گفت و گو با دکتر یوسف ثبوتی درباره سخنان دکتر استیون هاوکینگ

گفت و گوی زیر توسط سیدعباس سیدمحمدی به صورت تلفنی با دکتر یوسف ثبوتی -فیزیکدان - انجام گرفته است که عینا به نقل از وبلاگ ایشان در گروه اندیشه خبر آنلاین منتشر می شود.

اخیراً در رسانه های خارجی و در رسانه های ایران سخنانی از پروفسور استیون هاوکینگ نقل کرده اند، که گفته می شود این سخنان، از کتابی است که به تازگی هاوکینگ با همکاری ی یک فیزیکدان دیگر نوشته است؟ قسمتی از این سخنان این است که

God did not create the universe and the "Big Bang" was an inevitable consequence of the laws of physics

و Because there is a law such as gravity, the universe can and will create itself from nothing

دکتر یوسف ثبوتی: هاوکینگ کیهان شناس است. حرفی که می گوید، خیلی متفاوت با حرف بسیاری از دانشمندان نیست. می گویند هر چیزی را در طبیعت بررسی می کنند، مطابق با یک نظم انجام می گیرد، و این که این نظم را چه کسی به وجود آورده است، برایشان مهم نیست. از قرن هجدهم نوزدهم دانشمندانی گفته اند پدیده های طبیعت به دست یک تعداد قانونهای علمی پیش می رود و نیاز به دخالت دادن مفهوم خدا نیست.

من گمان می کنم این قسمت از سخنان هاوکینگ (یا همکار او در تألیف کتاب) که

God did not create the universe and the "Big Bang" was an inevitable consequence of the laws of physics

اصولاً حرفی «علمی» نیست، که بخواهیم از دید علمی با آن موافقت یا مخالفت کنیم.

کل جهان که جای خود دارد. آیا حتا یک الکترون فسقلی از «هیچ» ایجاد می شود؟

دکتر یوسف ثبوتی: لکترون خیلی فسقلی نیست. جزء خشتهای اولیه ی آفرینش است. کم تلقی نکنید الکترون را.

ببخشید. منظورم بد نبود. اما این جمله که Because there is a law such as gravity, the universe can and will create itself from nothing

 ظاهراً حرف علمی است. بفرمائید نظرتان درباره ی این جمله چیست. آیا درست است؟ آیا امکان اثبات تجربی یا امکان نفی تجربی دارد؟

دکتر یوسف ثبوتی: این که تئوری ای داشته باشیم، که صرف ِ داشتن جاذبه، دنیا را به وجود بیاورد، هنوز حرف مبهمی است. من تا به حال در کتابهای فیزیک و جامعه ی فیزیک چنین چیزی ندیدم و در متون فیزیک چنین حرفی که مورد قبول قاطبه ی فیزیکدانان هم باشد ندیدم. البته هاوکینگ را به عنوان یک فیزیکدان نباید دست کم گرفت و معلوم نیست حرفش قابل قبول باشد یا نباشد. تازه اگر هم درست باشد، چیزی نیست در [رویتر یا] وبسایت تابناک یا تلویزیون بیاید.

این جمله به عنوان یک خبر در رسانه های عمومی از هاوکینگ نقل شده و به صورت مطلب علمی و با شرح و بسط در مجلات فیزیک با جزئیاتش ندیدم که آقای هاوکینگ چه گونه می گوید جهان از هیچ ایجاد شده است یا از هیچ ایجاد می شود. حتا اگر درست باشد که ایشان چنین گفته، خود ِ جاذبه، لابد چیزی است که وجود دارد. خود ِ جاذبه که هیچ نیست. پس گرانش بوده. پس نمی توان گفت «هیچ بوده» و «از هیچ ایجاد شده». به دلیل معلوم نبودن شرح و جزئیات علمی، من این مطلب را خبری پیش پا افتاده تلقی می کنم و برایم نه اهمیت فلسفی دارد و نه اهمیت علمی.

اصولاً ماهیت خود نیروی گرانش و ماهیت خود جرم، به درستی برای فیزیکدانها شناخته شده است؟

دکتر یوسف ثبوتی: در فیزیک خیلی چیزها را نفهمیدیم. میزان معلوماتی که داریم خیلی کمتر از مجهولاتمان است. به خصوص وقتی انسان در مورد کیهان صحبت می کند. با وجود امکانات و تکنولوژی ی فعلی که داریم، اطلاعات ما از کل کیهان بسیار ناچیز است. وقتی می گوئیم «کیهان»، چه تصوری از این کلمه در ذهنمان است؟ کل آن چیزی که قابل مشاهده است؟ قسمت ناچیزی از آنچه که قابل مشاهده است؟ قسمت قابل توجهی از آنچه که قابل مشاهده است؟ خود کلمه ی «کیهان»، و تصوری که از آن داریم، [دقیق] معلوم نیست از چه صحبت می کنیم.

هرچه تکنولوژی ی ما دقیقتر شده، ابعاد کیهان و ناشخته های کیهان، بیش از حد تصور ما بوده. بنابراین خیلی نباید آنچه را که فکر می کنیم درست است آن را قطعی ی محض تلقی کنیم. بسیار محتاط باشیم.

خواندم شما جائی فرموده بودید فیزیکدانها متواضع هستند.

دکتر یوسف ثبوتی: گفته بودم فیزیک دیسیپلین متواضعی است. فقط از چیزهایی [خاص] صحبت می کند و مشاهداتش را می تواند تکرار کند و علت موفقیتش هم این است که خود را محدود به ضابطه و انضباط کرده و فراتر نمی رود.

/ 62