عباس شکوهمند: محیط بانی در ایران در دولت یازدهم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است؛ نجات دادن محیط بان های دربند و زیرتیغ، توجه به آموزش و معیشت آنها، افزایش اختیارات قانونی و اکنون به دلیل شهادت سه محیط بان، توجه به حفظ جان آنها.
پس از شهادت سه محیط بان در فارس و بوشهر، سوالات مختلفی درباره محیطبان ها مطرح شده است. با محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست درباره شرایط فعلی محیط بانان ایرانی گفتگو کردیم. او معتقد است «جامعه ما نسبت به مساله محیط‌بانی خیلی حساس نیست؛ با اینکه ۱۱۹ محیطبان و ۱۵ جنگلبان شهید داریم، حتی یک میدان، خیابان، مدرسه به نام هیچ محیطبان یا جنگلبان شهید نداریم.»
گفتگوی خبرآنلاین با مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست را در ادامه می خوانید؛
ظاهرا محیط‌بانان وضعیت خوبی در ایران ندارند، شما وضعیت آنان را چگونه می‌بینید و مشکلات اساسی در زمینه محیط‌بانی را چه مواردی می‌دانید؟
در کشور ما ۲۸۵۰ محیطبان داریم که اینها با توجه به گستره حدود ۱۷ میلیون هکتار از قلمروی کشور که در چهارچوب مناطق حفاظت شده و پارکهای ملی و شکار ممنوع است، باید از آنها حفاظت کنند. ما حدود یک چهارم آنچه نُرم بین‌المللی است محیطبان داریم. یعنی محیط‌بانانی که هم اکنون در سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت می‌کنند هر یک از آنها باید به اندازه ۴ نفر کار کنند تا بتوانند قلمروی تحت مدیریت خود را بر اساس استانداردهای بین المللی مدیریت کنند. همین مساله سبب شده که شیفت کاری آنها طولانی تر شده و میزان مرخصی ماهیانه آنها کمتر شود و قاعدتا باید از ضریب رفاهی بالاتری نسبت به بقیه پرسنلِ هم‌سطحشان برخوردار باشند که نیستند و حتی کمتر دستمزد و حقوق دریافت می‌کنند.
علاوه بر این، محیط‌بانان باید آموزش‌های ضمن خدمت و دوره‌های مرتب ببینند تا دانش آنها به‌روز شود و همچنین تجهیزات به‌روز باید در اختیارشان باشد مثل تفنگهای پیشرفته، جلیقه ضدگلوله، دستگاه های ارتباطی مناسب و با برد بالا. به دلیل ضعف شدید مالی سازمان حفاظت محیط زیست که بودجه اش از بودجه شهرداری ناحیه ۵ منطقه ۲ تهران هم کمتر است و امسال کل بودجه‌اش ۱۳۰ میلیارد تومان بوده ما نمی‌توانیم چنین امکاناتی را تأمین کنیم به همین خاطر محیط‌بانان به دلیل کم بودن حقوقشان هم از فقر معیشتی رنج می‌برند و هم از فقر پشتیبانی و تدارکاتی. سازمان حفاظت محیط زیست از بودجه لازم برای تجهیز اینها برخوردار نیست. مشکل دیگر پشتیبانی حقوقی و قضایی است که باید از محیط‌بانان صورت بگیرد. اصولا باید حقانیت شغل محیط‌بانی برای دستگاه قضا ثابت شده باشد و در درگیری‌هایی که بین محیط‌بانان و شکارچیان پیش می‌آید و قتلی اتفاق می‌افتد باید غیرعمد محسوب شود اما متاسفانه شاهد پرونده‌هایی هستیم که منجر به صدور قتل عمد و قصاص برای محیط‌بانان شده و خود این مساله روحیه آنها را بسیار تضعیف کرده است.
البته هنوز جامعه ایران با اهمیت جایگاه محیط‌بانی آشنا نیست.
اصولا جامعه ما نسبت به مساله محیط‌بانی خیلی حساس نیست. ما با اینکه ۱۱۹ محیطبان و ۱۵ جنگلبان شهید داریم و بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ نفر از جنگلبانان و محیط‌بانان تا حالا مجروح و قطع عضو شده‌اند و همسر و فرزندان برخی از اینها تهدید شده و خانه‌هایشان را آتش زده اند اما حتی یک میدان، خیابان، مدرسه به نام هیچ محیطبان یا جنگلبان شهید نداریم. ما عملا قصه قهرمانی‌های اینها را وارد کتابهای درسی نکرده‌ایم. محیط‌بانان و خانواده هایشان هیچ احساس منزلتی از داشتن این شغل نمی کنند. این در حالی است که شغل رنجری یکی از شغلهای جذاب در دنیاست در صورتی که در ایران یک صحنه جنگِ اعلام نشده است. به خاطر شهید شدن حدود ۱۴۰ نفر محیطبان و جنگلبان و قرقبان و کشته شدن ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر از قاچاقچیان و شکارچیان وقتی برای استخدام محیطبان فراخوان می دهیم در برخی از استانها حتی یک نفر هم داوطلب نداریم. این وضعیت ناگوار محیط‌بانی است.
نقش نهادهای مدنی در حمایت از حقوق محیط‌بانان چیست و چه اقداماتی را می‌توانند انجام دهند؟
مطالبه جدی مردم و نهادهای مدنی باید این باشد که اقتدار را به سازمان حفاظت محیط زیست برگردانیم. این سازمان به شدت مظلوم و فقیر بوده و چرخ پنجم محسوب شده و حالت ویترینی دارد. این سازمان حتی قدرت نظارت دقیق بر عملکرد ادارات کل خودش را هم ندارد چون بودجه آنها را نمی تواند تأمین کند و بودجه اش را استانداری ها پرداخت می کنند. تا پیش از دولت نهم، بودجه ادارات کل را سازمان حفاظت محیط زیست پرداخت می کرد و می توانست برعملکرد آنها نظارت کند ولی اکنون بودجه را استانداری ها می دهند و مدیران کل مجبورند هوای استاندار را بیشتر از هوای رییس سازمان داشته باشند و همین مساله باعث می شود که سازمان حفاظت محیط زیست خواسته یا ناخواسته از اقتدار لازم برخوردار نباشد.
این سازمان فشارهای زیادی را تحمل می کند و بودجه کمی دارد و مجبور است برای تأمین بودجه و پرداخت اضافه کاری و پول بنزین گاهی اوقات از خود نرمش نشان دهد. مطالبه مردم و جامعه مدنی باید این باشد که اگر قرار است در این کشور سازمانی باشد که نظارت کند بر اصل ۵۰ قانون اساسی این سازمان باید اقتدار داشته و از بودجه کافی برخوردار باشد تا پرسنلی که در آن سازمان کار می کنند به شغل خودشان افتخار کنند و دچار فقر معیشتی نباشند و جلوی خانواده هایشان سرشان پایین نباشد تا بدین ترتیب ما بتوانیم از تمامیت اکولوژیکی کشور دفاع کنیم.
در زمینه حمایت حقوقی و قضایی چه راهکارها و پیشنهاداتی دارید؟
طبق رایزنی هایی که با آیت الله آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه شده ایشان قول داده که قتل حادث شده در درگیری بین متخلفین و محیط‌بانان از نوع قتل غیرعمد محسوب شود و گفته است که تلاش می کند این اتفاق بیافتد. این یک مطالبه جدی است که نباید در درگیری بین محیط‌بانان و متخلفینی که به صورت غیرقانونی برای قاچاق چوب، شکار غیرقانونی و تبدیل بلوط به ذغال وارد منطقه می شوند و منجر به کشته شدن متخلف می شود تحت هیچ شرایطی محیطبان به مجازات قتل عمد محکوم شود.
این یکی از مهمترین مشکلات حقوقی است که باعث می شود محیط‌بانان با خیال آسوده و امنیت خاطر کار نکنند. در عین حال بیمه های لازم باید برای آنها اختصاص داده شده و منزلت آنها احیا‌ء شود.
آیا به نظر شما ما با خلأ قانونی مواجه هستیم یا قوانین فعلی کافی است و باید بدرستی تفسیر و اجرا شوند؟
به نظرم ۵ درصد مشکلات محیط‌بانان مربوط به قوانین است و ۹۵ درصد آن ربطی به قوانین حاکم بر کشور ما ندارد. همانطور که گفتم سازمانی که محیط‌بانان در آن کار می کنند سازمانی به شدت فقیر است و نمی تواند از عهده مدیریت پرسنل خودش بر بیاد.
مجلس در حمایت از حقوق محیط زیست و به ویژه حقوق محیط‌بانان چه نقشی می تواند ایفا کند و چه انتظاراتی از مجلس دهم دارید؟
نمایندگان مجلس شورای اسلامی می توانند طرح داده و بر اساس آن پیشنهاد افزایش بودجه سازمان حفاظت محیط زیست و افزایش اقتدار آن را مطرح کنند. همچنین دولت می تواند لایحه ای در این زمینه ارايه داده و مجلس آن را در اسرع وقت به تصویب برساند. متأسفانه مجالس گذشته بسیاری از لوایحی را که سازمان حفاظت محیط زیست ارائه کرده بود نه تنها تصویب نکرده که آنها را رد یا مسکوت گذاشته که نمونه اخیر آن لایحه ارزیابی زیست محیطی بود که رد شد یا لایحه مقابله با آلودگی هوا که چند سالی است در مجلس مسکوت مانده است و بسیاری از لوایح دیگر چنین سرنوشتی دارند. مجلس دهم باید نشان دهد که محیط زیست برایش مساله مهمی است و در صدر اولویتهایش قرار دارد. لوایح مربوط به محیط زیست را به موقع تصویب کند یا خودش با رایزنی با تشکلهای مردم نهادِ محیط زیستی از طریق ارائه طرح مشکلات را رفع کند.
۴۷۴۷
نظر شما