سفر دور راهیان نور/ پرونده

امید کریمی: شنبه 29 مهر 91، ساعت 08:07 صبح. آخرین گزارش بخش خبری ساعت 8 صبح رادیو ایران، گفتگویی کوتاه با سرهنگ مهماندار، رییس پلیس راه است. او خبر از تصادفی مرگبار در جنوب غرب ایرانی می دهد؛ 21 کشته بر اثر واژگونی اتوبوسی در مسیر بروجن. (اینجا). اما حداقل 12 ساعت قبل این اتفاق افتاده است. 

دقایقی بعد خبر می رسد این اتوبوس دانش آموزان بوده است و 26 کشته داشته. خبرها، از فاجعه ای خبر می دهند که در ساعات آینده، جنجالی می شود. هرچند گویا در آن 24 ساعت، جاده های ایران بوی مرگ می داد: در ۲۴ ساعت گذشته اتفاق افتاد؛ ۱۱۵ کشته و زخمی در تصادف پنج اتوبوس.

یکی دو ساعت بعد، خبر از انتقال مصدومان به بیمارستان می رسد و بعد هم اعلام اسامی کشته شده ها (اینجا، اینجا و اینجا) روایت نخست ماجرا این است: "ساعت 20 جمعه‌شب، 28 مهرماه؛ اتوبوس دختران دبیرستانی از اهواز به بروجن برمی‌گردد. دانش‌آموزان کلاس‌های دوم ریاضی و دوم تجربی دبیرستان پاسداران عفاف شهرستان بروجن برای گذراندن دوره عملی واحد درسی "آمادگی دفاعی" به همراه مدیر و معاون دبیرستان، مربی واحد درسی و مشاور تحصیلی‌ در قالب کاروانی با 10 اتوبوس دانش‌آموزی به مناطق عملیاتی جبهه‌های خوزستان اعزام شده بودند.

آنها پس از گذراندن دوره چند روزه در شلمچه و دهلاویه، عصر جمعه اهواز را به مقصد خانه ترک می‌کنند. در راه، اتوبوس اسکانیا که به صورت اتوماتیک کنترل می‌شد، دچار نقص فنی می‌شود، درست مثل وقتی که از بروجن به مقصد خوزستان در راه بودند. کنترل از دست راننده خارج می‌شود و راننده به مدیر دبیرستان که در اتوبوس حضور دارد می‌گوید که نمی‌تواند ترمز بگیرد. اتوبوس با سرعت زیاد و مهارنشدنی در جاده شلوغ و ترانزیتی از بین خودروهای سنگین می‌گذرد، دختران دانش‌آموز جیغ می‌کشند و ناگهان با برخورد شدید با تپه‌ای خاکی همه چیز می‌ایستد. همه این‌ها تنها در 5 دقیقه برای دختران دبیرستانی اتفاق افتاد و 26 کشته و 18 زخمی پایان ماجرای اتوبوس اسکانیای کاروان دانش‌آموزی بود." (اینجا و اینجا) این روایت تا همین امروز با زبان های بسیاری تکرار شده است. هرچند در برخی جزئیات تغییر داشته. 

اما بروجن سرتا پا سیاه پوش می شود؛ سه روز عزای عمومی در این شهر. مقام معظم رهبری و روسای سه قوه پیام تسلیت دادند و خواستار رسیدگی ویژه شدند (اینجا، اینجا و اینجا)

وزیر آموزش و پرورش پیام تسلیت داد. اما نقل قولی از او کار را خراب کرد: "بروید از مسوولش بپرسید" سال گذشته هم که یک اتوبوس دانش آموزان که راهی اردوی راهیان نور بود و بر اثر تصادفی چند کشته بر جا گذاشت، وزیر آموزش و پرورش حاضر نشد تقصیر را به گردن بگیرد. او این بار هم چنین تقصیری را گردن نگرفت؛ حمیدرضا حاجی بابابی پس از سخنرانی طولانی خود در جمع کارکنان دانشگاه فرهنگیان حاضر به پاسخگویی به سئوال خبرنگاران نشد و هنگامی که خبرنگاران از او درباره مرگ دانش‌آموزان راهیان نور سئوال کردند، گفت: "بروید از مسئولانش بپرسید."

هرچند ساعاتی بعد در این باره توضیح مختصری داد (اینجا) اما این نمک که روی زخم پاشیده شده با روایت های مردمی از اجباری بودن اردوی راهیان نور، فاجعه مرگ 22دانش آموز، دو فرهنگی و دو نفر را سبک نکرد. (اینجا، اینجا و اینجا)

او به هر حال روز بعد به مجلس رفت تا درباره این حادثه به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس توضیح بدهد و مسوول حادثه اردوی راهیان نور را معرفی کند. حاجی بابایی همراه با سردار فضلی به مجلس رفت و این جلسه با روایت های مختلفی بیان شد. برخی از اعضای کمیسیون گفتند در این جلسه فقط بر "رعایت ضریب امنیتی و ایمنی در این اردوها تاکید شده و اینکه باید برای برگزاری این اردوها تمام احتیاط لازم به کار برده شود و مقدمات کار فراهم باشد تا این حوادث را شاهد نباشیم." و همچنین "برخی حرف و حدیث‌ها مبنی بر اجباری بودن این سفرها صحت نداشت و دور از واقعیت بود در حالی که رضایت‌نامه والدین جزء شروط این سفر بود. آموزش و پرورش در عملکردش کوتاهی نکرده است،" (اینجا)

 اما روایتی دیگری این بود: "تاکید کمیسیون آموزش برحذف اجباری بودن اردوی راهیان نور" این روایت را رییس کمیته آموزش و پرورش کمیسیون آموزش داشت که البته با واکنش آموزش و پرورش همراه شد (اینجا)

اما اجباری  بودن یا نبودن اردوی راهیان نور، واکنش های مسوولان بسیج را همراه داشت. سردار فضلی جانشین رییس سازمان بسیج مستضعفین گفت: "اعزام دانش‌آموزان بروجنی به مناطق عملیاتی، با هماهنگی آموزش و پروش بوده است." (اینجا) و همچنین سرهنگ حسین ممتحن، سرپرست سازمان بسیج دانش آموزی کشور گفت: تمامی تدابیر ایمنی در حادثه واژگونی اتوبوس دانش آموزان بروجنی رعایت شده بود و دبیر قرارگاه مرکزی راهیان نور هم گفت: اردوهای راهیان نور دانش آموزی کاملا قانونی و داوطلبانه است 
در همین گیر و دار، وزیر آموزش و پرورش گفت این اردوهای راهیان نور نه اجباری است و نه نمره ای در درس آمادگی دفاعی دارد. (اینجا) همچنین پدر یکی از دانش آموزان حادثه دیده هم گفت که فرزندش برای نمره به این اردو نرفته بود (اینجا)

این درحالی بود که بسیاری از خانواده ها گفته اند به آنها اعلام شده این اردو از 4 تا 10 نمره عملی دارد.

همچنین دو روز پیش از حادثه، قاسم مستقیم مدیر کل ارزیابی عملکرد ورسیدگی به شکایات آموزش و پرورش درپاسخ به مخاطبان خبرآنلاین درباره اردوی راهیان نور گفته بود: "اردوی راهیان نور جزو درس آمادگی دفاعی است"

به هر حال حادثه اردوی راهیان نور، اجباری یا غیر اجباری، این بار به مرگ 26 نفر منجر شد. حادثه ای که البته مجریان راهیان نور معتقدند با توجه به حجم سالانه بازدید کننده ها از مناطق عملیاتی جنگی که به 10 میلیون نفر می رسد، نمی تواند خدشه ای به اصل موضوع وارد کند. هرچند همین یک مورد هم نباید وجود داشته باشد.

اما مقصر حادثه چه کسی بود؟ فرمانده پلیس‌راه کشور مقصران را چنین معرفی کرده است:

بی مبالاتی راننده اتوبوس اسکانیا به شماره 955ع 21 ایران 13 به علت به کار انداختن وسیله نقلیه با عیب و نقص فنی (نقص در سیستم ترمز) و سایر علل موثر در بروز حادثه و تشدید صدمات بدنی شامل:
1- عدم رعایت نظامات دولتی از سوی شرکت مسافربری همسفر چابک سواران بروجن به علت صدور صورت وضعیت مسافری برای اتوبوس دارای نقص فنی 2
2- عدم رعایت نظامات دولتی توسط مدیر فنی شرکت مسافربری همسفر چابک سواران بروجن به علت تایید سلامت فنی و ایمنی اتوبوس دارای نقص فنی
3- عدم رعایت نظامات دولتی از سوی شرکت سازنده اتوبوس اسکانیا به علت ضعف ستون های اتصاف سقف با بدنه اتوبوس که بیشترین علت ضربات وارده به سر و گردن مسافرین در اثر آن بوده است.
4- عدم رعایت نظامات دولتی از سوی مرکز مکانیزه معاینه فنی شهر فلاورجان به علت صدور برگ معاینه فنی برای اتوبوس دارای نقص فنی.

با تمام اینها بازخوانی فاجعه ای که بر مسافران این اتوبوس گذشته همه این تلاش را کم رنگ می کند، چه اینجا جان رفته حتی با دیه ای که آموزش و پرورش متولی پرداختش شده است و تسلیت و حتی عذرخواهی که نشده است و هر چیز دیگر بر نمی گردد.

این سه روایت را بخوانید تا کمی از داغ خانواده ها را درک کنید؛ اینجا، اینجا و اینجا.

 4747