مناسبات تهران – مسکو با استانداردهای دو متحد استراتژیک منطبق نیست

"خبرگزاری شفقنا".* نتیجه مذاکرات سیاسی در باره سوریه با توجه به حضور ایران به کجا ختم خواهد شد؟.
متین: ایران همه ابعاد جنگ سوریه نیست. ایران یک طرف بازی ست نه همه آن. مذاکرات سوریه در هر سطحی و با هر نتیجه یی ربط مستقیمی با نقش ایران به عنوان تنها بازیگر ندارد بلکه باید به این نقش به عنوان یک عنصر مکمل نگاه کرد. البته من نمی دانم کوشش در جهت پررنگ کردن نقش ایران در سوریه چیز خوبی است یا نه و طرح آن با چه هدفی صورت می گیرد؟ شخصا که فکر میکنم نه خوب است و نه به مصلحت امنیت منطقه یی ایران که بخواهد به تنهایی بار دمشق را بر دوش بکشد و نتیجه مذاکرات به ایران گره شود. ربط دادن نتیجه یک پروسه پیچیده و غامض بین المللی به ایران سوال دقیقی نیست. اتفاقا یکی از اشتباهات بزرگی که درباره تحولات سوریه در ایران می بینم همین نکته یی است که در سوال شما طرح شد. وقتی ما با پروژه یی بین المللی و بهم ریخته مواجه هستیم که هر کس تلاش می کنند شکست را گردن دیگری بیاندازد و جام پیروزی را یک تنه در دست بگیرد (چه از جانب متحدان یا مخالفان، فرقی نمی کند) تنها در میدان بودن نه امکان پذیر است و نه به مصلحت. من فکر می کنم تهران باید موضوع سوریه را در یک فرایند کلی و عمومی تر و نه یک امر مجرد ببینید. خوشبختانه ظاهر قضیه نشان می دهد استراتژی رئیس جمهور روحانی و وزارتخارجه او و مشخصا آقای ظریف بر همین روال قرار گرفته است.
* روس ها چه نقشی دارند؟
متین: در ارتباط با روسیه موضوع قدری متفاوت است. یکی از نقاط قوت روس ها که در کنار قدرت نظامی شان از آن به خوبی استفاده می کنند، دیپلماسی رودرو و بی پرده با همه طرف های درگیری و منازعه است و بالاخره از آن مطابق با منافعشان نتیجه خواهند گرفت. اما تهران از این نوع دیپلماسی تقریبا استنکاف می کند. این هم چیز عجیبی است. فکر می کنم اواسط سال گذشته بین ماه های جون و جولای بود که فهمیدیم روس ها در ژنو مشغول مذاکره با معارضان سوری هستند. به این می گویند استفاده مناسب از ابزار مذاکره و دیپلماسی. جایگاه دیپلماسی و منافع ملی، محل تعارف و کم رویی و قهر نیست. بدتر آنکه در این عرصه دیگران را مامور کنید حرف های شما را بزنند!! یک مشکل بزرگ دیپلماسی از نوع ایرانی آن، همین است که به دیگران اجازه می دهد از طرف تهران حرف بزنند. البته تهران از زمان روی کارآمدن آقای روحانی و آقای ظریف تا حدی این ضعف بنیادین را جبران کرده است. مانند مذاکرات اتمی که نشان داد مذاکرات مستقیم و بی واسطه تا چه حد می تواند سوءتفاهم را برطرف و راه را برای یک همکاری پایدار با جامعه بین المللی و ایالات متحده باز کند. موضوع سوریه و دیگر مسایل هم از این قاعده مستثنی نیست.
* آیا شرایط سوریه پیچیده تر خواهد شد؟
متین: قرائن که حکایت از آن دارد. اما در آن شرایط تهران دقیقا کجا خواهد ایستاد و چه خواهد کرد؟ نمی دانم. این به جنبه عمومی دیپلماسی بین المللی و منطقه یی ایران و نیز ارزیابی مستقل مسکو از تحولات و به نوع منافع شان در وضعیت های خاص ارتباط پیدا می کند. ممکن است روس ها خود را ملزم به پایبندی بلند مدت به مواضع تهران نبینند. به هر حال آنان مسئله سوریه یا هر موضوع دیگری را از زاویه یی متفاوت و در چارچوب منافع خود، مناسبات، منازعات و توافقات با غرب خصوصا ایالات متحده می بینند.
* همکاری تهران و مسکو در بحران سوریه و مسائل خاورمیانه راهبردی و استراتژیک است یا تاکتیکی؟
متین: اینکه راهبردی؛ استراتژیک و دائمی باشد شک دارم. زمانی که شما از استراتژی سخن می گویید باید متوجه باشید لازم است همه ابعاد سیاست و دیپلماسی را در نظر بگیرید. به صرف اشتراک در یک موضوع مانند موضوع سوریه نمی توان گفت روابط ایران با روسیه استراتژیک و راهبردی است. وزن، جایگاه، منافع، اولویت ها و خواست های متنوع و گوناگون دو کشور در عرصه بین المللی و منطقه ایی یکسان و همگن نیست و در جاهایی از هم فاصله زیادی دارد. وقتی از استراتژی در دیپلماسی صحبت می کنید، دارید از روابط اسرائیل و آمریکا، آمریکا و عربستان، آمریکا و افغانستان و یا روسیه و بلاروس صحبت می کنید. آیا چنین روابطی که نیازمند یک گذر تجربی تاریخی یا اشتراک منافع راهبردی است، میان ایران و روسیه وجود دارد؟ اینکه تهران می تواند یک متحد استراتژیک روسیه باشد؟ پیچیدگی مواضع تهران پاسخ را خیلی مشکل می کند. اما تا آنجا که به روسیه مربوط می شود من فکر می کنم آنها این احساس را دارند که به طور سنتی در آینده، ایرانی ها با یک استقلال رأی و مواضع خاص بخش قابل مهمی از ظرفیت سیاسی و دیپلماسی شان را به رابطه با غرب یا در اثباتی ترین حالت در نقطه تعادلی نگه خواهند داشت. این با استانداردهای دو متحد استراتژیک فاصله زیادی دارد. من فکر می کنم در موضوع سوریه مواضع تهران و مسکو از جنبه تاکتیکی فوق العاده قوی و با بنیان است. اما از جنبه استراتژیکی در خاورمیانه خیر و شکل دلداگی به خود نخواهد گرفت.
امنیت ملی و منافع استراتژیک محور دیپلماسی خاص هر کشور و حیات خلوت آن تلقی می شود. وضعیت همیشه مثل امروز نخواهد بود. تجربه دوران مدودیف و رابطه با ایران را لطفا فراموش نکنید. خاورمیانه از این نوسانات زیاد به خود دیده است. در هر صورت از جنبه تاکتیکی این روابط قوی اما از جنبه راهبردی و استراتژیک تردید جدی دارم.
* عملکردها و اخبار نشان می دهد که عربستان از گروه های تروریستی حمایت می کند؛ آیا سوریه عرصه جنگ عربستان خواهد شد؟
متین: در این زمینه شک زیادی وجود دارد. تحلیل گران امنیتی و نظامی در غرب که مسائل عربستان و شورای همکاری خلیج فارس را دنبال می کنند چنین گزینه یی را چندان تایید نمی کنند. با فهم نظامی اگر سعودی ها از چنین امکان و توانایی برخوردار بودند، با توجه به موقعیت یمن که بستر مناسب تری برای آنها فراهم بود این کار را می کردند اما نتوانستند و نخواهند هم توانست. ساختار ارتش های عربی خلیج فارس در زمین برای نبردهای کلاسیک و مدرن طراحی نشده چه رسد به نبردی با ترکیب کلاسیک - چریکی. حداکثر توان ارتش های عربی خلیج فارس در حوزه هوایی متمرکز است لذا در محتمل ترین وضع اگر قرار بر مداخله باشد این نیروی هوایی عربستان و احتمالا قطر و امارات است که وارد ماجرا خواهند شد. آن هم در صورتی که ایالات متحده مسوولیت فنی و تکنیکی ستاد عملیات را برعهده بگیرد. خواستی که اماراتی ها مطرح کرده اند. اما پذیرش چنین مسوولیتی عملا و به آرامی ایالات متحده را درگیر بحران خواهد کرد، این هم خواستی است که ترکیه دنبال می کند. نگران کننده وضع پیچیده تر خواهد شد.
* ترکیه با وجود درخواست ها و اعتراض های بین المللی همچنان به بمباران مواضع کردها در شمال سوریه ادامه می دهد. هدف ترکیه از تحت حمله قرار دادن بخش هایی از سوریه چیست؟
متین: موضوع کردهای ترکیه را به مجال دیگری باید گذاشت. اما همین قدر بگویم ترکیه مترصد است از دل بحران خاورمیانه مشکل کردها را برای همیشه حل کند. اردوغان، بشاراسد را در طی این ۵ سال به چیزی متهم می کند که اکنون خود به بدترین شکل علیه کردهای ترکیه و سوریه به کار می گیرد. سخنان و مواضع آقای دمیرتاش را بخوانید و ببینید حقوق بشر تا چه میزان در مناطق کردنشین و آزادی های مدنی در کل ترکیه نقض می شود. در مورد سوریه مشکل ترکیه کردهای سوریه نیست. آنکارا که تقریبا طی ۳ سال گذشته تنها شکست در عرصه سیاست خارجی و نظامی را تجربه کرده اکنون موضوع کردهای سوری را به محملی برای تداوم بحران و گریز از شرایط فعلی تبدیل کرده. آیا کردهای سوری تازه از مادر متولد شده اند که آقای اردوغان به یکباره آنها را دیده باشد؟ او در تحقق اهدافش بعید است موفق شود.
* چشم انداز روشنی برای حل معضلات منطقه دیده می شود؟
متین: خیر! دستکم تا پایان ریاست جمهوری پرزیدنت اوباما !. تازه اگر قائل به حل معضل باشیم. کم نیستند سیاستمدارانی که تصمیم گرفته اند همه چیز را به بعداز انتخابات ریاست جمهوری امسال ایالات متحده موکول کنند. از نتانیاهو در اسرائیل گرفته تا رهبران سعودی و ترکیه که می گویند از دست اوباما خسته شده اند. حتی آقای روس ها دقیقا نمی داند آمریکایی ها و آقای اوباما در خاورمیانه دنبال چه چیزی هستند! به همین دلیل فکر می کنم بازی های اصلی لیگ خونین خاورمیانه تازه بعداز تعیین مستاجر جدید کاخ سفید آغاز خواهد شد.matinmos@gmail.com
منبع"( خبرگزاری شفقنا جمعه 30 بهمن1394 با عنوان آغاز لیگ خونین خاورمیانه) http://fa.shafaqna.com/news/123695