تفاهم تاکتیکی یا همراهی استراتژیک

موضوع مربوط به ايران و آمريكا باشد،هرچه مي خواهد باشد!براي يك پروژه ديپلماتيك، موضوع به خودي خود به سوژه اي جذاب وجالب توجه تبديل خواهد شد.چرا؟ مشخص است، اين دوكشور قادر به ناديده گرفتن يكديگر نيستند،حتي اگر بخواهند.اريك لورو سر مقاله نويس ارشد لوموند و ديپلمات پيشين فرانسوي ميگويد"دوستي يا خصومت،فرقي نمي كند.وجود چالش های استراتژيك همواره بخشي تفكيك ناپذير از مناسبات ايران و آمريكا بوده و در آينده نيز اين چنين خواهد بود. اين در ذات روابط ميان آنها نهفته است. به موقعيت سنتي و دائمي ژوئوپلوتيك ايران باز ميگردد يا به نفوذ سياسي و مذهبي اين كشوردر منطقه به خصوص پس انقلاب اسلامي 79؟ به هر حال موقعيت ايران ومنافع ايالات متحده در منطقه موجب شده آنها همواره در سر چهارراه هاي منطقه بايكديگر برخورد كنند". چنين ديدگاهي تنها در ميان تحليل گران غربي حاكم نيست. حسین موسویان يك ديپلمات برجسته ايراني نزديك به حسن روحاني كه گفته مي شود روابط بسيار نزديكي هم با اكبر هاشمي رفسنجاني و محمد خاتمي دارد ميگويد" نیاز به تغییر در روابط ایران و آمریکا دیگر یک گزینه نیست. بلکه امری فوری و ضروری است. واقعیت این است که مساله هسته ای ایران به دلیل دشمنی این کشور و آمریکا حساس شده است. ایران و آمریکا دارای منافع مشترکی در مقابله با تروریسم در منطقه هستند.بی اعتمادی عمیق میان ایران و آمریکا مانعی است بزرگ برای همکاری مستقیم این دو کشور جهت نابودی دشمنان مشترک شان".

اكنون رئيس جمهور حسن روحاني در آستانه دومين سفر خود به نيويورك براي شركت در اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل ،ممكن بودن احتمال ديدار با پرزيدنت اوباما را تاييد نكرد ،اما براي تكذيب نكردن انجام چنين ملاقاتي، بياني در همين حد كافي ست.او مي گويد "عدم رابطه با آمريكا تا قيامت نخواهد بود". در تحولي ديگر عباس عراقچي معاون ظريف و مذاكره كننده ارشد ايراني طي سخناني پيرامون اهميت و ضرورت مذاكره دو جانبه و جداگانه با طرف هاي 1+5 گفته است" هر مذاکره ای که لازم باشد، در طول مذاکرات 1+5 انجام خواهیم داد و این بستگی به آن دارد که در روند مذاکرات چه ملاقات دو جانبه ای و در چه سطحی انجام شود".عراقچي در اين سخنان هرچند نامي از مذاكره كننده خاصي به ميان نياورد اما با توجه به حساسيت هاي دوهفته اخير بسيار بعيد است او اين سخن را بدون توجه به برداشت هائي كه ميتوان ازآن داشت بر زبان آورده آورده باشد. اين وجه از ديپلماسي روحاني و ديپلمات هاي نزديك و وفادار به اوست كه توانسته رئيس جمهور ايران را تا حدي متمايز در ديپلماسی سنتی ايراني كند. او قبل از سفر به نيويورك اظهار داشت "عدم رابطه با آمريكا تا قيامت نخواهد بود".

اكنون مذاكرات اتمي ايران به مرحله حساسي رسيده است. عراقچي و شرمن پس از ملاقات هاي 3 روز گذشته از آنچه وجود جديت ،تفاهم ودرك متقابل توصيف شده ياد كرده اند. شايد اين واژه ها به اين معنا نباشد كه اختلافات اساسي ميان آنها مرتفع شده ،اما در حالتي اثباتي بيانگر نوعي حس اشتراک دیدگاه است كه مي تواند مهمترين قدم در حل اختلافات ميان تهران -واشنگتن تلقي شود.مذاكرات اتمي ايران باگروه 1+5 و با برشي معنا دار با ايالات متحده درست يا غلط فعلا تا حد زيادي تحت تاثير مسايل منطقه عربي خصوصا بحران تروريسم سيستماتيك ایدئولوژیک ونيروي داعش قرار گرفته است. تا آنجا كه به بحران عراق مربوط مي شود تهران و واشنگتن به اين نتيجه رسيده اند تداوم وضعيت فعلي مستقيما منافع استراتژيك آنها رادر معرض تهديد جدي قرار داده است. اما اين تهديد آيا مي تواند به يك فصل مناسباتي مشترك ميان اين دوبراي حل مشكلات بزرگترمنتهي شود؟ شايد!ولي پاسخ چندان ساده نيست.واشنگتن مايل است و انتظار دارد با تفكيك موضوع پرونده هسته اي از بحران هاي روبه گسترش خاورميانه، تهران به تعهدات منطقه اي خود مستقلاعمل ودر پرونده هسته ای نیز با جامعه جهانی همراهی كند.درحالي كه به نظر ميرسد تهران اساسا چنين تفكيكي را قبول ندارد و معتقد است نماد اعتماد كردن به ايران يا در خواست همراهي استراتژيك در تحولات منطقه اي و بين المللي، پديده هاي قابل تفكيكي نيستند و برگردان و مابه ازاي اين اعتماد و همراهي، ضرورتا اگر در تفاهم هسته اي تجلي نيابد،اولويت استرتژيك ديگري در برابر اين كشور وجود ندارد كه در آنجا این اعتماد یا همراهی ديده شود ،نمودی داشته باشد يا به كارآيد. اين مهم ترين نكته ايست كه از دید تهران بايد ايالات متحده ،حال كه به خطري جدي روبرو و به منافعي مشترك با ايران دست يافته،به آن توجه كند. اين همان نكته مهمي ست كه موسويان ديپلمات بسيار نزديك به رئيس جمهور ايران حسن روحاني به آشكار ترين بيان ديپلماتيك آنرا مطرح كرده است." ایران و آمریکا دارای منافع مشترکی در مقابله با تروریسم در منطقه هستند. در حقیقت بحران کنونی خاورمیانه که با جنگهای داخلی مناقشات فرقه ایی و رشد خطرناک تروریسم پیچیده شده، مفهوم جدیدی از ژئوپولوتیک را برای همکاری ایران و آمریکا و ایران و کشورهای منطقه به وجود آورده است تا از طریق آن بتوان امنیت و ثبات را از خلیج فارس تا مدیترانه و تا مرزهای هند برقرار کرد".matinmos@gmail.com