سکوت، وعده وعید و جلسات بی‌ثمر دمار از روزگار دریاچه ارومیه درآورد

اسماعیل سیمایی سرپرست اداره کل هواشناسی آذربایجان‌غربی در آخرین گفت و گوی خود که /۲ شهریور/ با خبرگزاری ایسنا داشته است از کاهش ۲۰ درصدی بارش‌ها نسبت به شرایط نرمال خبرداده است.

کاهش آب سدها / سدهای قاتل همچنان ساخته می‌شوند

در حالی که حوضه آبریز دریاچه ارومیه جزو حوضه‌هایی با بیشترین آمار تعداد سدهای احداثی است، ولی با کاهش ذخیره مخزن آب سدها، رهاسازی آب به سمت دریاچه نیز به شدت کاهش یافت و هرچند پیش از این نیز بدقولی‌های زیادی از سوی وزارت نیرو در رهاسازی آب انجام گرفته بود اکنون نیز سدها به یکی از عوامل اصلی بحران دریاچه تبدیل شده اند.

هم اکنون بیش از هفتاد سد فقط در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ساخته شده است بیش از هر حوضه آبریزی در کشور و بزودی به هشتاد سد خواهدرسید و ده ها سد نیز در حال برنامه ریزیست و در این خصوص بسیاری کارشناسان در سالیان متمادی از اشتباه بودن این رفتار در این حوضه گفته اند.

در حالیکه بسیاری کارشناسان، سدسازی را یکی از عوامل مهم بحران دریاچه ارومیه می‌دانند و در کشورهای توسعه یافته نیز بطور محسوسی ساخت سد کاهش یافته و یا برخی سدها تخریب می‌شوند، حوضه دریاچه ارومیه با داشتن بیشترین درصد از سدهاست، با این حال سد لیلان‌چای جدیترین سدی است که بر حوضه پیکره بی جان این دریاچه ساخته می‌شود.

کارشناس محیط‌زیست هفته گذشته در گفت و گویی با خبرگزاری تسنیم مدعی شد: با ساخت این سدها (سد لیلان چای) پرونده احیای دریاچه ارومیه بسته شده و دریاچه ارومیه به کویری خشک که پهنه بادهای نمکی است، تبدیل می‌شود

وضعیت بارش

موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، اعلام کرده که فعلا بارش خاصی در حوضه‌های آبریز کشور بخصوص دریاچه ارومیه نخواهدبود.

سکوت محض وزارت نیرو و سایر نهادها در آذربایجان‌غربی / جلسه پشت جلسه نتیجه هیچ

اگر از دنبال کنندگان صفحات مجازی آب منطقه ای آذربایجان‌غربی چه در شبکه‌های مجازی و چه در وبسایت آن باشید، در چند ماه اخیر و به یکباره هیچ خبری بخصوص از خردادماه درخصوص وضعیت دریاچه ارومیه منتشر نمی‌شود هرچند اداره آذربایجان‌شرقی هر از چندگاهی آمارهایی منتشر می‌کند.

این نهاد در دولت تدبیر و امید از مانع تراش ترین ادارات در رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه بود و اکنون در دولت سیزدهم نیز از بی خیال ترین آنها با حذف آمار و سکوت در زمینه شرایط دریاچه.

در حالیکه دریاچه ارومیه یکی از مطالبات مهم مردم استان آذربایجان‌غربی و یکی از عوامل بروز بحران‌های اجتماعی و ... است، در نهاد عالی استان نیز که متولی اصلی آن به عنوان رئیس جدید ستاد احیا انتخاب شده، جز جلسات پیاپی و همیشگی که سالهاست یکی از مشکلات اصلی کشور در پیشبرد و کاهش نیافتن بروکراسی‌های اداری تلقی می‌شود خبری از راه حل مناسب یا تلاش درستی در راستای جلوگیری از ورود دریاچه ارومیه به وضعیت غیرقابل بازگشت و فوق بحرانی نیست.

این وضعیت حتی درخصوص نمایندگان نیز مطرح است و چون برخی نطق‌های هر از چند وقت یکبار خبری از پیگیری مجدانه برای یک حرکت جهادی نیست حتی یکبار یکی از نمایندگان بر روان نشدن آب سدهای جنوب استان به سمت دریاچه تاکید کرد که با واکنش شدید در فضای مجازی همراه و از تلاش خود کوتاه آمد.

اعضای هیئت تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه

درحالیکه اوضاع دریاچه مناسب نیست و فعلا اعتباری برای تکمیل پروژه‌های احیای دریاچه بطور جدی تخصیص نیافته، مجلسی‌ها آخرین روزهای مردادماه، هیئت تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل دادند.

روح‌الله متفکر آزاد به عنوان رئیس، جلال محمود زاده و جعفر راستی به عنوان نواب رئیس، سمیه رفیعی و روح‌الله حضرت پور به عنوان دبیران و وحید جلال‌زاده به عنوان سخنگوی این هیئت انتخاب شدند و سید سلمان ذاکر، کمال حسین‌پور، امیرقلی جعفری بروجنی، غلامرضا نوری، سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی، علی علیزاده، معین‌الدین سعیدی، پرویز اوسطی و علی اکبر علیزاده نیز به عضویت هیئت تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه درآمدند.

این درحالیست که در این شرایط بغرنج، این هیات تاثیری در ممانعت از مرگ دریاچه نخواهدداشت.

معاون اول جواب نامه‌های ستاد احیا را نمی‌داد

مسعود تجریشی معاون سابق سازمان محیط زیست مردادماه در گفت و گویی اظهار کرده بود: ما ۲۴ نامه برای آقای مخبر فرستادیم، توضیح دادیم اگر رها سازی آب انجام نشود ممکن است وضعیت دریاچه ارومیه بدتر شود، طوری‌که در آبان سال ۱۴۰۱ به وضعیت آبان ۱۳۹۲ دریاچه برگردیم، بنابراین وظیفه ما این بود که تبعات عدم اجرای تصمیمات توسط دولت را به آن‌ها بگوییم، ایشان ۱۶ نامه برای وزرای مربوطه فرستادند اما هیچ بازخوردی نداشت.

معاون سابق سازمان حفاظت از محیط زیست گفت: «من خودم نمی‌دانستم دولت سیزدهم از احیای دریاچه ارومیه چه می‌خواهد، حتی وزارت نیرو داده‌ها و اطلاعات خود را به ما نمی‌داد، از سال گذشته کل بانک اطلاعاتی بر روی ستاد احیای دریاجه ارومیه بسته شد، یعنی گفتند میزان بارش باران را نمی‌توانیم به شما بگوییم.»

ستاد احیا تغییر کرد ولی فراموشی تیتر اصلی است

بعد از تغییر و تحولات در ستاد احیا و خبرهایی مبنی بر آغاز بکار ستاد با نیروهای جدید به مدیریت اجرایی استاندار آذربایجان‌غربی منتشر شد ولی از آن روز هیچ تغییر خاصی در برنامه ویژه یا جلسه یا تصمیماتی برای برون رفت از وضعیت فوق بحرانی دریاچه رخ نداده و حتی خبری از فعال شدن ستاد احیا دیده نمیشود.

در حق دریاچه جفا شد

یک ناخدای کشتی‌های دریاچه ارومیه در گفت و گو با ایسنا گفته است: دریاچه بد کردند و در حق آن جفا شد، همه مردم آذربایجان غربی و شرقی از این دریاچه خاطره دارند نباید بگذارند این دریاچه با خاطره هایش دفن شود.

یک ناخدای دیگر نیز افزوده است: قبل از اینکه پل میانگذر را احداث کنند روزی چند نوبت بار و مسافر از این مسیر به ارومیه و تبریز جابجا می کردیم اما با احداث پل میانگذر و پایان عمر کاری کشتی های مسافری و باری دریاچه هم روز به روز خشک شد.

وعده‌ای که عملی نشد / تونلی که دو عکاس را به کام مرگ فرستاد ولی افتتاح نشد

پروژه انتقال آب زاب (کانی سیب) به دریاچه ارومیه که یکی از پروژه‌های مهم احیای دریاچه ارومیه در دولت گذشته (دولت تدبیر و امید) بود و نزدیک به ۹۰ درصد آن نیز اجرایی شده بود در دولت سیزدهم بارها از افتتاح قریب الوقوع آن خبرداده شد.

استاندار آذربایجان‌غربی در دولت سیزدهم حتی در آبان‌ماه سال ۱۴۰۰ در خبری مهم که با آب و تاب در بیشتر رسانه‌ها منتشر شد از عملی شدن وعده دولت خبرداد و گفت: حفاری تونل ۳۶ کیلومتری انتقال آب کانی سیب به دریاچه ارومیه یک هفته زودتر محقق شد و قراراست سالانه ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه جاری شود.

در حالی که این خبر تبدیل به یک خبر تبلیغاتی محض شد، و هیچ خبری از شروع انتقال آب حتی یک قطره به سمت دریاچه نشد که خبرهای ضد و نقیض از مشکلاتی در این طرح به گوش رسید.

حتی در این بین در سفر وزیر نیروی دولت سیزدهم در مردادماه ۱۴۰۱ به استان آذربایجان‌غربی و برای بازدید از وضعیت دریاچه ارومیه با بالگرد، در ویدئوی خبری خبر صداوسیما مشخص شد که تونل بدلیل ضعف ساخت با مشکلات عدیده‌ای چون چکه کردن آب از سقف تونل مواجه و باید قبل از بهره برداری و افتتاح تعمیر شود.

در این بین اما، هیچ کس بطور صریح در مورد چرایی افتتاح نشدن این طرح صحبتی نکرد و تنها به این نکته اکتفا شده است که، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران گفته ترک خوردگی‌های متعدد تونل انتقال آب به طول ۷۵۰ متر، انتقال آب به دریاچه ارومیه را متوقف کرده است با این حال مشکل حادی نیست و قرار است شرکت‌های دانش بنیان برای تعمیر فراخوانده شوند.

این نکته را هم نباید فراموش کرد تیرماه سال ۱۴۰۰، «مهشاد کریمی» و «ریحانه یاسینی» عکاسان تهرانی خبرگزاری‌های ایرنا و ایسنا در حاشیه برگشت از بازدید این پروژه بدلیل حادثه رانندگی راننده اتوبوس، دار فانی را وداع گفتند.

زمانی بنادر اکنون خلوتگاه سکوت

پیش از این بنادر و اسکله‌هایی در اطراف دریاچه ارومیه وجود داشت که بندر شرفخانه بزرگترین آن ها بود اما امروزه با شرایط رخ داده این بندر به یک خلوتگاه سکوت تبدیل شده و اثری از آب نیز در آن پدیدار نیست.

فضای مجازی داد می‌زند ولی کسی توجهی ندارد

مردم، هموطنان، افراد مشهور از بازیگر تا ورزشکار، خبرنگاران و ... در فضای مجازی در حال فریاد زدن نزدیک بودن پایان عمر دریاچه بدلیل بی توجهی‌ها می‌گویند ولی تاثیری در حال توجه‌ها به شرایط نگین فیروزه ای کشور نداشته است.

جدیدترین تصویر در فضای مجازی شرایط ناراحت کننده نگین آبی آذربایجان در مقایسه با دریاچه‌های نزدیک آن در ترکیه (دریاچه وان) و ارمنستان (دریاچه سوان) منتشر شده که تنها دریاچه ارومیه شرایط بدی دارد.

حیوانات وحشی جایگزین پرندگان مهاجر

سعید شهند مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی به خبرگزاری ایلنا گفته است که خشک شدن دریاچه ارومیه موجب اتصال جزایر این دریاچه و ورود حیوانات درنده به آن‌ها شده است.

به گفته شهند، در حالی که جزایر دریاچه ارومیه زیستگاه انواع قوچ‌میش ارمنی و گوزن زرد ایرانی است، خشکی دریاچه موجب ورود پلنگ و شغال به این جزایر شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی همچنین از کاهش تعداد پرندگان مهاجر در پی خشکی دریاچه ارومیه خبر داده است.

همه مقصرند جز آنهایی که مقصرند

اگر مصاحبه‌ها و صحبت‌های مسئولین را بخوانیم، آنها خشکسالی کشور، سدسازی ترکیه، تحریم‌های جهانی، بالارفتن مصرف مردم، کاهش بارندگی، حفر بیش از اندازه چاه توسط مردم، ساخت استخر در باغات و ... حتی باخت سنگین رئال مادرید به بارسلونا در سال گذشته را مقصر وضعیت دریاچه ارومیه دانستند ولی نه حرفی از اشتباهات اجرای پل میان‌گذر، اشتباهات ساخت بدون بررسی و بی خیال وار خیل عظیم سدها در حوضه آبریز دریاچه، تحمیل اشتباه سبک کشاورزی به منطقه، روانه کردن آب دو رود اصلی زاینده و سیمینه رود به سمت تبریز، کاهش دادن تامین کننده‌های آب نگین فیروزه‌ای کشور، مدیریت اشتباه مدیران و مسئولین مختلف و ... نداشته اند.

سخن پایانی

می‌گویند انتظار بکشیم تا بارش‌ها آغاز شود چون کاری از دست ما برنمی‌آید ولی هواشناسی در جدیدترین خبرهایش از نبود بارش جدی تا پایان آذرماه گفت و هر چه وضعیت دریاچه بدتر شود، بارندگی هم کمتر می‌شود ضمن اینکه چند سال اخیر جز یک سالش نشان داده، زمستان و بهار پربارشی نداریم و هر سال بدتر می‌شود.

انسان به امید زنده است، دریاچه را نمی‌دانم ولی این را خوب می‌دانم، خیلی در خصوص وضعیت دریاچه که زندگی چندین میلیون ایرانی به آن وابسته است بی‌خیالیم در بیشترین وضعیتش از سوی مسئولین و نهادها و دولتمردان و در کنار آن ما مردم هم.

دریاچه زنده بمان، جان منطقه به جان تو وابسته است، بمان در کنارمان ...

گزارش: سینا پسران افشاریان

46