دکتر رسول جعفریان، استاد و پژوهشگر تاریخ در مصاحبه ای با سایت شفقنا وضعیت پژوهش در حوزه علمیه قم را بررسی کرده که متن کامل این مصاحبه در بخش وبلاگ نخبگان خبرگزاری خبرآنلاین منتشر شده است.
وی در قسمت نخست مصاحبه، به دو مرکز حوزه علوم دینی شیعی اشاره کرده و می گوید: «امروزه قم به عنوان بدنه اصلی، مسوولیت پژوهش در موضوعات و مباحث دینی را دارد و حوزه‌های دیگر شیعه در ایران به عنوان شاخه‌های این بدنه هستند. البته نجف اشرف سنت‌های پژوهشی مختص به خود را دارد و به دلیل پیشینه حتی تا روزگار ما در بعضی از جهات بر قم مقدم است. حوزه نجف از نظر سوابق تاریخی در بسیاری از جهات پیشگام بوده و بر قم تقدم دارد.»
جعفریان عنوان می کند: «حداکثر طلبه‌های قم در سال های 1310 - 1312 به 200 یا 300 نفر می‌رسید که عمدتا جوان نبودند، زیرا ورود به حوزه ممنوع بود و کسانی که می‌توانستند به مدارس دولتی می‌رفتند، اما این شانس برای ما وجود داشت که در این دوره حاج شیخ عبدالکریم حائری که در نجف تحصیل کرده بود به همراه خود مجموعه‌ای از شاگردان را از نجف و مجموعه‌ای را هم از ایران به حوزه بیاورد. این سرمایه ای بود که از نجف به قم منتقل شد و البته از اصفهان و برخی جاهای دیگر هم بر آن افزوده شد.»
به شاخص های اسلام باید جهانی نگاه شود نه محلی
این پژوهشگر تاریخ از ضعف توجه به شاخص های جهانی اسلام سخن گفته و می گوید: «شاخص‌های اسلام شاخص‌های جهانی است که افکار و اندیشه حوزه هم برخاسته از آن است. این را نباید محدود کرد. هرچه محدودش کنیم، با اصل آن مبارزه کرده ایم. قم می تواند در سطح جهانی تأثیرگذار باشد، اما این وقتی است که به شاخص های جهانی اسلام نگاه کند نه محلی. تا این لحظه هم تأثیر گذار بوده، اما در کنار غرب و روسیه و جاهای دیگر که همه تلاش می کنند، رقابت بسیار شدید است. ضعف اصلی ما در بی توجهی به همین شاخص هاست. این که قم توانست ایران را در وهله اول از چنگ غرب درآورد یک نکته مهمی است. آیا می تواند این دایره را توسعه ببخشد؟»
او با اشاره به حرکت کند قم از ابتدای تاسیس تاکنون می گوید: «قم امروزه از یک به 50 رسیده است، اما به دلیل شرایط و امکانات تا 100 فاصله زیاد است و حرکت کندتر خواهد بود. البته دلیلش این است که سنت، درس و تحصیل و پژوهش زمان‌بر است. سال‌ها طول می‌کشد تا موانع را از سر راه برداشت و به حقیقت علم رسید و بر اساس عمل طراحی داشت یعنی هماهنگ با واقع حرکت کرد.اگر تأثیرگذاری تفکر شیعه بر قسمت‌هایی از جهان اسلام را امتیاز بدانیم؛ بخشی از آن به دلیل پیام های این مکتب است و بخشی هم جنبه‌های قبیله‌ای و طایفه‌ای است. اما در ایران و در حوزه علمیه قم به جز در فقه، علم و دانایی، ارزش جدی ندارد. دانشگاه‌های ما هم مثل حوزه‌ها وضع خوبی ندارند.»
استفاده از ترجمه در حوزه علمیه قم برای رد افکار متفکران غربی
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران به ذکر دلیل استفاده از ترجمه افکار متفکران غربی در قم اشاره کرده و معتقد است: «در قم از ترجمه‌ها که حاصل افکار متفکران غربی است استفاده می‌کنند تا یا آنها را رد کنند یا جایی از آنها برای حرف‌های خود را تاییدی پیدا کنند. نگاه آنها این نیست که یک مجموعه معارف؛ یک مجموعه علم و دانایی است که در حال آمدن است. ما همچنان به عنوان یک دشمن به نوشته‌های طرف مقابل نگاه می‌کنیم و از اساس معتقدیم که منحرف و بیگانه هستند. به نظرم این نگاه عالمانه نیست و از موضع ضعف است و نمی‌گذارد انسان فکر کند زیرا وقتی طرف مقابل را دشمن می‌بینید، حرف آن را حتی اگر درست باشد هم قبول نمی‌کنید. وقتی دو نفر حرف هم را نفهمند، مخالف می‌شوند و قاضی می‌گذارند.»
جعفریان با اختصاص نمره 12 یا 13 از 20 به پژوهش درایران می گوید: «ما بسیاری از مسایل را می‌دانیم، اما هنوز به روز نشده‌ایم زیرا در علم وقتی حرفی زده می‌شود، باید تا آخر خط برویم، اما مباحث ما تکراری، دور زدن، چسب و قیچی و حالا هم سرهم بندی توسط مشتی آدم حرفه ای و حراف است که برای دیگران پایان نامه می نویسند و استادان ما هم خام‌اند و در پی یافتن علت نیستند.»
متن کامل این مصاحبه را اینجا بخوانید.
62303/
نظر شما