شهید آوینی چه شکلی است؟

بیست سال از شهادت سید مرتضی آوینی یا به قول دوستانش آقامرتضی می گذرد. در همان سال های اول خیلی از دوستان حقیقیش از مظلومیت او گفتند و نوشتند. آن ها معتقد بودند دوست شهیدشان که اهل فکر بود و منتقد و هنرمند و ژورنالیست،از یک شخصیت فرهنگی تمام عیار تبدیل شده است به یک چفیه و صدای محزون و خوش آهنگ.
 

آن ها نمی دانستند که تازه این روزهای خوششان است و به زودی روزهایی فرا خواهد رسید که باید همه سعی خود را به کار گیرند تا به دیگران اثبات کنند دوست شهیدشان اهل فکر و کتاب  بود، مجله در می آورد، نقاشی می فهمید، هیچکاک را دوست می داشت، رمان می خواند، با آن که به شدت به اصولی که معتقد بود ایمان داشت و پای بند بود با آن ها که همانند او نمی اندیشیدند به مهر و مدارا رفتار می کرد و حتی فرصتی فراهم می آورد تا سخن آن ها نیز شنیده شود. 

مرتضی آوینی یا چنان که او را نام نهاده اند سیدشهیدان اهل قلم  این روزها بیش از هر وقت دیگری در محاق مظلومیت قرار گرفته است. حالا کسانی از او خاطره و حکایت تعریف می کنند که حتی در زمان حیاتش  او را به نام و چهره نمی شناختند. کسانی شارح آراء او شده اند که زمانی نزد بزرگان سعایتش را می کردند و معتقد بودند مرتضی آوینی باید از عقاید و گرایشات  روشنفکرانه اش  توبه  کند تا رستگار شود. والله از قول یکی از همین نوابغ شنیده ام که : خدا مرتضی را دوست داشت که فرستادش روی مین، وگرنه نمی دانستیم چه طور روشنفکر بازی هایش را توجیه کنیم.

التفات بفرمایید که این حرف ها به هیچ وجه به معنای  بی عیب و نقص جلوه دادن مرتضی آوینی نیست. اتفاقا  آراء مرتضی آوینی این روزها بیش از هروقت دیگری نیازمند نقد وبررسی است. باید آن چه را که او برایمان به یادگار گذاشته به دقت بخوانیم. بخوانیم و به انصاف و تامل به حلاجی آن ها بیندیشیم. ببینیم چه مقدار از آن به کار روز و روزگارمان می آید و چه مقدار از آن به اقتضای آن روزگاران ثبت و ضبط شده است.  یکی از مهم ترین ویژگی های آقای آوینی که ایشان را دور از دسترس قرار می دهد چند ساحتی بودن وجود اوست. بدون شک درک و دریافت ساحات گوناگون شخصیت او برای خیلی ها امکان پذیر نیست. ایرادی هم ندارد. نمی توان از همگان انتظار داشت  هم نوشته های عاشورایی  آوینی را درک کنند و هم آنچه را که درباره نقاشی مدرن  نوشته شده  بفهمند. واقعا توقع  نابجایی است. اما آیا نمی توان از این بزرگواران توقع داشت در باره آقای آوینی داستان های عجیب و غریب کم تر خلق کنند و دست کم به دوستان نزدیک او هم اجازه بدهند درک و دریافت خود را از آقای آوینی ارائه دهند؟

5757