جرج فریدمن، بنیانگذار اندیشکده استراتفور، یک بار در اواسط بحران سوریه نوشت آمریکا تمایلی برای ورود به جنگی دیگر در سرزمین مسلمانان ندارد. [اینجا]
به نظر می رسد برغم لفاظی هایی که در چند روز اخیر پیرامون لزوم اقدام نظامی آمریکا علیه سوریه به خاطر استفاده نظام اسد از سلاح شیمایی علیه مخالفان به راه افتاده، تغییری در تمایل اولیه آمریکا ایجاد نشده است.
اعلام موضع برخی از مقامات سیاسی غربی از جمله نخست وزیر انگلیس و مقامات دفاعی آمریکا در روزهای گذشته مبنی بر اینکه احتمال دخالت نظامی قریب‌الوقوع در سوریه بعید است نشان می دهد که همه چیز در همان سطح لفاظی های رسانه ای باقی خواهد ماند.
نخست وزیر انگلیس، روز دوشنبه با اشاره به زیاد بودن احتمال استفاده اسد از سلاح های شیمیایی تاکید کرد اینکه نیروهای انگلیسی وارد جنگ علیه بشار اسد شوند، بسیار بعید است اما باید حمایت‌ها از مخالفان افزایش یابد تا دولت بشار اسد تحت فشار قرار گیرد.
این موضوع گیری بار دیگر نشان می دهد که ادعای گذشته فریدمن درست است او گفته بود: در ایالات متحده آمریکا به وضوح تمایلی برای مداخله در یک کشور مسلمان دیگر وجود ندارد، خصوصا وقتی که پای متحدان اروپایی هم در میان نباشد.
این لفاظی ها علیه سوریه که با طرح استفاده نظام اسد از گاز سارین برای کشتار مخالفان مسلح خود از سوی انگلیسی ها و اسرائیلی ها مطرح شد البته چند دلیل دارد که پیشتر در یادداشتی به آن اشاره شده است. [چهار دلیل برای شیمیایی کردن اسد]اولین باری که موضوع استفاده از سلاح های شیمیایی در سوریه مطرح شد به یک ماه پیش باز می گردد، زمانیکه دمشق ادعا کرد مخالفان مسلح در منطقه خان العسل در استان حلب مرتکب این جنایت شده اند. سوریه حتی به سازمان ملل شکایت کرد و برخی از کشورهای غربی و همسایگان را به حمایت از تروریسم متهم کرد و خواستار تحقیق سازمان ملل در این زمینه شد.
این کنش و واکنش چندان مورد توجه رسانه های جریان اصلی کشورهای غربی و منطقه قرار نگرفت تا اینکه چند روز پیش عنوان اصلی این رسانه ها به انتشار یک گزارش از سوی برخی سازمان های اطلاعاتی انگلیس، اسرائیل و آمریکا درباره به کار گیری گاز بسیار سمی و کشنده سارین از سوی دمشق علیه مخالفان اختصاص پیدا کرد. [آیا اسد از سلاح شیمیایی استفاده کرده است؟]
از آنجا که افکار عمومی غرب به انتشار گزارش های سازمان های اطلاعاتی و امنیتی حساسیت زیادی دارند تب تندی درباره چگونگی برخورد مناسب با این خبر پدیدار گشت. اوباما که سال گذشته به صراحت استفاده از سلاح های شیمیایی در سوریه را خط قرمز آمریکا معرفی کرده بود بلافاصله و پیش از آنکه جمهوریخواهان او را وادار به موضع گیری کنند تهدید کرد اگر این ادعا درست باشد قاعده بازی در سوریه تغییر خواهد کرد. [اوباما: قاعده بازی در سوریه عوض می شود]
نیویورک تایمز در تحلیلی که فردای همان روز منتشر کرد با اشاره به تاکید اوباما بر واژه " اگر ثابت شود" نوشت که اتفاق خاصی نخواهد افتاد و قرار نیست آمریکا به سوریه حمله کند، چون همانگونه که در متن گزارش های سازمان های اطلاعات و جاسوسی آمده، اثبات این ادعا هنوز نیازمند تحقیق و تفحص و اختصاص وقت و انرژی بیشتری است.
کایتلین هایدن، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا نیز در موضعگیری دوپهلویی که می شد در لحن آن پیام منتفی بودن اقدام نظامی از سوی آمریکا علیه سوریه را خواند گفت: جامعه اطلاعاتی ما با اطمینانی غیرقاطع ایده استفاده بشار اسد از سلاح‌های شیمیایی، آن هم در مقیاسی محدود، در سوریه را مطرح کرده است.
موضع گیری تقریبا مشابهی نیز از سوی کاخ سفید منتشر شد مبنی بر اینکه جامعه اطلاعاتی آمریکا با اطمینانی که میزان آن متغیر است، طی نامه‌ای به اعضای کنگره اطلاع داده که نظام بشار اسد از سلاح‌های شیمیایی، در مقیاسی کوچک استفاده کرده است. این ارزیابی‌ها کافی نیستند و هنوز به شواهد «موثق و متقن» نیاز است.
روزنامه انگلیسی دیلی‌تلگراف گزارش داده یکی از مقامات ارشد پنتاگون گفته این نامه مبنای اتخاذ خط مشی‌های استفاده از مداخله نظامی نخواهد بود. این مقام ارشد دفاعی آمریکا به موارد قبلی تصمیم‌های اشتباه آمریکا بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی اشاره کرده و نتیجه‌گیری دولت بوش درباره سلاح‌های کشتار جمعی عراق را نمونه‌ای از چنین تصمیم‌هایی دانسته است.
با این همه جمهوریخواهان و بازهای آمریکایی از فرصت استفاده کرده و در اظهار نظرهای تندی از اوباما خواسته اند که به عهدخود مبنی بر برخورد نظامی با اسد در صورت استفاده از سلاح های شیمیایی عمل کند و به سوریه حمله کند.
سناتور جان مک کین، کهنه سرباز جنگ ویتنام و رقیب انتخاباتی دور اول باراک اوباما در سال 2008 به همراه سناتور لیندزی گراهام، جمهوری خواه از ایالت کارولینای جنوبی دو تن از پیش قراولان این حملات هستند. مک کین رسما از اوباما خواسته است تا وارد فاز نظامی درگیری با سوریه شده و دست کم پایگاه های هوایی سوریه را بمباران کرده و نیروی هوایی ارتش سوریه را از پای در آورد.
مک‌کین همچنین معتقد است که آمریکا باید مخالفان دولت بشار اسد را مسلح کند و از حملات هوایی برای هدف قرار دادن نیروهای اسد استفاده کرده و یک پناهگاه امن برای آوارگان سوری ایجاد کند.
این اظهارات تند البته محدود به سناتورهای جمهوریخواه نبوده است و دموکرات ها نیز از جمله سناتور کلر‌مک کاسکیل از ایالت میسوری نیز با موضعگیری های تند به میدان آمده اند. این آخری گفته است که حضور نیروهای آمریکایی در سوریه ضروری است.
با این همه اوباما طرفدارانی هم دارد که او را به خاطر گوش ندادن به صداهای جنگ طلبانه تشویق می کنند و رویکرد حساب شده او در قبال سوریه را می ستایند. نیکولاس برنز از جمله این افراد است که در عین حال برای اوباما مظلوم نمایی هم می کند. معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که اوباما در شرایط پیچیده و سختی قرار گرفته است.
برخی از تحلیگران نیز با اتکاء به مثل گذشته چراغ راه آینده ، سعی می کنند ماجراهای مربوط به هفته های پیش از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 به یاد بیاورند، جایی که بوش و بلر با یکدیگر متحد شده و با استناد به یک ادعای واهی مبنی بر وجود سلاح های کشتار جمعی در عراق که صدام قادر است ظرف 45 دقیقه آنها را علیه اهداف غرب بکار گیرد، همه را برای عزیمت به جنگ متقاعد کردند.
تفاوت های امروز با آن روز این است که رئیس جمهور آمریکا با شعارهایی بسیار متفاوت از بوش و عملکردی متفاوت تر از او دست کم در ظاهر در کاخ سفید حضور دارد، متحد اصلی او در اروپا یعنی انگلیس پیشتر بی تمایلی خود برای ورود به جنگ را اعلام کرده و مهمتر از همه اینکه در پنتاگون به شدت درباره ورود به جنگ با سوریه هشدارهایی داده شده است.
چه کسانی مایل به ورود آمریکا به جنگ هستند
ظاهرا اسرائیلی ها اعلام کرده اند که اصراری به ورود نظامی آمریکا به سوریه ندارند. امر یووال اشتینیتز، وزیر امور اطلاعاتی و استراتژیک و روابط بین‌الملل اسرائیل طی کنفرانسی در نیویورک گفته است ما از آمریکا نخواسته ایم و حتی او را تشویق نکرده ایم تا در سوریه دست به اقدامات نظامی بزند. اما واقع امر این است که اسرائیل، ترکیه، قطر و عربستان به شدت مایل به ورود نظامی آمریکا به سوریه هستند. هریک از این بازیگران منطقه ای برای این تمایل خود دلایل و منافعی بر شمرده اند که درگیر شدن آمریکا در خاک سوریه آنها را محقق می کند. کمترین خاصیت ورود نظامی آمریکا به سوریه سبک شدن بار پیمانکاران منطقه ای و نیز افزایش ضریب امنیتی اسرائیل در منطقه است. به همین دلیل می توان برخی از گزارش ها مبنی بر اینکه سازمان جاسوسی اسرائیل، انگلیس و قطر پشت پرده انتشار اطلاعات غلط در مورد مسأله شیمیایی سوریه هستند را معتبر دانست.
چرا آمریکا به سوریه حمله نمی کند؟
سوای از اینکه به راه انداختن هرگونه جنگ از سوی آمریکا خلاف شعارها و اصول و مبانی تبیین شده از سوی باراک اوباما در دوران تبلیغات ریاست جمهوری او و مشی عملی او در دوره اول ریاست جمهوری آمریکا است و این خود به خود مانع از تصمیم گیری او برای حمله به سوریه می شود، دلایل دیگری را نیز می توان برای انجام نشدن این حمله بر شمرد. [آمریکا چه زمانی به سوریه حمله می کند؟]
پاسخ به این سوال که اگر آمریکا به سوریه حمله می کرد چه می شد؟ می تواند تا حد زیادی اصلی ترین دلیل را برای ما ترسیم کند.
اگر آمریکا تا کنون به سوریه حمله کرده بود در بهترین شرایط همین تعداد سوری مسلمان، اعم از شیعه و سنی و اخوانی و علوی و مسیحی در جریان مستقیم جنگ، یا نا امنی های بعد از آن کشته می شدند و همه این کشته ها به پای آمریکا نوشته می شد. حال آنکه اکنون این تلفات جانی خواسته یا ناخواسته به پای مسلمانان از هر دو سو اعم از سنی و شیعه نوشته می شود. تجربه عراق این ادعا را ثابت کرده است. چه اینکه هنوز بعد از گذشت ده سال از سرنگونی صدام، خشونت ها و اقدامات تروریستی در عراق قربانیان زیادی می گیرد و تعداد قربانیان جنگ عراق در سال های بعد از حمله آمریکا به این کشور دست کم ده برابر از تعداد قربانیان حمله مستقیم آمریکا به عراق بوده است. همین وضعیت به شکل مشابهی در افغانستان دیده می شود.
از سوی دیگر مادامیکه در جنگ سوریه خسارتی به طرف سوم، یعنی غیر مسلمانان و خصوصا صهیونیست ها وارد نمی شود و عمده کشورهای درگیر در بحران سوریه کشورهای اسلامی هستند چرا باید آمریکا وارد شده و خود را تبدیل به هدف تازه ای برای جریان های افراطی و رادیکال کند؟ [اشتراک منافع آمریکا و القاعده در سوریه]
ادامه مهلکه سوریه از منظر دیگری برای آمریکایی ها مطلوب است. سوریه هم اکنون به محل تجمع عمده افراطیون از گوشه و کنار جهان تبدیل شده که یا به دست بشار اسد کشته می شوند و یا می توانند ضربه یا ضرباتی بر پیکر بشار اسد وارد کنند. در هر دو حالت برنده این جنگ اسرائیل و آمریکا هستند.
آمریکا چرا تهدید می کند؟
هنوز دلایل دیگری را می توان برای وارد نشدن آمریکا به جنگ با سوریه بر شمرد که گمان می رود مهمترین آنها ذکر شد. اما در اینجا یک سوال باقی می ماند و اینکه پس چرا آمریکا تهدید می کند و رجز می خواند؟
پاسخ به این سوال از دو زاویه قابل تامل است :
از نگاه سیاسی آمریکا خود را متعهد به دفاع از حقوق بشر و دموکراسی خواهی و انقلاب های اخیر در منطقه خاورمیانه می داند. لذا به همین دلیل گاه و بیگاه حتی لب به سرزنش رژیم آل خلیفه در بحرین که از متحدان اصلی و استراتژیک واشنگتن در منطقه است می گشاید و این رژیم را به نقض حقوق بشر متهم می کند و خط و نشان هم می کشد. ساده اینکه این رفتار آمریکا صرفا یک نمایش و تظاهر به تلاش برای اقدام است.
از نگاه روانشناسی و از منظر جنگ روانی این تهدیدها و جنگ های زرگری برای رفتن یا نرفتن به جنگ با سوریه می تواند آتش جنگی را که در آن از هر طرف کشته شوند به نفع آمریکا و اسرائیل است همچنان سوزان نگاه دارد و این امید را به شکست خوردگان یا آنهایی که در آستانه شکست هستند بدهد که کمک در راه است و بالاخره آمریکا خواهد آمد.
نظر شما