اردوغانیسم سیستماتیک ترکیه مدرن

داود اوغلو نخست وزیر مستعفی ترکیه یا آنگونه که هوادارانش می گویند "سیاستمداری که به او خیانت شد" ، اخلاقا نمی تواند از زیر بار مسئولیت آنچه قبلا انجام داده شانه خالی کند. او اکنون در اعتراض به نتایج اقداماتش، 5 روز پیش خود قربانی آنها شد. اوغلو در ظهور پدیده یی به نام "اردوغانیسم سیستماتیک" در جمهوری ترکیه مدرن نقش مهمی را طی 4 سال گذشته بازی کرد. خصوصا ازهنگام آغاز دوران نخست وزیری در اوت2014.
اوغلو اعتبار و آبروی سیاسی خود را نه آنطور که مردم  انتظار داشتند برای ترکیه؛که همه را به پای رفیق دیرینه و دوست هم حزبی اش اردوغان سخاوتمندانه قربانی کرد و تا آنجا پیش رفت که اتهام "دوقلوی سیاسی" رئیس جمهور رانیز به جان خرید. اعتماد بیش از حد بود یا بی مبالاتی سیاسی!؟، اما چه فرقی می کند!دلیل هر چه که باشد؛ اولا؛ انجام یک محاسبه اشتباه و عدم شناخت از یک پدیده سیاسی آنهم در این حد و ثانیا مسئولیت داشتن در شکل گیری فرآیندی که اکنون معترض آن شده ؛به معترضان دولت و حزب عدالت حق می دهد که از او بخواهند برای مدتی طولانی صحنه سیاسی کشور را ترک کند. یکی از نزدیکان سیاسی آقای اوغلو اما می گوید"" این نگاهی کینه توزانه است که نقش اردوغان را در آنچه اتفاق افتاده نادیده می گیرد.آقای اوغلو صادقانه و برای حفظ اتحاد و اعتبار حزب هر کاری می توانست انجام داد.اینکه فرمانده در وسط میدان به او پشت می کند و حاضر است جنگ را ببازد اما پیروزی به نام سرباز ثبت نشود!ضعف اخلاقی فرمانده است نه سرباز!.اردوغان به وضوح دید اوغلو دارد کاررا با اروپا تمام می کند،مخالف افزایش قدرت او هم هست .اما او را از پشت هل داد و سینی چای را روی همه ریخت"".گرچه توجیهاتی این چنین آرام بخش هستند، ولی فتح الله گولن یار قدیمی اما سرکش اردوغان که اکنون از بیم جانش در تبعیدی خود خواسته در پنسیلوانیا به سر می برد می گوید ""ترکیه سیاستمداری بی وفادارتر از اردوغان به خود ندیده است"".آیا آقای اوغلو این را نمی دانست یا بخشی از فرآیندی بود که خود قربانی آن شد؟این راواقعا نمیدانم!؟.
البته تا حدود زیادی می توان با نظر همکار آقای اوغلو همراه شد.در یک نمونه آشکار مربوط به لغو روادید شهروندان ترکیه به منطقه شنگن که امتیاز بی نظیری برای این کشور بود، اوغلو را از جنبه افکار عمومی در موقعیت برتری قرار داد(واکنون این امتیاز در مخاطره ازدست رفتن قرار گرفته) آقای اردوغان به نحو حیرت آور واکنشی هیستریک از خود نشان داد و گفت"" در زمان نخست وزیری من اعلام شده بود که سفربه منطقه شنگن در اکتبر 2016 اجرایی می شود.من نمی توانم درک کنم که چرا با آوردن آن به چهار ماه جلوتر آن را به عنوان یک شاهکار و پیروزی جلوه داده اند"". آقای رئیس جمهور از این آشکارتر نمی توانست حسادت خود به نخست وزیر را بروز دهد.اشاره اردوغان به توافق اوغلو با اتحادیه اروپا در مورد سفر اتباع ترک به منطقه شنگن است که قرار است علی الظاهر در ماه ژوئن اجرایی شود. اکونومیست روز گذشته به نقل از نزدیکان آقای اردوغان در این زمینه نوشت"" نخست وزیر سابق افکار عمومی را فریب داده است"".
اکنون مسئله ما دیگر اوغلو نیست. شاید او سکوت کند و یا با انگیزه بیشتری یک کارزار سیاسی تمام عیار علیه رئیس سابقش به راه بیاندازد.در این صورت شاید قادر باشد حمایت اروپا و ایالات متحده با خود همراه کند.ولی تا آن زمان جهان آزاد؛ بالقوه خودرا در برابر مخاطره شکل گیری نوع مدرنی از دیکتاتوری  می بیند که آقای اردوغان حیرت انگیز اما مغرورانه والبته شکننده ، دیگر اصراری به پنهان نگه داشتن ابعاد آن ندارد. او تا دیروز برای حفظ ظاهر و نیز دریافت امتیازاتی از اروپا که بی شک حقش نیست، آماده همه گونه همکاری بود.اما امروز با تکیه به معضل مهاجران غیر قانونی و وجود خلاء امنیتی در منطقه خاورمیانه و اروپا، به حربه تهدید متوسل می شود.آیا ما با یک گروگانگیر حرفه یی مواجه هستیم؟.
شاید تا اینجا با مشکلی که نتوان آن را حل کرد روبرو نباشیم .بالاخره با ضریب منفی امنیتی، دیر یا زود مشکلاتی که کاملا مشخص است تعمدی و آگاهانه ایجاد شده اند؛ حل خواهند شد. اما رویارویی با پدیده ""اردوغان به مثابه یک دیکتاتور تمامیت خواه"" موضوعی نیست که بتوان به آسانی از کنار آن گذشت و یا با آن کنار آمد. سوال این است "چه کاری می توان کرد؟"،در حالی که اولا تاثیر فشار های اروپای غربی بر فضای داخلی ترکیه محدود است .ثانیا اردوغان دیروز به صراحت گفت برای تقاضاها و فشار های اروپا هیچ ارزشی قائل نیست و تسلیم نخواهد شد. ثالثا به دلیل عضویت ترکیه در ناتو و مسئولیت های منطقه یی اش(هر چند در اعمال آنها کوتاهی می کند) حدی از فشار را می توان به این کشور وارد کرد. کاخ سفید می گوید "" انتظار ندارد کناره گیری اوغلو بر روابط آنکارا و واشنگتن در زمینه نبرد با داعش و تروریسم تاثیر بگذارد"". این یک یادآوری صرف ناشی از بی تفاوتی در قبال تحولات است، یا تذکری جدی و غیر محافظه کارانه به آقای اردوغان که تغییر نخست وزیر از دیدگاه واشنگتن الزاما به معنای تغییر سیاست ها و تعهدات آنکارانیست؟.در یافت پاسخ خیلی زمان بر نخواهد بود. بازی تازه شروع شده است.matinmos@gmail.com