قهرمان ناکامی که عشق هم او را نجات نداد

بهترین توصیف از ژان گابن که 17 می سالروز تولد اوست، همان تعریفی است که فرانسواز در فیلم "روز برمی آید" درباره اش می گوید که او مردی است که یک چشمش شاد و چشم دیگرش غمگین است. مردی کم حرف، عبوس و خشن اما بااحساس که غالبا می کوشد با عشق، رویاهای گمشده اش را به زندگی خالیش بازگرداند اما همواره تلاشش نافرجام می ماند.
او کسی است که به خوبی می تواند چهره ظاهرا سرد و بی احساسش را در لحظه به صورتی رمانتیک یا خشمگین تبدیل کند و از قالب مردی بی تفاوت و خشن به عاشقی پر شور و زخم خورده درآید.
هیچ کس به اندازه گابن نمی تواند حس و حال شخصیتی سرخورده و ناکام را تداعی کند که جستجویش در راه عشقی دست نیافتنی همچون کوششی بیهوده و ناممکن به نظر برسد و ثمره ای جز نابودی وی به همراه نداشته باشد و اساسا همین مسیر بی بازگشت او به سوی مرگ است که اسطوره گابن را می سازد.
به قول آندره بازن که از او به عنوان قهرمان تراژیک معاصر یاد کرد، گابن تنها بازیگری است که در دنیا (به استثنای چاپلین) می تواند نقش هایی را بازی کند که مخاطب انتظار سرانجام غم انگیزی را برایش دارد.
درواقع آنچه تنهایی پایان ناپذیر او را برجسته می کند، این است که او هرگاه قدم در ماجرایی عاشقانه می گذارد، به طرز اندوهباری می داند که اشتیاق و علاقه ای که می تواند برای دیگران امیدبخش یک زندگی باشد، برای او به عاملی برای تباهی و ویرانی اش تبدیل می شود و این خودآگاهی دردناک از سرنوشت تلخی که انتظارش را می کشد، او را وامی دارد تا خود به استقبال مرگ برود.
بی جهت نبوده که می گویند گابن قبل از امضای هر قراردادی باید مطمئن می شده است که حتما صحنه خشنی دارد که او طی آن خشم و عصیانش را نشان دهد و کسی را  بکشد و این جنایت منجر به مرگ خودش شود. بازن معتقد بود که این صحنه بحرانی خاص، لحظه ای پر معنا در سرنوشت سخت و انعطاف ناپذیر گابن است که باعث می شود تماشاگر به واسطه آن، قهرمان آشنای خود را بازیابد.
به همین دلیل گابن چه در زمان جوانی که ستاره فیلمهای رئالیسم شاعرانه مثل "بندر مه آلود"، "روز برمی آید"، "په په لوموکو" و "توهم بزرگ" بود و چه بعدها که در زمان پیری در فیلمهای گنگستری مثل "دسته سیسیلی ها"، "دو مرد در شهر"، "یک چمدان اسکناس" می درخشید، همواره همان مرد سرخورده ای بود که دلش می خواست زودتر به انتهای مسیر زندگی اش برسد.
گابن در فیلمی به نام "عشق کسب و کار من است" بازی کرده که من هرگاه به عنوانش فکر می کنم، با این پرسش بی جواب و حل ناشدنی روبرو می شوم که چطور آدمی که تا این حد خودش را در معرض مرگ قرار می دهد، می تواند عاشق شود. بعد احساس می کنم که چه چیزی بی رحمانه تر از عشق می تواند آدم سرسختی چون گابن را در زندگی از پا دربیاورد و تیر خلاصی را به او بزند...
عزیزترین خاطره من از گابن که به شکل کاملی این حس و حال دست نیافتنی او را نشان می دهد، جایی است که در فیلم "بندر مه آلود" لباس های نقاش شاعرپیشه ای را که چندی پیش خود را در دریا غرق کرده، می پوشد و جعبه رنگ نقاش را بر شانه می اندازد و در بندرگاههای خلوت پرسه می زند. انگار بیش از آنکه در جستجوی راهی برای گریز و نجات باشد، دنبال مرگ خود می گردد.
لحظات عاشقانه نیز نه تنها نمی تواند جلوی سرنوشت غمبار او را بگیرد و مرگش را به تاخیر بیندازد، بلکه او را به سوی پایان تراژیک زندگیش به پیش می راند و جریان تباهی اش را شتاب بیشتری می بخشد. آنگاه احساس می کنیم حتی عشق هم نمی تواند بعضی از آدمها را از غرق شدن نجات دهد!