موضوع مهمی که در بحران عراق دیده نشد

وضعيت عراق آنگونه نيست كه گفته ميشود، ولي به طرز نگران كننده اي آنطور كه گفته نميشود ، هست.
اختلافات سياسي در بغداد بيداد ميكند به گونه اي كه حتي نشست اوليه پارلمان در روز گذشته كه اميد زيادي به آن بسته شده بود بدون نتيجه پايان يافت. در پي تشديد عمليات تروريستي و دهشتناك داعش ،بارزاني اين جنگ را پوششي براي پيشبرد اهداف سياسي خود قرار داده و با اعلام اينكه داعش موضوع كردستان تلقي نميشود و عراق هم ديگر عراق سابق نيست عملا خود را نه تنها از جنگ ،كه از كل عراق جدا كرده است. از طرفي ،نيروهاي قدرتمند شيعه مانند مقتدا صدر رهبر نيروهاي جيش المهدي و عمار حكيم رئيس مجلس اعلاي عراق از مالكي انعطافي  بيشتر و صرف نظر كردن از نخست وزيري براي سومين باررا درخواست كرده و خواهان تشكيل دولتي شده اند كه حكيم از آن به عنوان دولت مقبول و فراگير ياد ميكند. اين صراحت ،در فرهنگ سياسي كنوني عراق يعني نارضايتي از عملكرد دولت و مالكي.
بحران عراق كه از ششم ژوئن  با حمله گروه تروريستي داعش به موصل به يكباره چون كوهي آتشفشان فوران كرد از همان ابتدا تعجب و توجه بسياري از ناظران سياسي و تحليل گران نظامي را به سوي خود جلب كرد. چراكه براي آنها عمليات موصل با هيچ معيار نظامي و اطلاعاتي كلاسيك و ميلتسيائي قابل فهم نبود. نه به اين دليل كه چراكه ارتش عراق و لشكر مجهز موصل به يكباره فروپاشيد ويا داعش چطور شهر را ظرف 2 ساعت به تصرف خود درآوردند ،بلكه بيشتر به اين اعتبار كه اساسا اقتدار و اعتبار دولت مركزي كجاي اين تحولات وجود دارد و ديده مي شود؟و دليل اين همه ضعف آشكاراطلاعاتي و امنيتي دولت مركزي چه بوده است؟.به هرحال اين تصور به غايت باطلي ست اگر فكر كنيم مهاجمان و تروريست ها (در اين حجم وسيع) بدون هيچ هماهنگي ، تحرك نظامي و جابجائي هاي وسيع تجهيزاتي و لجستگي، به يكباره شب 6 ژوئن  وارد موصل و به تبع آن بقيه مناطق استان هاي  نينوا ، الانبار ،صلاح الدين و دياله شده ، بدون آنكه ديده يا رصد شوند.

آنچه مسلم است منابع اطلاعاتي ارتش تركيه و دولت بارزاني به دليل تسلط شان بر منطقه علي القاعده از موضوع مطلع بوده اند. در يك نمونه آشكار صبح روز 8 ژوئن  و پس از دستگيري كاركنان كنسولگري تركيه در موصل توسط مهاجمان مسلح، سخنگوي وزارتخارجه تركيه در اظهاراتي تعجب آور گفت" علي رغم هشدار هائي كه به كاركنان كنسولگري از قبل داده شده بود به درستي نميداند آنان چرا محل كار خود را ترك نكردند!".
به هر حال ، آقاي مالكي فارغ از هر قضاوتي  ،يا تصميمي كه پارلمان عراق طي چند روز آينده در باره اش خواهد گرفت حداقل در نزد افكار عمومي مردمش نمي تواند اززير بار مسئوليت هاي خود در زمينه ضعف هاي امنيتي و اطلاعاتي كه او و دولتش را رنج ميدهد شانه خالي كند.يا چگونه ميتواند به مردم حفظ وحدت و يكپارچگي كشور را ضمانت كند در حالي كه دولت اقليم كردستان عراق با همين بهانه جدي و محكم راه خود را از عراق متحد جدا و در صدد برگزاري رفراندم استقلال است؟اكنون مسئله براي مردم و پارلمان جديد اين است.
در اين ميان آنچه در پي تحولات نظامي كمتر ديده ميشود وبه اعتقاد من پس ازضعف مالكي، از علل اصلي بروز بحران كنوني و تداوم آن است(ودر آينده نيز به قوت خود باقي خواهد ماند) نقش احتمالي دولت اقليم و شخص بارزاني در وقايع اخير است . اگرچه بارزاني و اتحاديه ميهني مطلع بودن خود از وقايع اخير را تكذيب ميكنند اما شواهد زيادي وجود دارد كه نشان ميدهد آنها از تحركات وسيع نظامي داعش با خبر بوده اند. يك تحليل گر ارشد مسائل نظامي در تركيه ميگويد"محال است تداركاتي به آن وسعت در شمال و شرق موصل صورت گرفته باشد بدون آنكه عوامل اتحاديه ميهني و پيشمرگه هاي كرد آن را نديده باشند".
من فكر ميكنم دولت اقليم و آقاي بارزاني در ابتدا، شايد در شكل گيري تصميم نيرو هاي داعش براي حمله به موصل و استان هاي صلاح الدين و الانبار نقشي نداشته اند اما پس از مطلع شدن، به وسيله عوامل منطقه اي خود يا از طريق سازمان اطلاعات ارتش تركيه  با آگاهي كامل ازضعف اطلاعاتي و منابعي ارتش و دولت مالكي تصميم به تكميل پازل سياسي خود براي جداسازي كردستان  از عراق ميگيرند،كما اينكه حدود 3 روز پس از آغاز بحران و آگاهي از ضعف ارتش عراق، نيروهاي بارزاني كركوك را به تصرف در مي آورند.روند وقايع بعدي درست بودن ارزيابي بارزاني و دولت محلي او را كاملا نشان داد.لذا اگر گفته شوداتحاديه ميهني و بارزاني برنده نهائي بحران كنوني عراق هستند سخن گزافه اي نيست.آنها از ضعف روز افزون دولت مركزي و بي كفايتي ارتش عراق كه دل خوشي هم از آن ندارند به نفع اهداف سياسي  خود  استفاده ميكنند. بارزاني و دولت اقليم آينده اي را تصور ميكند كه شايد روزي كردستان با همين ارتش رويارو شود؛لذا به اين نتيجه رسيده اندضعيف نگه داشتن آن و سلب اعتماد به نفس ازفرماندهان و سربازان در نهايت به نفع آنچه  خود استقلال  كردستان ميخو انند  تمام خواهد شد.ضمن آنكه بارزاني به خوبي ميداند نا امني فعلا بر عراق مستولي خواهد بود . به همين دليل روز گذشته به صراحت اعلام كرد طي چند ماه آينده براي استقلال(نه خود مختاري) كردستان رفراندوم برگزار ميكند. بله واقعيت همين است. بحراني  بزرگ يراي عراق در پيش است.
matinmos@gmail.com
(سرمقاله شهروند11/4/93)