پیشنهاد سنایی برای حل اختلاف ایران و روسیه: روسیه می​تواند S400 به ایران تحویل بدهد

نسرین وزیری: مهدی سنایی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و  مؤسس و رئیس مؤسسۀ مطالعات ایراس (روسیه، آسیای مرکزی‌و قفقاز) بر این باور است که روسیه در شرایطی تحویل S300 را لغو کرد که خوشبینی بیشتری به آمریکا داشت. اما در حال حاضر دوره بازسازی روابط روسیه و آمریکا به سرانجام مدنظر روس​ها نرسیده است. به نظر وی برای روسیه در عرصه رابطه با ایران، تاثیر یک عامل سوم می​تواند کنترل​گر و کمک کننده باشد. از این رو پیشنهاد او این است که برای حل صورت مساله و خروج از دایره فعلی، دو کشور می​توانند به سمت توافقات جدیدی حرکت کنند که جایگزینی S400 به جای S300 از جمله چنین توافقاتی می​تواند باشد.

مشروح گفت​وگوی خبرآنلاین با او که چهار سال نماینده فرهنگی ایران در روسیه بوده است را در ادامه بخوانید:

 

اخیرا یکی از روزنامه​های روسی نوشته بود که اگر ایران از شکایتش برای پرداخت غرامت موشک S300 نگذرد، روسیه هم حمایتش از ایران در برنامه هسته​ای کشورمان را کمرنگ می​کند (اینجا). شما که با رسانه​های روسی آشنا هستید، بفرمایید که این خبر چقدر موثق و منشاء اثر است؟
خبری که این روزها بسیار مطرح شده و منظور نظر شماست، از قول روزنامه کامرسانت منعکس شده است. اصل این خبر از دو جهت قابل بررسی است. یکی از این جهت که خبر مذکور از قول یک منبع رسمی منتشر نشده و یک منبع ناشناس گوینده آن بوده است. از این رو یک خبر رسمی تلقی نمی​شود. دوم اینکه این خبر در روزنامه نزدیک به دولت منعکس نشده است.
 

اگر روزنامه​ها و رسانه​های روسی را به سه دسته «نزدیک به کرملین و دولت» مثل خبرگزاری ریانووستی و روزنامه ایزوستیا و یک دسته «خبرگزاری​های مستقل» مثل ایتارتاس و یک دسته هم «مطبوعات و رسانه​هایی که نسبت به دولت مواضعی دور دارند» مثل کامرسانت و روزنامه نزاویسمیا گازتا از جمله مطبوعات انتقادی نسبت به کرملین به شمار می​روند. از این رو اینکه این خبر در چنین روزنامه​ای منعکس شده، این خبر را قابل بررسی می​کند که با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرد.

به نظر می​رسد انعکاس این خبر از سوی این روزنامه نوعی جهت دهی و خبرسازی می​تواند باشد و منعکس کردن خواست گروه​های خاصی در روسیه باشد.

 

به عبارت دیگر شما معتقدید که این موضع گروکشی، موضع مقامات روسی نیست و صرفا طرح یک موضوع رسانه​ای است. همینطور است؟
البته در اینکه روس​ها از شکایت ایران به دادگاه​های بین المللی ناراضی هستند، تردیدی نیست. موضع وزارت خارجه و سخگوی این وزارتخانه که دو هفته پیش اظهار نظر کرده بودند نیز موضعی گلایه آمیز بود. اما آنچه که در متن خبر مذکور آمده و پیوند دادن موضوع S300 به بحث حمایت​های روسیه از پرونده هسته​ای ایران، بحث دقیقی نیست. چون ایران و روسیه روابط خوبی دارند و اگر روسیه در پرونده هسته​ای ایران از کشورمان حمایت می​کند، حمایتش ناشی از دیدگاه​های مشترک دو کشور و منافع مشترکشان است. همیچنین این حمایت ناشی از منافع ملی خود روسیه است که در یک جبهه بین​المللی قرار دارند و روسیه حمایت از ایران را حمایت از منافع کوتاه مدت و بلند مدت خود می​دانند.
 

در موضوع سوریه هم، ایران و روسیه خط واحدی را درعرصه بین المللی دنبال می​کنند. اما نکته​ای که هست اینکه اولا شکایت ایران از روسیه به دلیل عدم پایبندی به توافق در خرید S300 یک بحث سیاسی نیست و درچارجوب حقوقی است و ارائه S300 به ایران و تحویلش، قبلا در مواضع رهبران روسیه و رئیس​جمهور وقت آن بود. ثانیا باید توجه داشت که S300 یک سیستم پدافندی است و ایران معتقد است که این سیستم، مشمول تحریم نمی​شود اما روسیه به این بهانه که S300 شامل تحریم​ها علیه ایران می​شود، حاضر به ارائه آن به ایران نیستند و قراردادشان را فسخ کرده​اند.

 

پیش​بینی شما از سرنوشت این موضوع چیست؟ روس​ها غرامت می​دهند یا اینکه ممکن است مناسبات دو کشور به گونه دیگری رقم بخورد؟
برون داد این وضعیت، گلایه​مندی روسیه و پیگیری شکایت از ایران، می​تواند این باشد که روسیه این سامانه را در شکل جدیدتر S400 در اختیار ایران بگذارد. تحویل این سامانه پدافندی جدید هم می​تواند مانع از تعقیب شکایت ایران از روسیه شود و هم در واقع روسیه دیگر احساس نمی​کند که با این گلایه​مندی، خدشه​ای به روابط دو کشور وارد می​شود.

 

به نظرتان چنین پیش​بینی​ای واقع بینانه و امکان پذیر است؟ ما بعد از سال​ها نتوانسته​ایم S300 را از آنها بگیریم، بعد یک​باره چطور ممکن است که روس​ها به ما S400 بدهند؟
امکان پذیر است! چون روسیه در شرایطی تحویل S300 را لغو کرد که خوشبینی بیشتری به آمریکا داشت. آن زمان قبل از ماجرای انقلاب لیبی بود و روس​ها به دنیال تعامل با آمریکا در سطح بین الملل بودند. اما در روسیه​ی بعد از پوتین و پس از حوادث لیبی و سوریه، این خوش​بینی از جانب روس​ها نسبت به آمریکا در دیپلماسی روسیه وجود ندارد. از طرفی هم دوره بازسازی روابط روسیه و آمریکا در دوره چهارساله ای که تعیین شده بود، به سرانجام مدنظر روس​ها نرسید. چرا که هیچ کدام از توافقات در مورد سپر دفاع موشکی، عدم گسترش ناتو، تعریف سیستم امنیتی جددی برای اروپا و ... به انسجام قطعی نرسید. این درحالی است که روسیه امتیازهای زیادی به آمریکا داد اما سرانجام مطلوبش را کسب نکرد.

به نظرم برای روسیه در عرصه رابطه با ایران، تاثیر یک عامل سوم می​تواند کنترل​گر و کمک کننده باشد. از این رو پیشنهاد من این است که برای حل صورت مساله و خروج از دایره فعلی، دو کشور می​توانند به سمت توافقات جدیدی حرکت کنند.

 

فکر نمی​کنید، این موضع شما خیلی خوش​بینانه است؟
{باخنده} ما کلا خوش بینیم!

 

واقعا در رابطه با روسیه با سوابق نه چندان درخشانی که در تحقق تعهداتش در قبال ایران دارد، می​توان اینقدر خوش بین بود؟ بسیاری از کاربران خبرآنلاین، در کامنت​هایی که برای اخبار مرتبط با این موضوع نوشته​اند، در اینکه روسیه بتواند همچنان متحد استراتژیکی برای ایران باشد، ابراز تردید کرده​اند. شما نظرتان چیست؟
بازی در عرصه بین الملل بازی متنوعی است و قواعد خاصی دارد. نمی​توان از قاعده «همه یا هیچ» در این عرصه صحبت کرد. این نگاه در سیاست خارجی که «فقط این کشور» یا «فقط آن کشور»، نگاه سودبخشی نیست. روابط ایران و روسیه محدود به S300 نیست و روابط دوکشور روابطی دوجانبه، منطقه​ای و بین المللی است که حرکت​ها و مواضع مشترک دو کشور را در بر دارد. البته موضوع قراردادS300 هم در جای خودش باید بررسی شود و به سرانجام رسیدن یا نرسین آن مورد بررسی قرار بگیرد.

دو کشور ایران و روسیه در عرصه بین الملل اشتراک مواضع بسیاری دارند. اما باید به یاد داشته باشم که انتظار از روسیه نیز باید تعریف شده باشد. چون روسیه منافع ملی خودش را دنبال می کند نه منافع ملی ما را. باید از این منظر به رفتارهای روسیه نگریست و انتظار از حمایت​های روسیه از ایران را متناسب با آن باید تنظیم کرد.

 

این موضوع را قبلا آریالای فلاحت​پیشه نیز عنوان کرده بودند. اما ماله این است که انتظار ما از روسیه متناسب با نقش آفرینی این کشور در مناسبات بین​المللی هست یا نه؟
همچنانکه می​بینیم ظرفیت روسیه ظرفیت محودی است که اگرچه با سیاست​های یک​جانبه آمریکا مقابله می​کند، اما ظرفیت محدودی در حل مسائل منطقه از جمله افغانستان وعراق و .. دارد. شاید بتوان گفت که محکم​ترین مواضع را روسیه در قبال سوریه اخذ کرد که همزمان با حضور مجدد پوتین در قدرت بود.

 

ببینید حالا همین روسیه با ظرفیت محدودی که به قول شما در معادلات بین​المللی دارد، در رابطه با ایران و عمل به تعهداتش در قبال کشورمان نیز وقت کشی می​کند و بعضا به نظر می​رسد که در راستای منافع غرب گام برمی​دارد. سوال من این است که این نوع زمان خریدن​های روسیه، در تضاد و تعارض با منافع ملی ما نیست؟
به نظرم مدیریت این کارها، با دیپلماسی ما است تا دیپلماسی روسیه. روس​ها در برخی موارد تلاششان را کرده​اند مثلا در طرح گام به گام، تعلل در دپلماسی ما بود نه آنها. اگر به نوشته​ها و تحلیل​های آنها بنگریم می​بینیم که ایران با تاخیرهایش فرصت​هایی که بعضا روسیه می​توانسته برای ما ایجاد کند، را از دست داده است.

در عین حال ایران هم یکی از مهره​های اصلی در دیپلماسی روسیه است و از طرف دیگر در دیپلماسی ایران نیز همه چیز محدود به روسیه نمی شود و باید به گونه​ای صحیح به مدیریت مسائل پرداخت.

 

شما درحالی از تاخیرهای ایران و گلایه​های روسی به آن سخن گفتید که نزد افکار عمومی کشور ما، این روسیه است که به خاطر تاخیر در ساخت و تامین سوخت نیروگاه بوشهر، متهم است!
البته این نیروگاه الان فعال است و اگر عدم تحویل S300 از نقاط مبهم در روابط ایران و روسیه است، اما تکمیل و تامین سوخت نیروگاه بوشهر، یکی از  نقاط روشن در روابط دو کشور است.

 

با قریب به دو دهه تاخیر این نیروگاه را روس​ها راه اندازی کردند و شما از آن به عنوان یکی از نقاط مثبت روابط ایران و روسیه نام می​برید. این نوعی پارادوکس نیست؟
انتقادات به تاخیر در تکمیل این نیروگاه از دو زاویه قابل بررسی است. یکی اینکه این تاخیر طولانی به وجهه منطقه​ای و بین الملی روسیه هم صدمه می​زد اما باید در نظر داشت که این پروژه با دشواری​های زیادی هم مواجه بود. کما این که طرف​های دیگری در روند ساخت نیروگاه بوشهر با تحریم​های پیاپی علیه ایران، خلل ایجاد می​کردند و در آماده سازی و راه اندازی این نیروگاه تاخیر ایجاد شد. طبق گفته دستندرکاران سازمان انرژی اتمی ایران برخی از این تحریم​ها علت اصلی در اخلال برای ساخت نیروگاه بوشهر بوده است. همانطور که می​بینید این تاخیرها همچنان ادامه دارد و فراتر از آن، در قالب ارسال ویروس نیز سعی می کنند مشکلاتی در کار ما ایجاد کنند.

/2929