زندانی‌ها را کم می‌کنیم اما مجرم‌ها را نه

سپیده سعیدی: حبس و یازندان‌زدایی، اصطلاحی است که در نظام جزایی و حقوق مدرن ابتدا در کشورهای اروپایی و سپس در سایر کشورها رواج پیدا کرد و این روزها دغدغه بسیاری از مراجع قضایی در کشور ما شده است.
مسئله‌ای که به واقع مجرمان را کم نمی‌کند اما زندانی‌ها را بله! دکتر سعید بیگدلی معاون پژوهشی دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع)و مدیر مسئول فصل‌نامه حقوقی گواه بیان این مسئله را از سوی دولت در حال حاضراقدامی احساسی می‌داند و معتقد است که افراط‌ها و تفریط‌های ما جای نگرانی دارد و باید قدری تحمل وتحقیق کرد.

حبس یا زندان‌زدایی با چه هدفی در ایران دنبال می‌شود؟
بهتر است‌ این سؤال را در پایان برای شما پاسخ دهم و در حال حاضر به تعریفی از این واژه بپردازم. بر خلاف ظاهر این عبارت زندان‌زدایی و یا حبس‌زدایی به معنای از بین بردن مجازات زندان نیست. در حوزه حقوق کیفری نمی‌توان حبس را جمع کرد و یا آن را از بین برد گر چه در تمام دنیا صحبت از کاهش مجرمین است اما در واقع حبس‌زدایی؛ سیاستی است که براساس آن حتی المقدور از محکومیت حبس مجرمان کیفری و یا غیر کیفری با اتخاذ تدبیرهایی جلوگیری می‌شود.

اگر حبس با این تعابیر حذف شود چه مجازاتی جایگزین می‌شود؟
اگر این اتفاق بیفتد قدرت مانور برای مجازات بسیار کم می‌شود و حتی مجازاتهای دیگر نمی‌توانند آن گونه که حبس تأثیر‌گذار است بر روی مجرم تأثیر مثبت بگذارند.

شما با حبس موافقید و معتقد هستید که حبس بهترین شیوه تنبیه و مجازات است؟
تقریباً موافق هستم و برای آن دلیل دارم. به نظر من حبس محاسن بسیاری دارد و از بهترین نوع مجازات خصوصاً در ایران به شمار می‌رود.

از امتیازات حبس به ویژه در ایران بگویید.
در حبس می‌توان به برگرداندن مجرم به اجتماع امیدوار بود و مجرم در این صورت در اختیار مراجع قضایی قرار دارد. در صورتی که در انواع مجازاتهای دیگر بازگشتی در میان نیست. تبعید، قطع عضو و شلاق. اعدام هم جای خود دارد.

حبس به شرطی می‌تواند تأثیر‌گذار باشد که زندانی تحت نظر باشد.
منظور من هم همین است در این صورت است که مجرم می‌تواند دوباره به جامعه برگردد. در زندانها باید مجازات با پژوهش و تحقیق بر روی مجرم ادامه پیدا کند و وضعیت مجرم بررسی و روانکاوی شود که البته برای دولت هزینه‌بردار است.

چرا در ایران این نوع مجازات تأثیرگذار‌تر است؟
خوشبختانه در ایران بسیاری از مردم هنوز زندان و حبس را تابو می‌دانند و نمی‌پذیرند که دیگران آنها را حبس کشیده تلقی کنند و این فرهنگ خوبی است.

سؤال اول را تکرار می‌کنم، و اینکه چرا این مسئله در ایران دنبال می‌شود؟
باید بگویم که مدتی بود که برای هر مجازاتی حبس هم در نظر گرفته می‌شد. آمار زندانیان در این صورت بسیار بالا رفت و هزینه فراوانی برای دولت به وجود آورد و به نظر می‌رسد که در حال حاضر دغدغه دولت هزینه‌های بالای زندانیان است. به هر حال امیدوارم این اقدام با در نظر گرفتن خردجمعی باشد. زمانی ما با افتخار دادسراها و پلیس قضایی را جمع کردیم دوباره روز از نو روزی از نو و امیدوارم که این کار احساسی انجام نشود و با خودکفا کردن زندانیان زندان حذف نشود تا مجرمین در جامعه پراکنده شوند. با حبس‌زدایی زندانی کم می‌شود اما مجرم‌ها هنوز در جامعه فراوانند.

اما معمولاً مسائل دیگری درباره بسیاری از زندانی‌ها مطرح است اینکه بر خلاف نظر شما که مردم در ایران از حبس کشیدن وحشت دارند شاهدیم که بسیاری از بی‌خانه‌ها و آواره‌ها عامداً مرتکب جرم می‌شوند تا به زندان‌ها بروند.
بله این مسئله هم وجود دارد بسیاری از آنها در فصل زمستان جرم‌هایی که 3 تا 6 ماه حبس دارد را مرتکب می‌شوند تا در این ایام به زندان بروند اما می‌توان به راحتی تشخیص داد که مجرم از کدام دسته است و با او برخورد جدی‌تری شود که به قاضی بستگی دارد.

باز هم سؤال دیگری مطرح است و آن از هم پاشیده شدن خانواده‌ها برای نداشتن سرپرست خانواده و مسائلی از این قبیل که زندان را عامل این از هم گسیختگی می‌داند.
در خصوص این بحث هم ما شاهد صدور بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌هایی بودیم که عملاً حبس را برمی‌چید و یا بهتر است بگویم که از کار می‌انداخت. این اتفاق با دادن مرخصی‌های فراوان به زندانی، مجازات مالی و استفاده از حبس مشروط و تعلیقی شکل و رنگ واقعی حبس را از بین برد و آن را کم رنگ کرد.