با گذشت 2 سال از بحران سوریه، سیاست آنکارا در قبال همسایۀ دیوار به دیوارش که انتقادات زیادی را در میان نخبگان سیاسی ترک به همراه داشته، همچنان در کانون توجهات است. سونر کاگاپتای، یکی از مدیران (اصالتاً ترک) موسسه "واشینگتن اینستیتو" در بخش مطالعات ترکیه در یادداشتی تحت عنوان" گامبی سیاست خارجی ترکیه" به تشریح تبعات و خطرات جنگ سوریه علیه ترکیه می‌پردازد و معتقد است سیاستمداران ترکیه با حمایت از مخالفین سوریه، امنیت ترکیه را به خطر انداختند. در این یادداشت آمده است:
سیاست آنکارا در هدف قرار دادن رژیم بشار اسد، شاید گستاخانه‌ترین سیاست ترکیه در شطرنج سیاست خارجی این کشور باشد. ترکیه مدرن که از بقایا و خاکستر امپراطوری عثمانی سر برآورد، به عنوان کشوری پساامپریالیستی در سال 1923 اعلام استقلال کرد.
امروز برای اولین بار آنکارا سیاست تغییر رژیم در همسایۀ دیوار به دیوار خود را دنبال میکند. در طول 2 سال اخیر، ترکیه خود را در رأس مخالفان منطقه‌ای بشار اسد قرار داده و از همۀ ابزارهای خود از جمله کمک مستقیم به مخالفان اسد استفاده میکند.
جای تعجب نیست اگر گستاخانه‌ترین حرکت در سیاست خارجی ترکیۀ مدرن شبیه گامبی (حرکتی در شطرنج) است که در آن خطرتاک‌ترین تهدیدات متوجه خود این کشور است. ترکیه برای مقابله با این چالش‌ها، نیازمند متحد دیرینه و قابل اعتماد خود یعنی ایالات متحده آمریکاست. جنگ سوریه شاید ضربه‌ای برای بهار عربی بود، اما آغاز بهاری در مناسبات میان ترکیه و ایالات متحده آمریکا نیز به شمار می‌رود.
از منظر آنکارا، سوریه به بحران بزرگ و غیرقابل کنترل تبدیل شده است. اگر از ادعای تاریخی استالین بر سر کارس، آرتوین و اردهان در شمال ترکیه و درخواست برای ایجاد پایگاه در امتداد تنگه بسفر در سال 1945 بگذریم، واقعیت اینست که جنگ سوریه تهدیدات اساسی و بی بدیلی را برای ترکیه به وجود آورده است.
اول اینکه ترکیه در قلب حساسیت و خطرات جنگ داخلی میان سنی‌ها و علوی‌ها در همسایۀ دیوار به دیوار قرار دارد و هموارتهدید سراریز شدن آن به درون ترکیه و شعله‌ور کردن آن میان جامعۀ اهل تسنن ترکیه و علوی‌های عرب تبار در بخش‌های جنوبی این کشور وجود دارد.
طولانی شدن جنگ داخلی در کشور همسایه چشم‌انداز ثباث و امنیت ترکیه را نیز تهدید میکند. طبق اطلاعات مارتین رایزر، یکی از اقتصاددانان بانک جهانی، ثبات، عامل مهم معجزۀ اقتصادی ترکیه در دو دهۀ اخیر بوده که آن را از سرزمینی فقیر به کشوری تبدیل کرده است که در سه سال آینده در میان مهمترین اقتصادهای جهان با درآمد بالا قرار خواهد داشت. بازارهای مالی ترکیه سالها از سراریز شدن ثروت سایر کشورهای بی ثبات همسایه منتفع شده و از سویی در بخش سرمایه‌گذاری نیز همسایگان را پشت سر گذاشته بودند. تنها در سال 2012، بیش از 40 میلیارد دلار پول بین‌المللی وارد بازار بورس استانبول شد که توانست تا اندازه‌ای کمبودهای اقتصاد ترکیه (از جمله نبود سرمایه) را جبران کند. ترکیه با جذب سرمایه‌های بین‌المللی در حال رشد است، سرمایه‌ها نیز ترجیح می‌دهند به ترکیه بروند، چرا که ترکیه مانند سوریه، عراق، یونان، ایران و یا حتی قبرس نیست. اما وضعیت سوریه می‌تواند پایان فاجعه‌باری برای شکوفایی اقتصادی ترکیه رقم بزند و حتی بدتر از آن چیزی که تصور می‌کنیم.
گسترش سلاح‌های شیمیایی و حضور نیروهای القاعده در سوریه؛ کشوری که با ترکیه نزدیک به 510 مایل مرز مشترک دارد، به معنای فاجعه‌ای بزرگ برای ترکیه است. این خطر مهم روز به روز در حال بزرگتر شدن است و با خارج شدن بخش‌های بیشتری از کنترل بشار اسد و دولت، بدتر و بدتر نیز خواهد شد.
از سویی، سناریوی تشکیل دولت ضعیف و یا ورشکسته با حضور القاعده و همچنین سلاح‌های شیمیایی که از قبل پیش‌بینی و یا محاسبه نشده بود را باید به عنوان کابوسی بزرگ برای امنیت ترکیه به جمع چالش‌های این کشور بیفزائیم. واقعیت اینست که حتی مطالبات استالین در جنگ جهانی دوم از ترکیه در مقابل تهدیداتی که از سوریه متوجه این کشور است، رنگ می‌بازد.
در سالهای گذشته سیاسگذاران آمریکایی بر این مسئله تأکید می‌کردند که واشنگتن در مقایسه با سایر کشورها نیاز بیشتری به ترکیه دارد. این مسئله دیگر صحت ندارد، واقعیت اینست آتشی که از سرزمین سوریه برمی‌خیزد نیاز به همکاری و ارتباط متقابل میان طرفین را بیش از هر زمان دیگری ضروری ساخته است.
واشنگتن اینستیتو/29 آوریل 2013
ترجمه: زهرا خدایی
5249
نظر شما