از سال 1384 تا سال 1390 درآمد حاصل از فروش نفت 531 میلیارد دلار و جمع درآمدهای ارزی و غیرارزی طی این دوره 698 میلیارد دلار بوده است. در بررسی درآمدهای ارزی مشاهده شد که حدود 70 الی 80 درصد درآمدهای ارزی کشور از صادرات نفت خام است که در صورت کاهش درآمد نفتی، درآمدهای مالیاتی نیز کاهش می یابند چرا که درآمدهای مالیاتی و غیر نفتی نیز عمدتا ریشه نفتی دارند لذا درآمد نفتی نقش اساسی در اقتصاد کشور و معیشت مردم دارد.
درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت نیز به عنوان دارایی بین نسلی است. لذا کاربرد صحیح و مهم نفت تبدیل آن به عنوان دارایی زیرزمینی به دارایی ماندگار و روی زمینی است و استفاده از آن به عنوان یک دارایی بین نسلی محسوب می شود. تبدیل منابع حاصل از صادرات نفت خام به دارایی ماندگار، سرمایه گذاری زیربنایی و هزینه آن برای واردات کالاهای سرمایه ای اصولی ترین کاربرد این منابع است.
مجموع واردات کالا و خدمات در طول هفت سال 483.8 میلیارد دلار بوده است که در کشور مصرف شده است. طی سنوات مختلف سهم کالاهای سرمایه ای از کل واردات از 22.4 درصد در سال 1384، به 14.36 درصد در سال 1390 کاهش پیدا کرده است. مابقی کالاها مصرفی و واسطه ای بوده است.
به طور متوسط در هفت سال گذشته 16.81 درصد واردات کالاهای سرمایه ای بوده است و 82.98 درصد کالای مصرفی و واسطه ای بوده است. از منابع استفاده شده برای واردات کالاهای مصرفی و واسطه ای می توانستیم برای برای تامین مالی پروژه های زیرساخت که ماندگار و اشتغال زا هستند و بستر رشد و توسعه کشور را فراهم می کنند، استفاده کنیم.
تدبیر مقام معظم رهبری در استقلال بودجه جاری دولت از نفت مستلزم دو جهت گیری اساسی است: افزایش سایر درآمدهای دولت و کاهش هزینه های جاری دولت .
افزایش سایر درآمدها به افزایش تولید ناخالص داخلی مربوط می شود. چرا که با افزایش تولید ناخالص داخلی بدون نفت، درآمدهای مالیاتی و عوارض که درآمد غیرنفتی دولت محسوب می شوند، افزایش خواهد یافت. نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی کشور که از شاخصه های اصلی در بررسی ساختار و اندازه دولت است به طور متوسط برای کشورهای توسعه یافته در حدود 20 درصد م یباشد که برای ایران به طور متوسط در هفت سال اخیر 7.1 درصد بوده است. با مقایسه کشورهای در حال توسعه و منطقه، جمهوری اسلامی باید برای رسیدن به 15 درصد سهم مالیاتی به تولید ناخالص داخلی برنامه ریزی و ظرفیت سازی کند که یکی از را هکارهای آن جلوگیری از فرار مالیاتی است.
بنابر اظهارات مقامات مالیاتی کشور 40 درصد از فعالیتهای اقتصادی در کشور یا از معافیت مالیاتی استفاده می کنند یا فرار مالیاتی دارند و مالیات را پرداخت نمی کنند. از سوی دیگر بنابر گزارش بانک مرکزی 21.6 درصد از فعالیتهای اقتصادی کشور به صورت اقتصاد زیرزمینی است که مالیات پرداخت نمی کنند و در واقع در مجموع 60 درصد از اقتصاد ایران مالیات نمی دهند. لذا این بررسی اولیه نشان می دهد که میزان مالیات را می توان به 2.5 برابر میزان فعلی افزایش داد.
با توجه به بودجه جاری 93 هزار میلیارد تومانی کشور در سال 1390 و تولید ناخالص داخلی در حدود 453 هزار میلیارد تومانی در این سال، نسبت کل بودجه به برابر با 20 درصد می شود که نسبت بالایی است. سایر کشورهای دنیا که سهم GDP مالیاتی بین 15 تا 27 درصد از تولید ناخالص داخلی دارند، تامین بودجه برای مصارف جاری و مصارف سرمایه ای دولت است و لذا چون مصارف سرمایه ای ما از درآمد حاصل از فروش نفت تامین می شود لذا هدف اینست که فقط بودجه جاری را از درآمدهای غیر نفتی تامین کنیم.
پس سهم مناسب برای بودجه جاری 15 درصد از تولید ناخالص داخلی است که همین سهم همچنین برای سهم مالیات نسب به تولید ناخالص داخلی در نظر گرفته شده است.
در راستای پیشنهادات فوق راهکار پیشنهادی برای اصلاح سا ختار مناسب دولت جهت اجرای سیاست کلی کاهش وابستگی بودجه جاری دولت از درآمد نفتی، برگشت به رویه قبل از سال 1350 است.
تا قبل از سال 1350 بودجه جاری کشور در وزارت اقتصاد و دارایی تهیه می شد و سازمان برنامه مسئول تهیه بودجه برای توسعه کشور بود و مدیریت توسعه کشور را بر عهده داشت. با بازگشت به آن سال ها تهیه و تنظیم و اجرای بودجه را به وزارت اقتصاد و دارایی داده شود و درآمد حاصل از نفت با برنامه ریزی منسجم به پروژه های زیرساخت و ماندگار کشور اختصاص یابد. پیشنهاد می شود با احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی جهت طراحی و اجرای سرمایه گذاری، برنامه های توسعه از محل درآمدهای نفتی برنامه ریزی شده و بر هزینه درآمدهای نفتی در مسیر سرمایه گذاری بلندمدت و بین نسلی نظارت شود.
در دسته بندی منابع نیز اختصاص منابع غیرقطعی به بخش بالادستی صنعت نفت و استفاده از بیع متقابل و فایننس و غیره برای توسعه صنعت نفت و بخش زیربنایی کشور صحیح نیست. همچنین صرف منابع قطعی برای واردات کالاهای مصرفی نیز درست نیست. در شرایط امروز مجبوریم منابع نفتی را صرف توسعه صنعت نفت، طرح های زیربنایی، مسائل زیرساخت و بلندمدت بکنیم.
سرمایه گذاری در صنعت نفت به منظور حصول اطمینان از تداوم درآمدهای نفتی اولین اولویت مصرف درآمدهای نفتی است. همچنین سرمایه گذاریهای زیربنایی که دارایی های بین نسلی را در کشور شکل می دهند از دیگر اولویت های مصرف درآمدهای نفتی است.
*معاون سابق وزیر نفت
/22231
نظر شما