سهم توسعه و تحقیقات در کارخانه‌های تولید خودرو در ایران

با وجود عدم پیشتازی این صنعت در کشور ما؛ همچنان به یکی از پرچالش ترین صنایع کشور تبدیل شده است. اهمیت صنعت خودروسازی به عنوان صنعت پیشران در مجموعه صنایع دیگر و اهمیت آن در عرصه تولید؛ سبب ایجاد جایگاهی خاص برای خودرو سازی در  اقتصاد کشورهای توسعه یافته و دارنده این دانش و تکنولوژی شده است.

برآوردهای آماری نشان می دهد حدود ۲۰ هزار قطعه در خودرو سازی مورد استفاده قرار می گیرد.  همین موضوع ظرفیت و پتانسیل این صنعت را مضاعف و اهمیت آن را برای دولتمردان و مدیران کشورها دو چندان کرده است.

تاثیر مثبت صنعت خودرو سازی بر صنایع دیگر به عنوان صنعتی پیشران و تولید ثروت و ارزآوری آن برای کشورهای تولیدکننده اتومبیل؛ تنها بخشی از مزایای این صنعت پر سود و استراتژیک است.

مزیت ثانوی تولید خودرو در هر کشوری،  اشتغال پایدار آن است، اگرچه میزان اشتغال ایجاد شده  خودروسازی در کشور ما کمتر از ۴ درصد کل اشتغال کشور را شامل می شود، اما به دلیل پایداری اشتغال  آن و حضور متخصصان و کاربرد دانش موثر این صنعت در توسعه صنعتی  کشورها،  توجه همه دنیا را  به خود مجذوب کرده است.

آغاز صنعت خودروسازی در ایران به سال ۱۳۴۴ برمی گردد؛ زمانی که تقریبا مقارن است باهمان سال هایی که کره ای ها خودروسازی را در کشورشان آغاز کردند.

امروزه جایگاه کره ای ها به عنوان پنجمین تولیدکننده خودرو در دنیا تثبیت شده است، ولی کشور ما هنوز در آغاز راه است. راز این تفاوت چیزی جز توجه به امر تحقیقات و توسعه و باور به پژوهش نیست؛ کره ای ها برای R&D تقریبا ۴ درصد از فروش محصولات خود را هزینه می کنند؛ در کشور ما سهم تحقیقات و توسعه در تولید ناخالص داخلی کمتر از یک درصد است؛ البته همین مبلغ هم به درستی هزینه نمی شود.

خود خودروسازها در کشور ما هنوز به مسئله R&D باور جدی ندارند. بررسی ها نشان میدهد طی سال های گذشته صنایع خودروسازی کشور در دو کارخانه بزرگ کمتر از ۰/۶ درصد از فروششان را برای تحقیقات و پژوهش اختصاص داده اند، بنابراین نباید انتظار داشت خودروسازی ایران در جایگاهی فراتر از وضعیت فعلی قرار داشته باشد؛ بدون تحقیقات امکان کسب دانش و تکنولوژی میسر نیست؛ بدون تحقیقات امکان طراحی و رقابت میسر نیست.

ایران با گذشت بیش از ۵ دهه فعالیت در صنعت خودرو سازی  هنوز صاحب پلتفرم نیست؛ گرچه پیشرفت های خوبی در ایران صورت گرفته ولی کافی و راهگشا نبوده؛ هم ایران و هم کره جنوبی در ابتدای کار همکاری را با شرکت های امریکایی شروع کردند حتی خودرو سازی ایران علاوه براین؛ تجربه همکاری با کارخانه بنز آلمان را در کارنامه خود در سال های آغازین دارا است.

هم سایپا و هم ایران خودرو محصولاتی را تولید کرده اند که حاصل تحقیقات و توسعه بوده، اما این روند رو به پیشرفت و کمال نبود و فرجامی بیش از وضعیت فعلی را به ارمغان نیاورده است. پیشرفت و توسعه در خودرو سازی زمانی محقق میشود که یک خودرو ساز با تحقیقات،  خودش قادر به طراحی و تولید یک محصول شود بدون داشتن برند و مالکیت آن امکان صادرات خودرو غیر ممکن است.  خودروسازی به معنی ساخت همه قطعات نیست بلکه داشتن دانش و تکنولوژی آن وکنار هم قرار دادن قطعات است همکاری با صنایع خودرو سازی دنیا بخشی از تحقیقات و توسعه است.

خیلی از شرکت های موفق خودروسازی در دنیا محصولات مشترک تولید می کنند؛ محصولاتی که حاصل تحقیقات مشترک طرفین است و با این کار علاوه بر استفاده از دانش روز باعث هم افزایی دانش و تکنولوژی یکدیگر در تولید خودرو می شوند. امروزه R&D نه فقط در خصوص رسیدن به دانش و تکنولوژی که طراحی،  قیمت، راحتی،  سلیقه مشتری و رقبا و بازار را شامل می شود.

کسب ۱۰ درصد از بازار خودرو دنیا توسط کره  و حضور خودروهای کره ای در بازار امریکا حاصل سهم قابل توجه تحقیقات و توسعه در شرکت های کره ای است. بنابر این برای خروج از شرایط فعلی صنعت خودرو سازی کشور می بایست سهم پژوهش و تحقیقات در تولید ناخالص ملی را افزایش داد.

کارخانه های سازنده اتومبیل بخش قابل توجه ای از فروش خود را برای اینکار سرمایه‌گذاری کنند به کارگیری دانشمندان؛ کارشناسان و نخبگان این صنعت درکنار همکاری تنگاتنگ دانشگاه با کارخانه های تولید اتومبیل مجموعه ای دیگر از پرداخت هزینه های پژوهش و تحقیقات در این مسیر طولانی و پیچیده محسوب می شود.

* کارشناس اقتصادی

۲۲۳۲۲۵