معتقدند به‌خاطر دور زدن تحریم‌ها شرکت تاسیسات دریایی مجبور بوده برای خرید دکل شرکت‌های واسطه را به کار بگیرد. به همین دلیل هزینه خرید دکل بالا رفته است.
- «تحریم یعنی فساد. تحریم فسادزاست. وقتی تحریم شروع شد به همکارانم گفتم تحریم یعنی آغاز یک کاسبی کثیف برای بعضی‌ها! من خودم دکل خریده‌ام. حق واسطه‌گری هم داده‌ام. 73 میلیون دلار دکل خریده‌ام و 350 هزار دلار حق واسطه‌گری داده‌ام. اینها نرخ‌های بین‌المللی دارد. اشکالی هم ندارد. اجازه بدهید یک مثال بزنم. حتی بعد از لغو تحریم‌ها، وقتی شما می‌خواهید دکل یا کشتی بخرید ابتدا با یک واسطه صحبت می‌کنید. آن واسطه جنس را مطابق خواست و بودجه شما پیدا کرده و معرفی می‌کند. حالا ممکن است یک درصد از شما بگیرد، یک درصد از فروشنده. خرید دکل یک روال قانونی بین‌المللی دارد.»
حالا سوال مهم اینست که چرا علی طاهری، مدیرعامل سابق شرکت تاسیسات دریایی دکلی را که قیمتش 66 میلیون دلار بوده به قیمت 88 میلیون دلار خریده است! دکلی که پول آن به تمامی پرداخت شد اما وارد ایران نشد. «هفته‌نامه صدا» در چند مرحله تلاش کرد تا نظرات علی طاهری‌مطلق را درباره ماجراهای خرید «دکل فورچونا» منعکس کند. ایشان یکبار پذیرفت تا در فرصتی مناسب این گفت‌وگو انجام شود. اما تماس‌های بعدی بی‌پاسخ ماند. داستان خرید دکل آرژانتینی فورچونا موسوم به «دکل گم‌شده» چیست؟

یعنی 22 میلیون دلار صرف دور زدن تحریم‌ها شده است؟! یا اینکه...
ایران تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته بود. ورود دکل به آب‌هایش سخت شده بود. چاه‌های مانده پارس جنوبی باید سریع‌تر حفر می‌شد. شرکت تاسیسات دریایی در پروژه فاز‌های 12، 14، 15، 16، 17، 18، 19، 20، 21 و 22 پارس جنوبی حضور دارد. لوله‌گذاری بخش دریایی برخی فازها را بر عهده داشته و در برخی فازهای دیگر نیز مجموعه کار دریا از جمله حفاری چاه‌ها را انجام می‌دهد. بعد از تشدید تحریم‌های اروپا و آمریکا در سال 2012، اجاره دکل برای شرکت تاسیسات دریایی دشوارتر از قبل می‌شود. پس خرید دکل در دستور کار قرار می‌گیرد. دکل آرژانتینی «فورچونا» که 31 سال پیش ساخته شده است وارد بازی می‌شود. اوایل تیرماه سال 1391، علی طاهری، مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی، قراردادی را با شرکت «Dean» به مبلغ حدود 88 میلیون دلار امضاء می‌کند تا مالک دکل «فورچونا» شود. شرکت «Dean» بدون هیچ سابقه‌ای، 22 روز قبل از امضای قرارداد با شرکت تاسیسات دریایی در یکی از جزایر انگلیس ثبت شده بود. شرکت «Dean» تنها دو روز قبل از آنکه با شرکت تاسیسات دریایی قرارداد امضاء کند (و 20 روز پس از ثبتش در یکی از جزایر انگلیس) به سراغ مالک اصلی دکل «فورچونا» می‌رود. مالک اصلی این دکل شرکتی است به نام GSP که گفته می‌شود صاحب آن، رابطه نزدیکی با نیکولای چائوشسکو، رئیس‌جمهور اعدام‌شده رومانی داشته است. قرارداد خرید دکل فورچونا از شرکت GSP رومانی اوایل تیرماه سال 1391 توسط مدیر شرکت «Dean» به مبلغ 66 میلیون دلار امضاء می‌شود و دو روز بعد از آن، شرکت «Dean» این دکل را به مبلغ 88 میلیون دلار به شرکت تاسیسات دریایی می‌فروشد.

قرارداد دکل فورچونا 13 آذر 91 فسخ می شود اما ....
نکته مهمی که وزیر نفت در گفت‌وگوی تلویزیونی‌اش از آن پرده برداشت، امضای رسید دکل بود، بی‌آنکه دکلی تحویل شده باشد. یک منبع آگاه به «صدا» می‌گوید: «هنگامی که قرارداد دکل امضاء شد، رسید تحویل دکل از فروشنده، توسط مدیرعامل سابق شرکت تاسیسات دریایی امضاء شده و به شرکت «Dean» داده می‌شود.» این سوال بسیار جدی است که با چه محاسبه‌ای رسید تحویل دکل به فروشنده داده شده است بی‌آنکه دکل به ایران آمده باشد؟! این هم از اقتضائات دور زدن تحریم بوده است؟! جدا از رسید تحویل دکل، نکته مبهم دیگر، نحوه ارسال پول خرید دکل است. تیرماه 91 که به روزهای پایانی‌اش می‌رسد علی طاهری، مدیرعامل سابق شرکت تاسیسات دریایی دستور پرداخت 20 درصد مبلغ قرارداد با شرکت «Dean» به ارزش بیش از 17 میلیون و 400 هزار دلار را صادر می‌کند. از این جا به بعد تحریم‌ها به ایران فشار آورده است. «پول در دسترس نبود. نقل و انتقال پول هم بسیار دشوار شده بود.» این را یک منبع مطلع به «صدا» می‌گوید. بنابراین شرکت تاسیسات دریایی نمی‌تواند به موقع مبلغ باقیمانده دکل را بپردازد. شرکت GSP رومانی، بعنوان مالک اولیه دکل، مابقی پول دکل را از شرکت واسطه‌ای «Dean» دریافت نکرده است. بنابراین حدود پنج ماه بعد از امضای قرارداد فروش دکل، در 13 آذر 1391 معامله را فسخ می‌کند.

قسط دوم دکل از چه حسابی پرداخت شد؟
ماجرا از این جا به بعد جالب‌تر می‌شود. حدود 20 روز پس از فسخ قرارداد مالک اولیه دکل (GSP) و شرکت واسطه‌ای «Dean»، با دستور مدیرعامل سابق شرکت تاسیسات دریایی حدود 40 میلیون دلار از طریق شرکت نیکو به حساب شرکت چینی CPTDC در یک بانک چینی واریز می‌شود تا نهایتا به شرکت «Dean» برسد. شرکت CPTDC از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت CNPC چین است. به عبارت دیگر تا اوایل دیماه 91، مجموعا 67 میلیون و 400 هزار دلار با دستور مدیرعامل سابق شرکت تاسیسات دریایی برای خرید دکل فورچونا به شرکت «Dean» داده شده است. این در حالیست که در 13 آذر 91، معامله خرید دکل فورچونا بین مالک اصلی دکل (GSP) و شرکت واسطه‌ای «Dean» فسخ شده است. با این حال پرده بعدی نمایش عجیب‌تر است.

قسط سوم دکل فورچونا چطور از ایران رفت؟
حالا شش روز مانده به بهمن 1391. علی طاهری، مدیرعامل سابق شرکت تاسیسات دریایی، دستور می‌دهد تا بیش از 22 میلیون یوروی دیگر (حدود 30 میلیون دلار) به حساب شرکت چینی CPTDC واریز شود تا از آن طریق به شرکت «Dean» برسد. شرکتی که قرارداد خرید «دکل فورچونا» از مالک اولیه را از دست داده است. یک سوال اساسی هم اینست که چرا این مبلغ و 40 میلیون دلار قبلی به شرکتی داده شده است که هیچ دکلی در اختیار ندارد (شرکت Dean ). بنابراین شرکت تاسیسات دریایی از ابتدای تیر 1391 تا بهمن همین سال، حدود 88 میلیون دلار به همراه رسید تحویل دکل، به شرکت Dean داده است. در حالیکه شرکت Dean از 13 آذرماه 1391 قراردادی با شرکت GSP برای خرید دکل فورچونا نداشته است! این دو جمله زنگنه را که در شبکه ملی کشور گفت بخوانید: «دکل از کسی خریداری شده که مالک آن نبوده است.»، «بدترین چیز اینست که چرا بدون اینکه دکل را تحویل بگیرند رسید دکل را امضاء کردند. خیلی سوال‌برانگیز است.» ابعاد ماجرای «دکل فورچونا» با سوالات مختلفی روبه‌روست.
هیات مدیره تاسیسات دریایی چه زمانی وارد موضوع دکل فورچونا شد؟
تحقیقات «صدا» نشان می‌دهد که برای خرید دکل فورچونا نه‌تنها هیچگونه مصوبه‌ای از کمیسیون معاملات شرکت تاسیسات دریایی گرفته نشده است بلکه موضوع خرید دکل، وقتی در هیات مدیره شرکت تاسیسات دریایی مطرح شده است که خرید دکل بین شرکت Dean (شرکت واسطه) با شرکت GSP (مالک اصلی دکل)، فسخ شده است. هیچگونه تضمینی هم بابت حسن انجام تعهدات از فروشنده گرفته نشده است. «هیات مدیره وقت شرکت تاسیسات دریایی مصوبه‌ای درباره خرید دکل فورچونا، قیمت و نحوه خرید آن نداشته است. تنها بعد از فسخ قرارداد بین شرکت واسطه و شرکت اصلی مالک دکل، این هیات مدیره تصویب‌‌نامه‌ای برای تامین نقدینگی خرید دکل صادر می‌کند.»! این را یک منبع آگاه به «صدا» می‌گوید. اینجا هم می‌توان یک علامت سوال گذاشت. چرا با وجود اطلاع از فسخ قرارداد خرید دکل بین شرکت‌های Dean و GSP علی طاهری، مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی، باز هم با پرداخت 70 میلیون دلار، مانده پول دکل موافقت می‌کند؟ «برای وجوه پرداختی به فروشنده واسطه دکل، تضمینی گرفته نشده است. فقط زمانی که پیش‌پرداخت دکل واریز شده، یک چک به میزان پیش‌پرداخت با پول رایج امارات متحده عربی از یک شرکت ثالث به نام (Dean Legal Consultancy) گرفته شده است. عدم تطابق این موضوع با مکانیزم معامله آنقدر واضح بوده که ظاهرا در زمان عقد قرارداد واحد حقوقی به مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی تذکر داده است.» منبع مطلع «صدا» با اشاره به این مطلب اضافه می‌کند: «بر اساس قرارداد خرید دکل فورچونا، قرار بود 80 درصد پول خرید دکل بعد از انتقال قانونی مالکیت دکل و تحویل آن پرداخت شود. اما این پول به حساب یک حساب چینی که مدیرعامل شرکت Dean معرفی کرد واریز شده است.» بر اساس قرارداد خرید دکل، قرار بود «فورچونا» ظرف 100 روز در آب‌های ترکیه تحویل ایران شود؛ اتفاقی که هیچگاه رخ نداد.

نام چه کسانی در کارنامه خرید دکل فورچونا وجود دارد؟ دلال دکل کیست؟
احتمال زیاد دارد که شرکت Dean تنها برای دور زدن تحریم‌ها (یا به بهانه دور زدن تحریم‌ها) 22 روز قبل از معامله دکل، ثبت شده باشد. اما نام چه کسانی به این معامله الصاق شده است. علی طاهری‌مطلق، بعنوان مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی خریدار دکل است. «رضا مصطفوی‌طباطبایی»، در عقد این قرارداد بسیار موثر بوده است. او یک دلال نفتی و مدیرعامل شرکت سپنتا است. نام «مراد شیرانی» نیز، که در آن مقطع مشاور مدیرعامل شرکت تاسیسات دریایی بوده، در میان نام‌های موثر در پیگیری انعقاد قرارداد خرید دکل فورچونا بر زبان‌هاست. گفته می‌شود حتی مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی در برخی نامه‌هایش به «رضا مصطفوی‌طباطبایی»، از طباطبایی بعنوان واسطه عقد قرارداد خرید دکل نام برده است و به نوعی او را متعهد به انجام قرارداد و مسوول جبران پول‌های پرداخت‌شده به شرکت Dean دانسته است. هر چند مدیرعامل شرکت Dean «عمر كامل آل سواد» بوده است. «رضا مصطفوی‌طباطبایی» کیست؟ فقط کافیست نام او را در گوگل سرچ کنید. دلالی که نامش در مناقصات و پروژه‌های مختلف به چشم می‌خورد. گفته می‌شود یکی از شرکت‌های زیرمجموعه او به نام «سپنتا بین‌الملل» تنها در یک فقره معامله دکل، برای یکی از شرکت‌های حفاری ایران به ارزش 420 میلیون دلار، حدود 16 میلیون دلار حق دلالی گرفته است. این دلال نفتی مقیم موناکوی فرانسه، گاهی در دبی ساکن است. «هفته‌نامه صدا» آماده مصاحبه و انعکاس نظرات افرادی است که نامشان در این گزارش آمده است.

دستور زنگنه برای پیگیری خلاف همه دکل ها
موضوع «دکل گم‌شده» که داغ شد، خرید دکل‌های دیگر هم زیر ذره‌بین رسانه‌ها رفت. برخی سایت‌های خبری نام‌های دیگری از جمله نام یکی از مقامات وزارت نفت، یا فرزند یکی از مسوولین سابق را در معاملات دکل به میان آوردند. نام فرزند عطاء الله مهاجرانی در برخی سایت ها منتشر شد و او نیز جوابشان را داد. زنگنه دو هفته پیش در گفت و گویش با صدا و سیما آب پاکی را روی دست همه ریخت: «داستان دکل خیلی داستان سوال‌برانگیزی است. گفته‌ام اگر در مورد دکل دیگری هم خلاف شده است آن هم باید دنبال شود.» این یعنی وزیر نفت در موضوع فساد با کسی تعارف ندارد: «من با کسی عقد اخوت نبسته‌ام و دوستی هم در این باره با کسی ندارم.» زنگنه در همان مصاحبه پرده از پرونده خرید 30 دکل چینی دیگر هم برداشت: «ما به دنبال استیفای کامل حقوق کشور هستیم.» وزیر نفت خرید دکل‌های اسقاطی را هم خلاف قانون اعلام کرد: «معلوم نیست پول خرید دکل (فورچونا) که به مردم تعلق دارد کجا رفته است. این پول از محل اجرای طرح‌های پارس جنوبی بود. این پول به حساب‌هایی رفته است و قوه قضاییه هم مساله را پیگیری می‌کند.»

دکل فورچونا در خلیج مکزیک است، 88 میلیون دلار ایران کجاست؟!
«دکل فورچونا» موسوم به «دکل گمشده» حالا کجاست؟ این دکل آرژانتینی که به شرکت رومانیایی GSP تعلق دارد با یک قرارداد 984 روزه برای حفاری به خلیج مکزیک رفته است. دکلی که قرار بود برای حفاری 22 حلقه چاه فاز 14 پارس جنوبی به خلیج فارس بیاید از خلیج مکزیک سردرآورده است. 88 میلیون دلار هم بابت خرید آن از جیب مردم ایران رفته است. «با آقایان طاهری، طباطبایی مصطفوی، مراد شیرانی و عمر کامل آل سواد، جلسات زیادی در ایران و خارج از ایران برگزار شده است تا حداقل 80 درصد پولی که جدا از پیش‌پرداخت خرید دکل، واریز شده است به ایران برگردد. اما این جلسات به نتیجه‌ای نرسیده است.» این را منبع مطلع دیگری به «صدا» می‌گوید. برخی منابع هم می‌گویند یکی از دلایل پرداخت کامل پول دکل به شرکت Dean، شکایت شرکت مالک اصلی دکل GSP از شرکت Dean به‌خاطر ناتوانی در تسویه پول دکل در دادگاهی در لندن بوده است. به همین دلیل برای اینکه شرکت Dean بتواند توان مالی پرداخت پول دکل را در دادگاه ثابت کند مابقی پول دکل به حساب آنها واریز شده است! در این باره مستندات قابل اعتنایی در اختیار «صدا» نیست. «دکل‌بازان فورچونا» بازی پیچیده‌ای را راه انداخته‌اند. 88 میلیون دلار پول کوچکی نیست که غیب شود، چنانچه دکل، سازه کوچکی نیست که «گم» شود. دکل فورچونا در خلیج مکزیک است، 88 میلیون دلار پول ایران کجاست؟ چرا این دکل 22 میلیون دلار گرانتر خریده شده است؟!...

کرایه هر روز دکل چقدر است؟
داستان دکل «فورچونا» موسوم به «دکل گم شده» موضوع دکل‌ها را برای مردم جذاب کرده است. «اقتصاد دکل» بسیار بزرگ است. کرایه هر روز دکل خشکی حدود 20 هزار دلار و اجاره هر روز دکل دریایی حدود 150 هزار دلار است. تا ده سال پیش، تنها سه دکل حفاری ملکی در آبهای ایران، چاه حفر می‌کردند. «دکل مدرس»، «دکل ایران خزر» و «دکل الیما». این سومی در آبهای ترکمنستان کار می کند. در سه دهه گذشته شرکتGSP رومانی، دکل‌های «ساگادریل» ژاپن، و دکل‌های «آبان» و «فورسایت گروپ» هند و... ، عمده حفاری‌های دریایی ایران را انجام می‌دادند. حالا 26 بازیگر در تجارت 50 میلیارد دلاری ایران مشغول «دکل‌بازی»اند. 17 شرکت ایرانی و 9 شرکت خارجی شاغل در ایران، دکل ملکی دارند.

تجارت 10 میلیارد دلاری دکل‌بازان در هر سال
بر اساس برنامه اعلامی وزیر نفت برای افزایش تولید نفت از میادین غرب کارون تا 700 هزار بشکه در روز، حدود 850 چاه فقط در این منطقه حفر خواهد شد. هزینه حفر هر چاه در خشکی حدود 15 میلیون دلار است. بنابراین فقط در منطقه غرب کارون حدود 12 میلیارد و 750 میلیون دلار صرف حفر چاه خواهد شد. در دریا، «کیک دکل‌بازان» از این هم لذیذتر است. مجموعا 30 فاز در پارس جنوبی توسعه خواهد یافت. (برخی فازها معادل سه فاز هستند.) هر فاز پارس جنوبی حدود 12 چاه دارد. بنابراین کل چاه‌های پارس جنوبی 360 فقره خواهد بود. چاههای برخی فازها حفر و افتتاح شده‌اند. چاه‌های برنامه‌ریزی‌شده برای میادین نفتی و گازی شرکت ملی فلات قاره ایران هم حدود 140 فقره است. هزینه حفر هر چاه دریایی حدود 40 میلیون دلار است. بنابراین در دریا هم حدود 20 میلیارد دلار کار حفاری وجود دارد. اگر دو-سوم از چاه‌های دریایی هنوز باقی‌مانده باشد یعنی بیش از 13 میلیارد دلار در دریا برای «دکل‌بازان» کار هست. جدا از چاه‌های حفر نشده در دریا و خشکی، اگر 2500 چاهی را که بر اساس برنامه پنجم توسعه کشور باید حفر شود مد نظر قرار دهیم، بعد 2000 هزار چاه خشکی را در متوسط هزینه هر چاه خشکی ضرب کنیم (000/000/15دلار*2000)، سپس 500 چاه دریایی را در هزینه حفر آن (000/000/40 دلار*500) ضرب نماییم، این دو عدد اقتصاد پنج‌ساله دکل‌بازی را روشن می‌کند. یعنی در 5 سال 50 میلیارد دلار. تجارت 10 میلیارد دلاری دکل‌بازی برای هر سال، عدد کوچکی نیست. آیا نباید این تجارت بزرگ بصورت منسجم مدیریت شود؟ آیا نباید بازی «دکل‌بازان» مانیتور شود تا با رقابت منفی هزینه‌های کشور را بالا نبرند؟

مدیرعامل شرکت تاسیسات دریایی را چه کسی منصوب می کند؟
«چون عدد و رقم کارها در صنعت نفت بزرگ است، اعدادش در ایران شهوت می‌آورد. می‌گویند فلان پروژه یک میلیارد دلار ارزش دارد. این عدد شهوت‌انگیز است.» این را محمد ایروانی، رئیس هیات مدیره شرکت خصوصی داناانرژی به صدا می‌گوید و می‌افزاید: «می‌گویند اجاره هر روز دکل دریایی 150 هزار دلار است. بعد آن را ضربدر 365 روز می‌کنند می‌شود حدود 54 میلیون و 750 هزار دلار. این عدد شهوت می‌آورد.» رئیس هیات مدیره شرکت داناانرژی یک دکل دریایی و 3 دکل خشکی دارد. این دکل‌ها در شرکت زیر مجموعه این هلدینگ نفتی به نام «پترو ریگ‌دانا» کار می‌کنند: «معتقدم کسانی که صرفا اعداد بزرگ کار دکل را مدنظر قرار می‌دهند از این کار بی‌اطلاعند. نمی‌دانند نقل و انتقال دکل چه دردسری دارد. اپراتوری‌اش چه داستانی دارد. قراردادش چه مشکلاتی دارد.» ایروانی معتقد است اقتصاد دولتی رانت می‌آورد. چند سالی است که با ظهور خصولتی‌ها تشخیص بخش خصوصی از بخش دولتی دشوار شده است. محمد ایروانی این روش را پیشنهاد می‌کند. آیا تاسیسات دریایی دولتی است یا خصوصی؟ تاسیسات دریایی در بودجه سالانه کشور ردیف بودجه ندارد پس دولتی نیست. اما... توضیحات «محمد ایروانی» را بخوانید: «برای اینکه بدانیم کدام بخش دولتی و چه شرکتی خصوصی است بهترین راه اینست که ببینیم مدیر آن شرکت را چه کسی منصوب می‌کند. پنجاه و یک درصد شرکت تاسیسات دریایی متعلق به صندوق بازنشستگی صنعت نفت و 46 درصد آن متعلق به بنیاد تعاون ناجاست. رئیس صندوق بازنشستگی صنعت نفت را وزیر نفت منصوب می‌کند. پس به نوعی مدیرعامل شرکت تاسیسات دریایی هم غیرمستقیم با نظر وزیر نفت منصوب می‌شود.»

«آش» آنقدر «شور» شد که .../ دلال بازی برای اخذ کمیسیون بیشتر
«هفته‌نامه صدا» از «محمد ایروانی» بعنوان رئیس هیات مدیره شرکتی که فروش دکل فورچونا ابتدا به او پیشنهاد شده بود (شرکت گسترش انرژی دانا) می‌خواهد تا نظرش را درباره خرید این دکل توسط شرکت تاسیسات دریایی با شرایط پیش‌گفته بیان کند: «مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی، قراردادی برای خرید یک دستگاه دکل بسته است. تا اینجایش اشکال ندارد. ولی مهم است بدانیم با چه منابعی این کار انجام شده است. اگر این خرید از محل افزایش سرمایه انجام شده است که باید قبلش طرح توجیهی نوشته شده و ظرفیت فعالیت جدیدی در سازمان ایجاد شده باشد. بعد هم سهامدارش را قانع کند که افزایش سرمایه انجام شود. آنوقت می‌تواند دکل را خریداری نماید. مشکل اینجاست که خرید دکل از محل بودجه یک پروژه دیگر انجام شده است و سازمان تاسیسات دریایی را به چالش کشیده است.» چهار سال پیش در حاشیه یک همایش نفتی از یکی از شرکت‌کنندگان همایش بصورت غیررسمی شنیدم که «آش» واسطه‌گری برای خرید یا اجاره دکل‌های خارجی (بویژه چینی) چنان «شور» و آنقدر باعث افزایش بی‌دلیل قیمت‌ها شده که یکی از مقامات دولتی مستقر در چین به وزارت نفت پیشنهاد داده بود تا خرید و اجاره دکل‌ها راسا توسط دولت یا سفارت ایران در چین انجام شود. ظاهرا دلال‌ها برای گرفتن کمیسیون بیشتر در برخی معاملات باعث افزایش قیمت دکل می‌شدند.

محمد ایروانی: ظاهر کار احمقانه است
«سیدمصطفی خویی» که زمانی مدیرعامل شرکت دولتی پتروایران بود حالا مدیرعامل گروه انرژی دانا است. رئیس هیات مدیره این شرکت خصوصی از روند مناقصات حفاری انتقاد دارد. «محمد ایروانی» واگذاری پروژه‌های حفاری به شرکت‌های دولتی بدون در نظر گرفتن شرایط رقابتی را به رانت تعبیر می‌کند. «در یک مناقصه جدید برای حفاری 5 حلقه چاه در آزادگان جنوبی شرکت کردیم. یکی از شرکت‌کنندگان در مناقصه 83 میلیون دلار قیمت داد. ما هم 125 میلیون دلار قیمت دادیم. حالا باید ببینیم اصول حرفه‌ای در برگزاری مناقصه و تعیین صلاحیت شرکت‌ها انجام شده است؟ آن شرکت متعلق به یکی از نهادهای عمومی است که بخشی از سهامش در بورس است.» ایروانی معتقد است وقتی یک شرکت دولتی یا عمومی در مناقصه‌ای شرکت می‌کند ممکن است قیمت‌های غیرکارشناسی بدهد برای اینکه صرفا بتواند برنده مناقصه شود. چرا که وقتی آن پروژه ضرر کند ممکن است مدیر مربوطه دیگر در آن شرکت نباشد. «فرض کنید در مناقصه لرزه‌نگاری شرکت می‌کنیم. از یک طرف شرکت زیر مجموعه صندوق‌های بازنشستگی می‌آید. قرارداد را به زیر قیمت متعارف برنده می‌شود. زیان می‌کند. زیانش در مجمع مشخص می‌شود. حداکثر مدیرعامل را بر کنار می‌کنند اما آن سازمان می‌ماند.»

* آقای ایروانی، شما دلالان نفتی را که گفته می‌شود در قراردادهای خرید و اجاره دکل هم کار می کنند می‌شناسید؟ افرادی نظیر همایون انصاری را؟
- «آقای همایون انصاری دلال است. کارش را انجام می‌دهد. البته من درباره اینکه کارش مورد تایید است و بطور استاندارد کار می کند یا نه، بحث نمی‌کنم. موضوع آن به جای دیگری مربوط است.»
وقتی از «محمد ایروانی» می‌خواهم روند خرید دکل را توضیح دهد می‌گوید: «وقتی می‌خواهید یک دکل بخرید اول باید تفاهم‌نامه امضاء کنید. بعد حساب مشترک با فروشنده باز کنید. بخشی از پول را در آن حساب واریز می‌کنید. با یک وکیل موضوع را جلو می‌برید که دکل هیچ بدهی نداشته و همه مدارکش درست باشد. خاطرم هست خود ما برای اینکه روند قانونی یک قرارداد بدرستی طی شود یکبار 50 هزار دلار پول وکیل دادیم.» آیا روند طبیعی خرید دکل فورچونا طی شده است؟ بی‌تردید بدلیل تحریم‌ها بخشی از روال قانونی و طبیعی مدنظر نبوده است. اما آیا همه مشکلات به گردن تحریم بود: «اگر در خرید دکل (فورچونا) فساد شده باشد مرجع رسیدگی آن مشخص است. اما می‌توان گفت کار غیرحرفه‌ای بوده است. ظاهر کار احمقانه است.» این را محمد ایروانی، رییس هیات مدیره گروه داناانرژی به «صدا» می‌گوید و دلیل اغلب مشکلات را اقتصاد رانتی دولتی می‌داند: «چه شرکت تاسیسات دریایی باشد چه هر شرکت دیگری.»

حفاری دکل ایرانی در ترکمنستان
هر چند داستان «دکل فورچونا» موسوم به «دکل گمشده»، رمان نفتی برگزیده امسال بود اما، ماجراهای «دکل سحر یک» هم جزو خبرهای داغ بود. دکلی متعلق به شرکت حفاری شمال که برای شرکت پتروپارس در فاز 13 پارس جنوبی چاه حفر می‌کرد. بعد از بروز مشکل تامین مالی از طرف کارفرمای پروژه (پترو پایدار ایرانیان)، پتروپارس نیز «دکل سحر یک» را ترخیص کرد. انتقادهای تند مدیرعامل شرکت حفاری شمال و متعاقب آن مصاحبه‌های مدیرعامل شرکت پتروپارس و طرف‌های همسو با هر دو طرف از اخبار داغ سال رفته بود. در این باره گفتنی بسیار نوشته شده و با تمهیدات هر دو طرف آتش قصه فروکش کرده است. شرکت حفاری شمال، 3 دکل دریایی و 9 دکل خشکی دارد. «دکل ایلما (ایران خزر سابق) در ترکمنستان کار می‌کند. برای «دکل سحر یک» که در فاز 13 پارس جنوبی توسط پتروپارس غیر فعال شده بود، با شرکت «پتروگوهر فراساحل» قرارداد بستیم. «دکل سحر دو» هم در فاز 19 پارس جنوبی برای پتروپارس کار می‌کند.» این را «هدایت‌اله خادمی» مدیرعامل شرکت حفاری شمال به «هفته‌نامه صدا» می‌گوید. شرکت «پترو گوهر فراساحل» از زیرمجموعه‌های قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء است. توسعه فاز 13 پارس جنوبی در دولت گذشته به کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های پتروپایدار ایرانیان، مپنا و صدرا واگذار شده بود.

ماجرای «دکل» هندی که می‌خواستند روزی 62 هزار دلار گران‌تر اجاره دهند
«هفته‌نامه صدا» از هدایت‌اله خادمی می‌خواهد تا ارقام اجاره دکل‌هایش را بگوید: «اجاره دکل الیما روزی 145 هزار دلار است. این دکل برای شرکت «دراگون اویل» و اروپایی‌ها کار می‌کند. اجاره دکل‌های «سحر یک» و «سحر دو» هم روزی 141 هزار دلار است. البته به اجاره دکل «سحر دو» با پمپ سیمان کاری‌اش روزی 4 هزار دلار افزوده می‌شود.» به اقتصاد بزرگ دکل دقت کنید. «کارفرما مدتی است برخی دکل‌های خشکی‌مان را بیکار کرده است. این دکل‌ها بیشتر در استان‌های فارس، ایلام و خوزستان کار می‌کنند.» این را مدیرعامل شرکت حفاری شمال می‌گوید. دکل‌ها در خشکی تا 27 هزار یورو هم اجاره رفته است.

* آقای خادمی، آیا دلال‌بازی در اجاره و خرید دکل وجود دارد؟ شما نمونه‌ای سراغ دارید؟
- «حتما وجود دارد. شرکت آبان (شرکتی است هندی) دکلی آورده بود تا روزی 220 هزار دلار اجاره دهد. من عضو کمیته «تصمیم‌گیری» بودم. گفتم روزی 160 هزار دلار. اجاره آن دکل بهم خورد. البته موضوع پیچیده‌ای بود. به من گفتند حالا که قرارداد را بهم زدی خودت مذاکره کن. رفتم و دکل را با روزی 158 هزار دلار اجاره کردم. یعنی روزی 62 هزار دلار پایین‌تر. حالا برای یکماه آن را در 30 ضرب کنید. این موضوع برای هفت سال پیش بود. آن کمیته بهم خورد ولی آن شرکت زیاد به ایران دکل اجاره داد.»

خادمی: پول خرید دکل 4 ساله در می‌آید
هدایت‌اله خادمی در گفت و گویش با «صدا»، قیمت خرید هر کدام از دکل‌های «سحر یک و دو» را 142 میلیون دلار اعلام می کند: «پول خرید دکل، چهارساله بر می‌گردد. بعد می‌تواند سال‌های سال برای شما کار کند. این مزیت مهمی است. بنابراین بهتر است مالک دکل باشیم تا آن را اجاره کنیم.» خادمی معتقد است دکل‌های اجاره‌ای برای واسطه‌ها منفعت دارد. او تجربه خرید دکل سحر را پیش می‌کشد و می‌گوید که در مقطع خرید «دکل سحر»، دکلی با کیفیتی پایین‌تر از دکل سحر اما گران‌تر (تا حدود 200 میلیون دلار) هم آورده بودند. وقتی از خادمی درباره کیفیت دکل‌های چینی و اروپایی و آمریکایی می‌پرسم می‌گوید: «دکل‌های اروپایی یا در چین ساخته می‌شوند یا در سنگاپور. وقتی می‌گویند دکل غیر چینی، احتمالا منظورشان دکل‌هایی است که در سنگاپور ساخته می‌شوند. همین شیب‌یارد (دکل‌ساز) دالیان که دکل‌ها را ساخته ، 17 دکل برای آمریکایی‌ها ساخته است.» مدیرعامل شرکت حفاری شمال درباره دکل فورچونا معتقد است که این موضوع دو بخش دارد. یکی پولی که دست واسطه خرید دکل است و دیگری پولی است که به مالک اصلی دکل داده شده است. حالا سوال «صدا» این است: چرا واسطه خرید دکل «فورچونا» به فوریت حدود 80 درصد پول دکل را که به حساب مالک اصلی نریخته است به ایران بر نمی‌گرداند؟!

نامه وزیر نفت برای عدم واردات دکل، 14دکل ایرانی ساخته می‌شود
بین دکل‌داران و مقامات مسئول دو دیدگاه کاملا متفاوت درباره ساخت دکل در داخل یا خرید آن از خارج وجود دارد. در میان هر دو تفکر، افراد باسابقه‌ای قرار دارند. عده‌ای معتقدند که شرکت‌های خارجی نباید به هیچ وجه دکل از خارج بخرند و باید از ظرفیت های داخلی برای پیشرفت در زمینه دکل‌سازی استفاده کرد. نفتی بودن ایران، داشتن ساحل وسیع در خلیج فارس و دریای عمان، نیروی کار متبحر و دانشگاه‌های پیشرو و صنعت رشد یافته در زمینه‌های مختلف از جمله فولاد از جمله مزیت‌های مدافعان دکل‌سازی در داخل است. راه‌اندازی این صنعت می‌تواند اشتغال‌زایی زیادی داشته باشد. «جهاد دانشگاهی قرار است در قالب یک کنسرسیوم ١٤ دکل بسازد.» این را معاون پژوهشی و فناوری صنعت نفت ابتدای امسال گفته بود. سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران هم در تلاش است تا با امکانات صندوق توسعه ملی دکل‌ساز شود. وزیر نفت هم اوایل مرداد در شبکه اول سیما گفت: «رسما نامه نوشته‌ام که دیگر از خارج دکل وارد نشود.»

یک دکل‌دار: ساخت دکل دریایی در ایران توجیه اقتصادی ندارد
در مقابل دیدگاه بومی‌سازی ساخت دکل، عده‌ای از کارشناسان معتقدند که ساخت دکل دریایی در ایران اقتصادی نیست. «ساخت دکل دریایی در ایران اصلا اقتصادی نیست. بخصوص اینکه اجزای مهمش را باید وارد کرد. حتی پایه‌های دکل از فولاد مخصوص است که باید وارد شود. ماشین کاری‌اش هم باید تحت لیسانس باشد.» این را یک دکل‌دار بخش خصوصی که سالها در صنعت نفت کار کرده است به «صدا» می‌گوید. او جزء افراد خوشنام است: «به نظرم دکل اجاره‌ای هم ایرادی ندارد. چون کارفرما بیشتر حساس می‌شود. البته اگر کسی پول داشته باشد تا دکل بخرد بهتر است. تا به حال مشکل اصلی این بود که کسی برای خرید دکل پول نداشت. حتی برخی شرکت‌ها که دکل خریدند سفارشات بیشتری برای خرید داده بودند اما پولش را نداشتند.» این دکل‌دار معتقد است مرغوبیت دکل‌های ساخته شده در چین از کیفیت دکل‌های ساخته شده در سنگاپور پایین‌تر است: «وقتی کسی دکلی دارد که بیکار است نباید برود دوباره دکل بخرد.» از این «دکل‌باز» درباره دکل خریده شده توسط شرکت تاسیسات دریایی سوال می‌کنم. او به جنبه دیگری از ماجرا اشاره می‌کند: «شرکت تاسیسات دریایی می خواست چند دکل نو دیگر خرید کند اما پولش را نداشت بیاورد.» اگر خرید دکل‌های جدید هم اضافه می‌شد آنوقت شاید چند پرونده شبیه «دکل فورچونا» تشکیل می شد: «واسطه‌ها در صنعت دکل 2 تا 3 درصد ارزش معامله را می‌گیرند. این سوال جدی است که چطور دکلی که 66 میلیون دلار قیمت داشته است را 88 میلیون دلار به تاسیسات دریایی فروخته‌اند.» این را یک دکل‌دار به «صدا» می‌گوید.

چینی ها رکورد دار دکل خارجی در ایران / چه ملیت هایی در ایران دکل دارند؟
هفده شرکت ایرانی دولتی، خصوصی و عمومی مالک 127 دکل هستند. 111 دکل در خشکی کار می‌کنند و 16 دکل در دریا. 9 شرکت خارجی هم دکل به ایران اجاره داده‌اند. 8 دکل در خشکی و 16 دکل در دریا. بعبارت دیگر تعداد دکل‌های دریایی ایرانی با تعداد دکل‌های اجاره‌ای در دریا برابری می‌کنند. 6 شرکت خارجی که به ایران دکل اجاره داده‌اند ملیتی چینی دارند. یک شرکت انگلیسی است و یک شرکت هندی. یک شرکت هم ملیتی نروژی-هندی دارد. تمام 8 دکل خارجی که در خشکی کار می‌کنند چینی هستند. در سال‌های گذشته توسعه میادین بزرگ نفتی ایران نظیر یادآوران به چینی‌ها سپرده شده است. چینی‌ها 6 دکل در میادین نفتی و گازی دریایی ایران دارند. پس «رکوردداران خارجی دکل‌بازی در ایران» چشم‌بادامی‌های چینی هستند. بعد از چینی‌ها که مجموعا 14 دکل خشکی و دریایی در ایران دارند هندی‌ها با 7 دکل دریایی بر سکوی دوم «دکل‌بازان خارجی در ایران» ایستاده‌اند. شرکت Foresight Group هم که در انگلیس ثبت شده است 3 دکل دریایی در ایران دارد. در جدول شماره 2 می‌توانید لیست شرکت‌های خارجی را که در ایران دکل دارند بخوانید.

انرژي گستر پارس/ مالک 5 دکل در خشکی/ از زیرمجموعه‌های بنیاد مستضعفان
«شركت حفاري و اكتشاف انرژي گستر پارس» (PEDEX) در سال ۱۳۶۰ به عنوان یکی از شرکتهای عمرانی زیرمجموعه بنیاد مستضعفان تاسیس شد. این شرکت در سال ۱۳۷۸ با مشارکت در یک كنسرسيوم برنده مناقصه توسعه میادین گازی شانول، وراوی و تابناک در جنوب استان فارس شد و حفاری ۲۵ حلقه چاه را در این پروژه به انجام رساند. این شرکت مالک 5 دکل حفاری در خشکی است. این دکل‌ها تاکنون 18 حلقه چاه حفاری و 19 حلقه چاه تعمیراتی به متراژ 55.619 متر حفاری، تعمیر و تکمیل کرده‌اند. مدیرعامل این شرکت مسعود عیدی است. مدیریت پروژه شرکت نفت ملی فلات قاره در روزمه اوست.

توسعه حفاری تدبیر/ مالک 4 دکل در خشکی/ زیرمجموعه گروه توسعه انرژی تدبیر
«شرکت توسعه حفاری تدبیر» یکی از شرکت‌های زیرمجموعه گروه توسعه انرژی تدبیر است. غلامحسین نوذری، وزیر اسبق نفت، رییس هیات مدیره گروه توسعه انرژی تدبیر است و پرویز راحت، مدیر عامل این گروه. «شرکت توسعه حفاری تدبیر» در شهریور 1391 بعنوان شرکت عملیات بالادستی صنایع نفت ثبت شده و هم‌اکنون مالک 4 دکل حفاری در خشکی است که بعنوان پیمانکار حفاری طرح توسعه میدان نفتی یاران شمالی و میادین نفتی منصوری فعالیت می‌کند. تامین دکل‌های حفاری و تعمیراتی در خشکی و دریا و تامین وسایل و تجهیزات عملیات حفاری، تعمیراتی و تکمیل چاه‌های نفت و گاز در میادین اکتشافی، توصیفی و توسعه‌ای و تامین کالاهای حفاری از جمله اهداف اصلی شرکت توسعه حفاری تدبیر است. اصغر رفیعی، مدیرعامل این شرکت حفاری است.

گلوبال پتروتک/ مالک 3 دکل خشکی و 1 دکل دریایی / بانک آینده سهامدار عمده است
وقتی بحران به شرکت «کیش اورینتال» رسید سهامدارانش عوض شدند. نامش هم تغییر کرد. «کیش اورینتال» همان شرکتی است که شرکت «هالیبرتون» آمریکا را برای حفاری چاه‌های فازهای 9و10 پارس جنوبی به ایران آورد. سهامداران خاص شرکت «کیش اورینتال» درگیر اختلاف شدند تا نهایتا این شرکت را به بانک اقتصاد نوین (51 درصد) و تاسیسات دریایی (49 درصد) فروختند. نام «کیش اورینتال» هم به «گلوبال پتروتک» تغییر کرد. بعدها بانک آینده، 51 درصد سهام بانک اقتصادنوین را خرید. و ترکیب سهامداران شرکت تغییر کرد. «گلوبال پتروتک» هم اکنون 3 دکل فعال در خشکی دارد و یک دکل هم در دریا. هر چند سایت این شرکت تعداد دکل‌های حفاری دریایی را دو دستگاه عنوان کرده است اما آمارها تا اردیبهشت امسال می‌تواند حضور ملکی یک دکل برای این شرکت را تایید کند. «بهمن سروشی» که از مدیران باسابقه شرکت ملی نفت بود هم اکنون مدیرعامل «گلوبال پتروتک» است.

سپنتا بین‌الملل / مالک 1 دکل در خشکی/ خصوصی و تحت مالکیت طباطیایی است
شرکت «سپنتا بین‌الملل» خصوصی و از زیرمجموعه‌های «رضا مصطفوی طباطبایی» است. طباطبایی واسطه خرید «دکل فورچونا» است. این شرکت یک دکل خشکی دارد. مدیرعامل شرکت سپنتا بین‌الملل «جوان» است. سال 93، وقتی تیم فوتبال مسجدسلیمان در لیگ برتر فوتبال مقابل ملوان بندر انزلی پیروز شد خبرهایی در مورد اعطای پاداش 18 میلیون تومانی به هر یک از بازیکنان تیم فوتبال نفت مسجد سلیمان از طرف مدیرعامل وقت شرکت بین‌المللی سپنتا منتشر شد. آقای مدیرعامل کسی نبود جز مراد شیرانی. همان کسی که در مقطع خرید «دکل فورچونا» مشاور مدیرعامل وقت شرکت تاسیسات دریایی بود.

حفاری مپنا/ مالک 2 دکل خشکی و 1 دکل دریایی/ زیرمجموعه گروه مپنا
شرکت حفاری مپنا زیرمجموعه گروه مپنا است. این شرکت در سال 1371 برای اجرای پروژه‌های نیروگاهی تشکیل شد. این بنگاه اقتصادی حالا 39 شرکت زیرمجموعه دارد و تاکنون 30 میلیارد یورو پروژه در اختیار گرفته است. سهام مپنا در بورس است و شرکت سرمایه‌گذاری صنایع برق و آب صبا، سهام‌دار عمده آن است. مپنا از سال 1386 وارد پروژه‌های نفت و گاز شده است. «شرکت حفاری مپنا» مالک دکل‌های خشکی نور 1 و نور 2 و دکل دریایی MAP Driller I است. عباس علی‌آبادی مدیرعامل گروه مپنا است. این شرکت در توسعه فاز 13 پارس جنوبی حضور دارد.

حفاری شمال/ مالک 9 دکل خشکی و 3 دکل دریایی/ سهام بورسی از تامین اجتماعی تا ....
شرکت حفاری شمال 9 دکل در خشکی و 3 دکل در دریا دارد. سهام این شرکت در بورس است. بر اساس آنچه سایت بورس اوراق بهادار تهران منتشر کرده است بیش از 31 درصد سهام شرکت حفاری شمال متعلق به شرکت مالی و سرمایه‌گذاری پیشرو ایران (سهامی خاص) و بیش از 19 درصد متعلق به شرکت مالی و سرمایه‌گذاری پیشرو ایران است. صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح بیش از 10 درصد، سازمان تامین اجتماعی 10 درصد و سازمان بیمه سلامت ایران هم 10 درصد سهام شرکت حفاری شمال را در اختیار دارند. شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی نیروهای مسلح، شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین، بانک رفاه کارگران، گروه توسعه مالی مهر آیندگان و شرکت تجهیزات پزشکی مهرگان تامین پارس از دیگر سهامداران شرکت حفاری شمال هستند. مدیرعامل این شرکت «هدایت‌اله خادمی» است و «سید‌کاظم وزیری هامانه» قائم‌مقام وزیر نفت از اعضای اصلی هیات مدیره آن است.

ملی حفاری ایران/ مالک 68 دکل خشکی و 3 دکل دریایی/ تحت مالکیت شرکت ملی نفت ایران
«شرکت ملی حفاری ایران»، اول دیماه 1358 تاسیس شد. این شرکت با داشتن 68 دکل خشکی و 3 دکل دریایی بزرگترین شرکت حفاری ایران است. عمده چاه‌های مناطق نفت‌خیز جنوب را این شرکت حفر می‌کند. رکن‌الدین جوادی، بعنوان مدیرعامل شرکت ملی نفت، رئیس هیات مدیره شرکت است و حیدر بهمنی، از نفتی‌های باسابقه جنوب، مدیرعامل شرکت ملی حفاری جنوب است. با تاسیس این شرکت بود که صنعت حفاری ایران از انحصار خارجی‌ها درآمد. اولین چاه نفت خاورمیانه در پنجم خرداد سال 1287 توسط انگلیسی‌ها در شهر مسجدسلیمان ایران حفر شده بود.

پترو ریگ دانا/ مالک 3 دکل خشکی و 1 دکل دریایی/ زیرمجموعه گروه انرژی دانا
شرکت «پترو ریگ دانا» زیرمجموعه گروه خصوصی انرژی دانا است. دکل دریایی «کارون» تحت مالکیت این شرکت است. «پترو ریگ دانا» 3 دکل هم در خشکی دارد. محمد ایروانی رئیس هیات مدیره گروه انرژی دانا است. گشنیزجانی مدیریت شرکت «پترو ریگ دانا» را بر عهده دارد. این شرکت در سال 1387 با هدف تهیه و تامین دکل‌های حفاری و سرویس‌های مربوط به آن در بخش نفت و گاز تشکیل شده است. تاکنون 12 حلقه چاه اکتشافی توسط شرکت «پترو ریگ دانا» حفر شده است. گروه انرژی دانا، همچنین یک شرکت به نام شرکت حفاری دانا دارد که برای شرکت‌های مختلف، تجهیزات حفاری تامین کرده و سرویس‌های حفاری ارائه می‌دهد. از شرکت نفت و گاز پارس گرفته تا شرکت‌های فلات قاره و گلوبال پتروتک.

توسعه انرژی پاسارگاد/ مالک 1 دکل دریایی/ زیر مجموعه بانک پاسارگاد
شرکت گسترش انرژی پاسارگاد بعنوان یک شرکت سهامی خاص، زیر نظر بانک پاسارگاد در اردیبهشت‌ماه 1387 تاسیس شد. «سیدمهدی میرمعزی»، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در دوره اول وزارت زنگنه بر نفت، مدیرعامل این شرکت است. مجید قاسمی، رئیس بانک پاسارگاد، رئیس هیات مدیره شرکت گسترش انرژی پاسارگاد است. این شرکت یک دکل دریایی به قیمت 162 میلیون دلار خریده است. پنجاه درصد پول آن را نقد داده است و مابقی را بصورت یک قسط 20 درصدی و سه قسط 10 درصدی ظرف چهار سال تسویه خواهد کرد. این دکل در فاز 21 پارس جنوبی حفاری می‌کند.

پترو گوهر/ مالک 3 دکل دریایی و 1 دکل خشکی/ زیرمجموعه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء
شرکت «پترو گوهر فراساحل کیش» بعنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء مالک 3 دکل دریایی و 1 دکل خشکی است. این شرکت وظیفه راهبری حفاری فازهای 13 و 22 تا 24 پارس جنوبی را بر عهده دارد. ثبت بیشترین متراژ حفاری در پروژه‌های 35 ماهه پارس جنوبی، حفاری 480متر در یک روز در حفره 16 اینچ، حفاری 575 متری در یک روز در حفره 1/ 4 - 12 اینچ از جمله دستاوردهای این شرکت ذکر شده است. مدیرعامل شرکت «زیاری» است. این شرکت بناست در فازهای 13 و 22 تا 24، چاه‌های توصیفی و توسعه‌ای به تعداد 76 حلقه به میزان 316 هزار و 669 متر حفر کند. این شرکت تا پایان سال 93، 162 هزار و 998 متر چاه حفر کرده است.

پترو ایران / مالک 2 دکل دریایی/ تحت مالکیت شرکت ملی نفت ایران
سهام شرکت «توسعه پترو ایران» در اختیار شرکت نیکو است. بنابراین زیرمجموعه شرکت ملی نفت است. پترو ایران مالک 2 دکل دریایی است و «رهام قاسمی» مدیریت آن را بر عهده دارد. این شرکت در سال 1375 با دستور مستقیم بیژن زنگنه تاسیس شد. این شرکت توسعه و افزایش تولید میادین نفتی نصرت و فرزام، سلمان، فروزان، اسفندیار، هنگام، لایه نفتی پارس جنوبی و میدان جفیر را برعهده داشته است. با خروج شرکت اینپکس ژاپن از میدان نفتی آزادگان، پترو ایران از طرف نیکو توسعه آزادگان را بر عهده گرفت. شرکت توسعه پترو ایران یکبار با پتروپارس ادغام شد اما به سرعت جدا شد و یکبار در طرح خصوصی‌سازی قرار گرفت و سهامش تا آستانه واگذاری به گروه دانا انرژی پیش رفت اما با مخالفت رئیس وقت شرکت نفت مواجه شد.

تاسیسات دریایی/ مالک 5 دکل در خشکی/ در مالکیت صندوق بازنشستگی نفت و بنیاد تعاون ناجا
بر خلاف عمده فعالیت‌های شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی در دریا، این شرکت هیچ دکل دریایی ندارد و تنها مالک 5 دکل در خشکی است. وقتی ماجراهای دکل فورچونا (موسوم به دکل گمشده) پیش آمد، بیژن زنگنه، غلامرضا منوچهری را از پتروپارس به شرکت تاسیسات دریایی آورد. ارزش مجموع دارايي‌هاي شركت تاسيسات دريايي ايران به بيش از 47 ميليارد دلار مي‌رسد. دارايي‌هاي شركت شامل ياردهاي ساخت، كارخانه اندود بتني لوله (CWC)، كشتي‌هاي لوله‌گذار و انواع كشتي‌هاي جرثقيل‌دار، شناورها و .. است. علی طاهری مطلق می‌خواست با خرید دکل فورچونا به‌این ناوگان یک دکل دریایی اضافه کند که در دام افتاد. 51 درصد سهام شرکت تاسیسات دریایی متعلق به صندوق بازنشستگی نفت است و 46 درصد آن در اختیار بنیاد تعاون ناجاست. 3 درصد سهام هم متعلق به کارکنان این شرکت است. ماجراهای خرید دکل این شرکت، «دکل بازی» را وارد فرهنگ عمومی مردم کرده است.

شرکت ملی فلات قاره‌ایران/ مالک 2 دکل دریایی/ در مالکیت شرکت ملی نفت ایران
شرکت نفت فلات قاره‌ایران یکی از بزرگترین شرکت‌‌های تولیدکننده نفت دریایی جهان است. بخش مهمی از مسئولیت تولید نفت ایران در طول بیش از 1200 کیلومتر از آبهای خلیج فارس بر عهده‌این شرکت است. اولین قرارداد اکتشاف و بهره‌برداری نفت از بسترخلیج فارس در اواسط سال 1330 شمسی توسط شرکت ملی نفت ایران با شرکت ایتالیایی آجیپ منعقد شد که شامل توسعه میدان نفتی بهرگانسر بود. شرکت نفت فلات قاره‌ایران در تاریخ 29/6/1359 همزمان با آغاز جنگ با هدف اداره کلیه میادین نفت و گاز در خلیج فارس، تاسیس شد. این شرکت در دوران جنگ، تقش مهمی برای صیانت از صنعت نفت و آبهای سرزمینی ایران ایفا کرد. تولید نفت از میادین دریایی ایران بر عهده‌این شرکت است. «سعید حافظی» مدیرعامل شرکت ملی فلات قاره‌ایران است.

پیرا حفاری / مالک 3 دکل خشکی/ در مالکیت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب
شركت «پيراحفاري ايران» يكي از شركت‌هاي تابعه ملی شركت مناطق نفت‌خيز جنوب است که در سال 1382 در اهواز تاسیس شد. عبدالمهدی مجتهدی مدیرعامل این شرکت است. شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، بعنوان نهاد بالاسری شرکت پیرا حفاری، بزرگترین تولیدکننده نفت ایران است. خدمات سرچاهي-درون‌چاهي، رفع مشكلات چاه‌‌هاي توليدي نفت و گاز با بكارگرفتن دكل‌هاي تعميراتي از جمله ماموریت‌های شرکت پیراحفاری در حوزه فعالیت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب است. حوزه فعاليت شركت ملي مناطق نفت‌خيز جنوب شامل 5 شركت بهره‌‌برداري نفت و گاز است که داراي بيش از 3000 حلقه چاه در 50 ميدان كوچك و بزرگ گازي در 6 استان كشور است.

نفت و گاز پرشیا قشم / مالک 3 دکل در خشکی/ از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت «اویک»
شرکت «نفت و گاز پرشیا قشم» از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت ایران (اویک) است. «اویک» پروژه‌های بزرگی نظیر فازهای 9 و10، 17 و 18 و 20 و21 پارس جنوبی را اجرا کرده و در حال اجرا دارد. مسئولیت احداث کارخانه‌های NGL سیری و 3100 و طرح توسعه میدان نفتی آذر نیز از جمله فعالیت‌های شرکت «اویک» است. رکن‌الدین جوادی پیش از قبول مسوولیت مدیرعاملی شرکت ملی نفت، مدیرعامل این شرکت بود. شرکت «نفت و گاز پرشیا قشم» هم اکنون 3 دکل در خشکی دارد. هم اکنون «محمود امام‌زاده» مدیرعامل شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت است و سالاری مدیریت شرکت نفت وگاز پرشیا قشم را بر عهده دارد.

خدمات مهندسی نفتکاو/ مالک 3 دکل خشکی/ گروه برهان از سهامداران آن است
«شرکت خدمات مهندسی نفتکاو» مالک 3 دکل خشکی است. شرکت بهرگان با مدیرعاملی «امیران» و گروه برهان با هدایت «مسعود سلطانپور» از سهامداران نفتکاو هستند. سهامداران دیگری هم دارند. مسعود سطانپور در دوره‌ای مدیرعامل شرکت تاسیسات دریایی ایران بود.
پترو هورتاش / مالک 1 دکل خشکی/ شرکتی خصوصی است زیر نظر ....
شرکت پتروهورتاش خصوصی و مالک یک دکل دریایی است. گفته می‌شود این شرکت هم زیر نظر «رضا مصطفوی طباطیایی»، واسطه خرید دکل «فورچونا» موسوم به دکل گمشده برای شرکت تاسیسات دریایی است.

«دکل‌بازان شریف» جدا از «دغل‌بازان»/ این مساله موضوع جناحی نیست
بازی پنج‌ساله در زمین 50 میلیارد دلاری پیچیدگی‌هایی به همین عظمت دارد. آیا سالی 10 میلیارد دلار کار حفر چاه، کم وسوسه‌کننده است؟! دکل‌دارانی که مایلند شرافتمندانه چاه حفر کنند کم نیستند. فهرست بلند «دکل داران شریف» را خواندید. در مقابل دکل‌بازانی هم هستند که می‌خواهند یک‌ شبه میلیاردر شوند. واسطه‌گری در این صنف بیداد می‌کند. چه واسطه‌های اجاره دکل، چه دلالانی که با چند برابر کردن قیمت دکل و فروش آن به بخش‌های مختلف ایرانی می‌نشینند تا «باد» پول‌ها را بیاورد. برخی «دلالان دکل»، «دکل‌باز» نیستند «دغل‌باز»اند. این مساله یک موضوع جناحی نیست. هر موضوعی را هم نباید سیاسی کرد. مبادا «دغل‌بازان» خود را زیر پرچم این جناح و آن جناح پنهان ‌کنند.

مصیبت تحریم؛ گسترش فساد/ مبارزه با «دغل بازان» اتحاد ملی می خواهد
یکی از مصیبت‌های تحریم‌های ناجوانمردانه ایران، گسترش فساد در برخی حوزه‌ها بود. می‌توان فلان دکل را دوباره خرید، کارخانه را دوباره ساخت، زیانهایش را هم تحمل کرد، اما «دیو فساد» به این سادگی نخواهد رفت. حتی اگر شب تحریم سپری شده باشد. مبارزه با «دغل‌بازان» اتحاد ملی می‌خواهد. نباید گذاشت تا آنها لای پنبه اختلافات جناحی پنهان شوند و آرام بگیرند. همچنان که باید حساب «دکل‌بازان شریف» را - که برای پیشرفت کشور هر سختی‌ای را به جان می‌خرند - از «دغل‌بازان مکار» - که از هر فرصتی برای اندوختن پول‌های بادآورده بیشتر سود می‌برند- جدا کرد. «دکل فورچونا» موسوم به «دکل گم‌شده» یک زنگ خطر بزرگ بود. «رانت‌خواری در دکل» موضوع امروز و دیروز نیست. ظاهرا ریشه‌های عجیب و غریبی دارد. برای مبارزه با آن هم باید «عزم ملی» داشت هم «عینک سیاسی و جناحی» از چشم برداشت. «پرونده دیگری هم هست که 30 دکل را از چین خریده‌اند. آن را هم باید دنبال کنیم.» این را وزیر نفت گفته است. پرونده «دکل‌بازان»؟ شاید «دغل‌بازان.»

3939