هفت روز علم: از ذره هیگز کاملا استاندارد تا کوسه‌هایی خوش‌بخت‌تر از فیل و خرس قطبی

عرفان خسروی: به روال هفته های گذشته مروری داریم بر مهم‌ترین رویدادهای دنیای علم که در هفته گذشته (19 تا 25 اسفند 1391) اتفاق افتاد.
 

بازسازی شهر سوخته علوم
دولت ایتالیا برای بازسازی شهر علوم ناپل که دچار حریق شد، بیست میلیون یورو معادل یکصد میلیارد تومان بودجه تصویب کرد. این مرکز نمایشی 12.000 متر مربعی که با نام «Città della Scienza» (چیتّا دلّا شینتزا) در ناپل قرار دارد ولی کمتر از دو هفته پیش دچار آتش‌سوزی شد. وزیر تحقیقات ایتالیا، فرانچسکو پروفومو اعلام کرد که حکومت ایتالیا با مقامات محلی همکاری می‌کند تا این مرکز ترویج علم در طی 18 ماه بازسازی شود. مدیریت موزه به جز این کمک دولتی از کمک‌های مردم ایتالیا نیز استفاده می‌کند. رسانه‌ها تاکنون چیزی درباره علت این حریق نگفته‌اند هرچند عده زیادی مشکوک به عمدی بودن این حریق هستند.
 

حیات در دریاچه وستوک
دانشمندان روسی سرانجام پس از دو دهه تلاش و چند ماه جستجو در میان نمونه‌هایی که حاصل آن دو دهه تلاش بود، توانستند شواهدی از وجود نوعی باکتری تاکنون ناشناخته در زیر یخ‌های بزرگترین دریاچه جنوبگان کشف کنند. توالی DNA این باکتری کمتر از 86 درصد به DNA باکتری‌های پیش‌تر شناخته‌شده بقیه زمین شباهت دارد و این شباهت اندک یعنی گونه‌ای کاملاً جدید. آزمایش‌های بیشتری روی این نمونه، فیزیولوژی و بیوشیمی‌اش انجام خواهد پذیرفت. می‌توانید خبر مفصل این کشف را در این‌جا بخوانید.

تیغ تیز دی‌اکسیدکربن
رشد دی‌اکسید کربن در جو زمین در پانزده سال اخیر هرگز این قدر زیاد نبوده است. در سال 1391 میزان دی‌اکسیدکربن جو زمین 59.2 جزء در میلیون (p.p.m) افزایش یافت. این خبر نگران کننده را هفته گذشته سازمان ملی اقیانوس‌شناسی و جوشناسی ایالات متحده منتشر کرد. افزایش میزان دی‌اکسید کربن در جو زمین نشانه افزایش گرمایش زمین است و گناه آن هم به گردن صنایع کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است، درحالی که بیش از همه کشورهای توسعه‌نیافته از این پدیده دچار آسیب می‌شوند. یکی دیگر از عوامل افزایش‌دهنده میزان دی‌اکسید کربن در جو زمین کاهش جذب این ماده توسط گیاهان و پلانکتون‌های اقیانوسی است که خود زنگ خطری بزرگتر برای انسان‌ها محسوب می‌شود و نشان‌دهنده چرخه خودافزاینده‌ای است که دیر یا زود به بحران‌های انسانی منتهی می‌شود. میزان دی‌اکسید کربن جو زمین طبق اندازه‌گیری‌های انجام شده در مرکز رصدی مونا لوآ در هاوایی و مراکز دیگر در اوایل زمستان امسال به 395 جزء در میلیون رسید که 41 درصد بیش از میزان این گاز پیش از دوران صنعتی‌شدن بشر است.
 

یکی به نفع HIV
آزمایش‌های بالینی برای بررسی اثرات پیش‌گیرانه داروی تنوفویر (tenofovir) احتمالاً حاکی از یک شکست دیگر برای مهار HIV است، زیرا هفته گذشته مشخص شد بیش از دو سوم زنانی که قرار بوده در آفریقای جنوبی، زیمبابوه و اوگاندا این دارو را مصرف کنند، اصلاً آن را دریافت نکرده‌اند، بنابراین تمام نتایج به دست آمده درباره اثرات پیش‌گیرانه این دارو رد می‌شود. گرچه داروی بازگشت داده شده از این کشورها بسیار اندک است، اما ظاهراً این دارو به دست افرادی که در معرض ابتلا قرار داشته‌اند و قرار بوده مورد آزمایش قرار بگیرند، نرسیده و از جاهای دیگری سردرآورده است.
 

فیل‌هایی که دندانشان شکست
خیزش مهیبی که در قاچاق عاج فیل‌های آفریقایی رخ داده، به زودی موجب انقراض نسل آن‌ها می‌شود. نسل فیل‌های آفریقایی به کمتر از 10 درصد میزانی رسیده که محیط زیست طبیعی آن‌ها می‌تواند حمایت کند. در طی زمانی میان سال‌های 1381 تا 1392 فیل‌های آفریقایی زیرگونه Loxodonta africana cyclotis 30 درصد از قلمرو زندگی و 62 درصد از جمعیتشان را از دست داده‌اند. این آمار و ارقام در نشست اخیر CITES (پیمان منع تجارت بین‌المللی گونه‌های جانوری و گیاهی وحشی در خطر انقراض) در هفته گذشته در بانکوک اعلام شد و از طرف دانشمندان مختلف تقاضاهای مختلفی برای کاهش روند قاچاق عاج و تخریب محیط زندگی فیل‌های آفریقایی ابراز گردید.
 

یک هیگز استاندارد!
ذره جدیدی که تابستان گذشته در CERN کشف شد، طبق آخرین پژوهش‌ها دقیقاً همان رفتاری را نشان می‌دهد که از ذره هیگز در مدل استاندارد ذرات انتظار می‌رود. به عبارت دیگر یافته‌های جدید پژوهشگران سرن، مهر تأییدی دوباره بر کشف ذره هیگز است. بر اساس داده‌هایی که هفته گذشته در نشستی در ایتالیا منتشر شد، این بوزون آن گونه که انتظار می‌رود به لپتون‌های تاو (ذره‌ای شبیه الکترون اما با جرم بسیار بسیار بیشتر) تلاشی می‌یابند. به علاوه نتایج قبلی‌ای که نشان می‌داد این ذره بیش از حد پیش‌بینی‌شده در مدل استاندارد به جفت‌های فوتون تلاشی می‌یابد، اکنون مورد تردید قرار گرفته که خود مهر تأییدی دیگر بر درستی پیش‌بینی هیگز است. هنوز هیچ شواهدی که نشان‌دهنده انطباق رفتار این ذره با نظریاتی به جز مدل استاندارد ذرات باشد (مثلاً نظریه ابر-تقارن) مشاهده نشده‌است.
 

خطر میکروب‌های مقاوم
مشاور ارشد پزشکی حکومت انگلستان در هفته گذشته، سه خطر اصلی برای کشورش متصور شد: تروریسم (که البته ربطی به خانم سالی دیویس ندارد)، آنفلوانزا و باکتری‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها. سالی دیویس، مشاور ارشد پزشکی حکومت انگلستان خواستار تحقیقات بین‌المللی درباره آنتی‌بیوتیک‌های جدید و پایش دقیق و بین‌المللی سویه‌های مقاوم‌شده باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های کنونی شد. تجویز و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها باعث شده به مرور باکتری‌هایی تکامل پیدا کنند که نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند و در صورتی که یکی از این سویه‌های مقاوم در میان انسان‌ها پخش شوند، یک فاجعه انسانی جدید رخ خواهد داد و حتی یک عمل جراحی سرپایی به مرگ ناشی از عفونت منتهی می‌شود.
 

کوسه‌ها خوشبخت‌تر از خرس‌ها
گرچه خرس‌های قطبی (Ursus maritimus) تحت مراقبت‌های شدیدتر و محدودیت‌های بیشتر CITES قرار نمی‌گیرند، ولی چندین گونه از کوسه‌های در خطر انقراض این بخت را دارند که به لطف CITES از این پس کمتر مورد سوءقصد قاچاق‌چیان و تاجران و صیادان قرار می‌گیرند.
5353