اساس مذاکرات ایران با گروه 1+5 در دامنه وسیعی از اختلافات ناشی از سوءتفاهم ها و سوءبرداشت ها گرفتار شده. عبور و فائق آمدن بر آنها سخت ،اما ممکن است و نتیجه آن تجربه ای گرانبها از دیپلماسی را برای آیندگان به ارمغان خواهد گذاشت.
راه پیچیده و خطرناک ،مسیر یخبندان پر بهمن ،آسمان ابری و برفی ،کوه در خطر ریزش،آذوقه کم ،مسافران بی تاب و اتوبوس تازه تعمیر.اما این مسیر گریز ناپذیر باید طی شود،لذا انتظار رسیدن به موقع و بی دردسر به مقصد بی معناست و کسی فعلا منتظر نباشد. مبداهم دیگر جای ماندن نیست.
بسته به اینکه از کدام زاویه به پرونده ایران و این دوراز مذاکرات نگریسته شود ،در اوج اختلافات طرفین 2 نقطه اشتراک میان آنها دیده میشود. اول اذعان به سخت و نفس گیر بودن مذاکرات ،دوم زمان بر بودن آن. ولی سوال اصلی این است"چرا فرآیند مذاکراتی که می توانست و میتواند به قول رئیس جمهور روحانی در فضای برد- برد پیش برود ،تا به این حد در گیر مسائل حاشیه ای و بی مورد شده است؟شاید بتوان گفت بخشی از مشکل به اظهاراتی بی موقع و غیر مربوط شبیه آنچه خانم شرمن در برابر کمیته فرعی سیاست خارجی مجلس نمایندگان گفت باز گردد. خب البته بی تاثیر نبوده اما فکر میکنم 4 دلیل طوفانی، عمده ترین عامل ایجاد فضای دیپلماسی سخت شکننده کنونی ست:
نخست، مربوط می شود به افزایش میزان غلظت شورو شعف ناشی از تفاهم نامه ژنو موسوم به اقدام مشترک توسط همه طرف ها. شادی خیلی بد نبود،به جا هم بود. اما افزایش غلظت موجب شد موضوع پررنگ تر از آنی که باید باشد جلوه کند. در حالی که نه باید بیشتر میشد ونه کمتر.
دوم، متاثر از عامل اول،افزایش حیرت آور سطح انتظارات عمومی و بعضا تخصصی در کشور های ذینفع مذاکرات بود . این مد سیاسی و هیجانی به گونه ای شد که همه تصور کردند مذاکرات ژنو همانی ست که قرار است درنهایت اتفاق بیافتد. تهران با سر وصدا پذیرای صدها هیات تجاری - سیاسی و صنعتی شد،در ایالات متحده هم نمایندگان گنگره بنا به برداشت خود از توافقنامه، تصور کردند کاخ سفید تسلیم ایران شده است. خب نتیجه همینی شده که الان همه مشاهده میکنند.میتوانست اینگونه نباشد.
سوم، تعهد عجیب طرفین به ایرادسخنرانی ، انجام مصاحبه وارائه توضیح به افراد ،گروه ها و نهاد هاد مختلف غیر مرتبط و غیر مسئول بود.بدیهی ست در اینگونه موارد سخنران مجبور به دفاع از خود یا تحقیر دیگری یا ناچارا به افشای بخشی از اطلاعات محرمانه میشود. در صورتی که ایجاد فضای ریکاوری، آرامش و سکوت ضرورت بعد از مذاکرات برای توافقنامه بود.همراهان مریض علی القاعده باید بیشتر رعایت میکردند.
چهارم ، مشکل جدی گرفتن سخنان است. آقای ظریف روز گذشته به صراحت گفت این حرف های رانباید جدی گرفت و روی آن سرمایه گذاری کرد(قریب به مضمون).جدی گرفتن به طور طبیعی موجب واکنش در محافل سیاسی و دیپلماتیکی میشود -که شد -درحالی که در این شرایط ضرورتی نداشت.
در هر صورت آنچه اکنون بر مذاکرات فعلی سایه انداخته،فضای ناشی از همین وقایع 4 گانه ظرف 2ماه اخیر است. نمیدانم در پس مذاکرات بسیار سخت و طولانی فعلی شاهد چه چیزی خواهیم بود؟ اما هر چه باشد - بد یا خوب - امید وار کننده یا تامل بر انگیز ، نباید عجله کرد.اولا ضرورتی به اعلام فوری و آشکار خروجی مذاکرات نیست،ثانیا کسانی که به حل موضوع پایبندند از اینکه هیات های طرفین با سکوت وآرامش پیشبرد کار را دردستور کار خود قرار دهند بیشتر استقبال میکنند .شرایط و فضای پس از مذاکرات ژنو باید درس عبرتی برای همه شده باشد.matinmos@gmail.com
نظر شما