به گزارش خبرآنلاین، دكتر تقی آزاد ارمکی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرگزاری ایبنا درباره ميزان کارآمدی آثار و اندیشه های استاد مرتضی مطهری در ایران امروز اظهارنظر کرده است. خلاصه سخنان وی را در ادامه می خوانید:
* آثار مطهری هنوز افکار بخشی از جامعه ایران را نمایندگی می‌کند اما ایده‌های مطرح‌شده در این آثار، عمدتاً متعلق به دوران قبل و تا حدودی هم مربوط به آغاز دوران انقلاب است. جامعه ما الان مسائل جدیدی پیدا کرده و این مسائل پاسخ‌های جدیدی می‌طلبند.
* ما باید دنبال "مطهری جدید" بگردیم. این نسل نیازمند مطهری عصر خودش است. این حرف به این معنا نیست که سخنان مطهری باطل است. نه؛ سخنان او صادق است ولی مربوط به زمانه خودش است.
* به طور مثال مسئله حجاب در دوره ما، پیچیده‌تر از دوران مطهری شده است. در آن زمان صرفاً مسئله "حجاب و بی‌حجابی" مطرح بود اما الان مسئله حجاب در جامعه ما پدیده‌ای متفاوت از عصر مطهری شده است؛ یعنی بی‌حجابی تا حدی با اعتراضات اجتماعی و سیاسی پیوند دارد. کتاب شهید مطهری بخشی از مسئله حجاب در ایران امروز را جواب می‌دهد نه همه ابعاد آن را. آن کتاب، با توجه به وضعیت امروز جامعه ایران، باید مورد بازبینی قرار بگیرد.
* حجاب یک پروژه است و درباره یک پروژه نمی‌توان فقط در یک کتاب حرف آخر را زد. این پروژه ساحت‌های متعددی دارد و کتاب شهید مطهری به برخی از این ساحت‌ها پرداخته است. برخی از ساحت‌های این مسئله، بلاتکلیف مانده است و ما امروز باید با توجه به زمانه خودمان، طرح موضوع کنیم و سوال‌های خودمان را پیش روی مسئله حجاب بگذاریم.
* ظرفیت‌های ما پایین‌تر آمده و کوچکتر شده است. در آن دوران ما خیلی درگیر نظام و قدرت نبودیم و از این حرف‌ها (آزادی‌های سیاسی و فکری) می‌زدیم اما الان درگیر نظام شده‌ایم و کمتر از این حرف‌ها می‌زنیم. مدیران جامعه ما الان اجازه درگرفتن چنین مباحثی را نمی‌دهند و از این نظر، آثار شهید مطهری وجهه انتقادی نسبت به جامعه ما دارد.
* آقای مطهری خودش ادعا نداشت که ایدئولوگ انقلاب است. انقلاب با این صراحتی که شما می‌گویید، ایدئولوگ نداشت. آثار شهید مطهری بیشتر بعد از انقلاب مطرح شد برای ساماندهی جریانی که بعد از انقلاب به قدرت رسید. قبل از انقلاب، شریعتی و خیلی‌های دیگر هم بودند و مطهری یکی از متفکران مطرح بود. یعنی کسانی دیگری هم بودند و تنوع آرا وجود داشت. ولی بعد از انقلاب ایده‌های آقای مطهری غالب شد و همچنان هم چنین وضعی حاکم است.
* برای این که به مسئله آزادی‌های سیاسی و فکری به شکل ایدئولوژیک نگاه شد، آثار خود مطهری هم غربال شده است. به غیر از آزادی سیاسی، بحث تعلیم و تربیت هم در آثار مطهری پررنگ است ولی ما در این زمینه هیچ کار جدی و مهمی انجام نداده‌ایم. اینکه تعلیم و تربیت اسلامی چگونه باید باشد، بحثی است که در جامعه ما مغفول افتاده است. آثار مطهری و نگاهش به مقولات فرهنگ و خانواده و آزادی، هنوز در جامعه ما کاربرد دارد.
* آقای مطهری نماینده سنت بود. در جامعه ما، تفکر اسلامی آقای مطهری همیشه مورد نیاز است ولی این تفکر باید با زبان روز و با توجه به شرایط و مقتضیات دوره کنونی مطرح شود. این حرف به این معنا نیست که این تفکر قرار است همه اقشار اجتماعی را نمایندگی کند. هیچ تفکری نمی‌تواند همه لایه‌های اجتماعی ایران امروز را نمایندگی کند. جامعه ایران جامعه‌ای هزاروجهی است و تنوع زبانی و قومی و منطقه‌ای و جمعیتی و فکری زیادی دارد. از هیچ تفکری نباید انتظار داشت نماینده همه گروه‌ها و نیروهای اجتماعی باشد. تفکر شهید مطهری نماینده بخش مذهبیِ سنتی جامعه ماست و در همین محدوده نیز قابل دفاع است.
* نقدهای مطهری، نقد روحانیت به حاشیه‌رفته و در دفاع از روحانیت مدرن بود. نقد کنونی در جامعه ما این است که چرا روحانیت در مرکز است و به حاشیه نمی‌رود. این نقد متفاوت از نقد مطهری است. مطهری اصرار داشت روحانیت به شکل مدرن و سازمان‌یافته و منطقی وارد عرصه سیاسی شود. اما الان در جامعه ما این نقد مطرح است که روحانیت باید از سیاست فاصله بگیرد و کمی به حاشیه و سنت برود.
* در واقع منتقدان کنونی روحانیت، دیدگاه مطهری را یکی از علل شکل‌گیری وضعیتی می‌دانند و همین نقد را به دکتر شریعتی و نظریه امت و امامت او هم دارند.
* مطهری متفکری بود که به مجموعه‌ای از مسائل زمان خودش جواب داده است. بعضی از آن مسائل هنوز هم وجود دارند و آثار مطهری از این حیث به درد ما می‌خورد .مثلا نقدهای او بر مارکسیسم و ماتریالیسم موضوعیت دارد. مارکسیسم همچنان در جامعه ایران وجود دارد ولو به شکلی پنهان. مطهری به‌خوبی نشان می‌دهد که مارکسیسم و ماتریالیسم نگاهی سطحی و محرف به تاریخ ایران دارد.
* وجه مثبت دیگر آثار مطهری، تطبیقی بودن آنهاست. مطهری مدافع مطالعات تطبیقی بود. نگاه او به رابطه ایران و اسلام، نگاه خیلی خوبی بود که ما آن را ادامه ندادیم. کار مطهری شروع خوبی بود که باید ادامه می‌یافت تا تکلیف ما با هویت ایرانی‌ـ اسلامی‌مان روشن شود. همچنین تاریخی بودن نگاه مطهری و به رسمیت شناختن گروه‌های گوناگون اجتماعی ــ مثل زنان و جوانان و روشنفکران ــ وجه مثبت دیگر آثار مطهری است. خیلی از دینداران سنتی ما هنوز زنان و جوانان و روشنفکران را به رسمیت نمی‌شناسند که بخواهند به فکر حل مسائل و مشکلات آنان باشند.
/6262
نظر شما