پیچیدگی دیپلماسی هسته ای و گزینه نهائی تهران

مشکل اصلی در پرونده هسته ای ایران زمانی تشدید ورو به وخامت گذاشت که رسیدگی به آن از حوزه آژانس بین المللی انرژی هسته ای خارج و به سازمان ملل و به طور مشخص شورای امنیت واگذارشد.
صرف نظر از فضای تنش آلود که میان تهران وقدرت های بزرگ جهانی ، خصوصا با نهادی مانند آژانس و بعد شورای امنیت طی تقریبا 8 سال گذشته و در دوران مسئولیت محمود احمدی نژاد شکل گرفت، اکنون به نظر میرسد طرفین با آرامش قابل تاملی اما با سختی زیاد ،در حال بازگشت به مسیر اولیه هستند. اقدام دبیر خانه  آژانس بین المللی انرژی هسته ای در عدم انتشار گزارش خود که گفته میشود در صورت انتشار موجی از تنش را میتوانست موجب شود،به خوشبینی های اولیه در مورد تصحیح روابط میان این دو عمق بیشتری بخشید .سایت دیپلماسی ایران مدعی ست" چنین گزارشی که باید سال گذشته میلادی آماده می شد،به طور حتم موجب خشم ایران را فراهم و انتشار آن روند تلاش ها برای حل مجادله هسته ای ایران که پس از روی کار آمدن دولت پراگماتیک حسن روحانی تسریع شده است را پیچیده میکرد." . این سایت همچنین و به نقل از رویترز گفته" منابع آگاه گفته اند هرچند محتوای اطلاعات گردآوری شده از سوی آژانس برای این گزارش مشخص نیست اما برخی منابع می گویند این گزارش می تواند به نگرانی ها در مورد فعالیت های هسته ای ایران بیافزاید". متقابلا مطابق اخبار منتشره درروزگذشته ،آمانو گزارش مثبتی از همکاری های ایران منتشر کرده است .اما دلیل عدم انتشاراین گزارش و ارائه گزارش معکوس هر چه باشد به علت نقش مثبت آژانس و قدرت های جهانی درعدم افشای گزارش قبلی به خودی خوَد خبر خوبی برای تهران و حاوی پیامی ویژه برای دیپلماسی آقای روحانی و وزیر خارجه او موسوم به دیپلماسی تعامل و مصالحه  تلقی میشود .البته نه تا آن حد که منعکس کننده چگونگی تمام مناسبات آتی میان تهران ،آژانس و جامعه جهانی باشد.
آیا ایران قادر است  به آنچه آنرا "برگشت به "شرایط عادی "میخواند امیدوار باشد؟شاید!میتوان امیدوار بود.اما بیشتر  بستگی به این دارد کی و از چه زاویه ای به موضوع نگاه می کند. از دید ایران "عادی شدن"یعنی برگشت فوری پروند به آژانس،از ابتدا هم نباید این اتفاق می افتاد.هر چند سوءتفاهم هاوجود داشتند.اما از دید قدرت های جهانی بر گشت به "شرایط عادی" یعنی جلب اعتماد این قدرت ها و جهانیان و نه لزوما و صرفا آژانس به برنامه هسته ای ایران. از دید این قدرت ها آژانس شاید بتواند  روند اعتمادسازی را در بخش پادمانی و فنی تسریع و یا تایید کند اما این کافی نیست و"تضمین ها" چیزی فراتر از نگاه آژانس و مصوبات آن خواهند بود و بیشتر مربوط به اهداف سیاسی و به گفته آنها نظامی ست. این همان گره اصلی و پیچده ایست که به طور جدی در برابر ایران و قدرت های جهانی قراردارد و دیر یا زود خود را نمایان خواهد کرد.گرچه لازم نیست حتما با بدبینی به موضوع بنگریم و نگران باشیم اما این واقعیت گریز ناپذیر دیر یازود در برابر همه قرار خواهد گرفت.به همین دلیل مسیر حل پرونده بر خلاف گذشته وتا قبل از دورانی که احمدی نژاد قدرت را در دست گرفت ومسیر پرونده به سمت و سوئی دیگر رفت ،منجمله مصوبات متعدد  شورای امنیت و گزارش های منفی آژانس، حتما و الزاما از وین نمیگذردو آژانس دیگر تنها داور پرونده نبوده و روند وقایع معکوس شده است.شرایطی که همان زمان آقای روحانی و تیم مذاکره کننده ایران به شدت از وقوع آن واهمه و البته پیش بینی کرده بودند .آنها به خوبی میدانستند خارج شدن  از مسیر دبیر خانه وین میتواند چه عواقب خطرناکی برای ایران به همراه داشته باشد که داشت. همان شرایطی که آقای روحانی در کتاب "دیپلماسی هسته ای" پس ازاولین و آخرین ملاقات خود با احمدی نژاد،با تاسف و نگرانی عمیق  از آن با جمله"دیدم با این نگاه و روش ایشان نمیتوانم کار کنم "یاد کرده است.
البته بایدتا حدی  خوشحال باشیم، چون  شرایط اکنون آنچنان که مطابق میل روزانه مخالفان توافق هسته ای در هر دوطرف درگیر  است بد نیست  ،اما ممکن است هرگونه اشتباه محاسباتی در مورد نقش  قدرت های جهانی به قیمت به فراموشی  سپردن موقعیت کلیدی آژانس،فرآیند را مطابق خواست آنها تغییرو  فرایند را با خطر روبرو کند. این درست که برخلاف گذشته آژانس دیگر تنها عنصر تصمیم گیردر باره ایران نیست و خود را تابع نظرات قدرت های جهانی و دیدگاه های 1+5 کرده است،اما آنچه میتواند تاثیر مستقیمی(نه تصمیم) بر مذاکراتی آتی بگذارد وتهران رادر موضع بهتری قرار دهد رسیدن به تفاهمی مشترک و گریز ناپذیر با خود آژانس  قبل از عزیمت به ژنو یا هر جای دیگربرای مذاکره در آینده است.به هر صورت بیانیه موسوم به اقدام مشترک آژانس را به داوری فراخوانده است. این میتواند به نفع ایران باشد.matinmos@gmail.com