حذف تنبیه دانش‌آموزان یک عزم ملی می‌خواهد

در حالی که در قانون به صراحت بر منع تنبیه بدنی دانش‌آموزان در مدارس تاکید شده و بر اساس آیین‌نامه آموزش و پرورش هرگونه تنبیه بدنی، اهانت و تعیین تکالیف درسی به منظور تنبیه دانش‌آموزان، ممنوع اعلام شده است، هنوز هم خبرهای وحشتناکی از انواع تنبیه‌ها به گوش می‌رسد. برای بررسی بیشتر این موضوع، میزگردی با حضور رسول پاپایی، کارشناس آموزشی و فاطمه قاسم‌زاده، مدیر انجمن حمایت از حقوق کودکان و رئیس گروه کار پیش‌دبستانی در کافه خبر برگزار شد که بخش‌های مهم این میزگرد را می‌خوانید.

تنبیه در مدارس کشور، موضوعی است که می‌دانیم وجود دارد؛ چه مسئولان وزارت آموزش و پرورش بپذیرند یا نه. ولی نکته‌ای که مطرح است این است که این موضوع تبدیل به یک اتفاق پنهانی در مدارس شده و همراه با اینکه مسئولان آموزشی کشور قبول نمی‌کنند این موضوع در مدارس کشور وجود دارد، خیلی اوقات این تنبیه‌ها حتی گزارش هم نمی‌شود. مشکل از کجاست؟

فاطمه قاسم‌زاده: به نظر می‌رسد تنبیه بدنی دانش‌آموزان از سوی مسئولان کشور انکار می‌شود و می‌دانیم که وقتی موضوعی در مرحله اول انکار شود، همین وضع به وجود می‌آید. یعنی اینکه هم والدین و هم معلمان و مدیران مدارس می‌دانند که تنبیه وجود دارد، اما نه پیگیری می‌شود و نه جوابگویی وجود دارد. این موضوع هم فقط در این مورد وجود ندارد؛ مثلا مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد حدود سه میلیون و 200 هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داریم، این موضوع بسیار مهمی است و حتی نزدیک به فاجعه است اما هیچکس توضیحی در این مورد نداد و حتی مسئولان آن را انکار هم کردند.

حالا به فرض که این کارها هم صورت بگیرد، در حال حاضر موجی راه افتاده مبنی بر اینکه معلمی که تنبیه می‌کند مسئول است و همه او را سرزنش می‌کنند در حالی که هستند پدر و مادرهایی که از معلمان فرزندانشان می‌خواهند "آنها را آدم کنند." راه آدم کردن هم گویا فیزیکی است! وقتی خشونت در برخی خانواده‌های ما به این شدت وجود دارد، اساسا حرف از پیگیری و ... چقدر معنا پیدا می‌کند؟

رسول پاپایی: موضوع اینجاست که وقتی در آموزش و پرورش بحث تنبیه پیش می‌آید، بلافاصله ما معلم و مدرسه را مقصر می‌دانیم؛ این یک روش اشتباه است که کارشناسان آموزشی و رسانه‌ها به کار می‌گیرند. واقعیت این است که درصد کمی از ریشه تنبیه در مدرسه است، بیشتر درصد تنبیه، ریشه در فرهنگ ما دارد. البته موضوعی که وجود دارد این است که در حال حاضر به موازات اینکه دانایی مردم در حال بالا رفتن است، تنبیه هم پایین آمده است. مثلا ما می‌دانیم که تنبیه در شهرهای بزرگ، کمتر از شهرهای کوچک است و در مناطق بالای شهرها، کمتر از پایین شهرها، در مدارس راهنمایی و مدارس پسرانه بیشتر از دخترانه‌هاست. بنابراین ما معتقدیم تنبیه موضوعی نیست که بشود فقط در مدارس آن را ریشه‌کن کرد یا بگوییم فقط کار آقای حاجی‌بابایی یا آموزش و پرورش است. حذف تنبیه یک عزم ملی می‌خواهد. دهها نهاد اجتماعی هستند که بودجه می‌گیرند و باید این بودجه را خرج بالابردن آگاهی‌های اجتماعی و دانایی‌ها بکنند، ولی خب این کار انجام نمی‌شود و ما فقط به معلمان و آموزش و پرورش انتقاد می‌کنیم.

شما می‌گویید که تنبیه در مدارس را فقط نباید از سوی معلم دید ولی موضوعی که وجود دارد این است که ما می‌دانیم همه معلمهای ما تخصص لازم را برای این کار ندارند و آموزش لازم را ندیده‌اند ولی صرفا به خاطر نیاز اقتصادیشان رو به این کار می‌آورند و وارد چرخه آموزش و پرورش می‌شوند. از طرف دیگر موضوعی که وجود دارد این است که تعداد زیادی از معلمان کشور تحت فشار اقتصادی‌اند و خیلی‌هایشان بعد از ساعات مدرسه برای درآوردن پول، حتی مسافرکشی می کنند و آن انرژی و انگیزه لازم را برای روبرو شدن با بچه‌ها ندارند. فکر نمی کنید که وضعیت اقتصادی و معیشتی معلمان در به وجود آمدن این وضع در مدارس، تاثیرگذار است؟

قاسم‌زاده: طبیعتا تاثیرگذار است و علاوه بر آن وضعیت مدارس کشور هم به این موضوع کمک می‌کند. کلاسهایی وجود دارند که تعداد زیادی از دانش‌آموزان را در خود جای داده‌اند و معلم نمی‌تواند آنها را کنترل کند، بنابراین هم در کلاس معلم تحت فشار و شرایط بدی است و هم در زندگی‌اش زیر فشار است. حقوق معلمی آنقدر نیست که بتواند زندگی‌اش را تامین کند. اینکه حقوق معلمی و شرایط مدارس بهتر شود، طبیعتا به اینکه خشونت در مدارس کمتر شود کمک می‌کند. ولی خب نمی‌شود گفت چون شرایط اقتصادی معلم بد است پس تنبیه هم وجود دارد. نمی‌شود این دلایل را کافی دانست.

پاپایی: از نظر من ما نمی‌توانیم به معلم یک نگاه تزئینی داشته باشیم و حرفهای شیک در مورد او بزنیم و بعد او را در معضلات زمینی‌اش رها کنیم. اینکه ما انتظار داشته باشیم معلم خوش‌تیپ و خوش‌اخلاق به کلاس برود، همزمان سرویس بچه هم باشد، اصلا درست نیست. می‌توانید بروید و آمار این را دربیاورید که چند درصد از معلمان سرویس مدرسه دانش‌آموزان خودشان شده اند. خب معلوم است که این دانش‌آموزان آن‌طور که باید حرف معلم را گوش و قبول نمی‌کنند. کجای دنیا با معلمش اینطور رفتار می‌کند؟ بنابراین ما باید نگاه ملی‌مان را به معلم عوض کنیم.

یعنی معتقدید اگر وضعیت بودجه و پرداختی به معلمان بهتر از اینی که الان هست، بشود، این تنبیه‌ها در مدارس کاهش پیدا می‌کند؟

پاپایی: شما یک بررسی کوتاه هم بکنید می‌بینید که هیچ کاندید وزیر آموزش و پرورشی، وقتی به مجلس آمده و برنامه‌های خود را اعلام کرده، نگفته است که در کنار برنامه‌های پژوهشی و ... من، این هم برنامه اقتصادی من است. مگر ما نمی‌گوییم که یکی از مشکلات بیمارگونه آموزش و پرورش، اقتصاد آن است؟ پس چرا هیچ وزیری از اصلاح‌طلب و اصولگرا، برنامه اقتصادی نداشته است؟ بنابراین موضوع تنبیه یک چیز است، خیلی موضوعات دیگر در این میان وجود دارد.

قاسم‌زاده: در ظاهر اینطور به نظر می‌رسد که این برنامه وجود دارد ولی آن فشار بر خانواده‌هاست. حتی پول آب و برق را تحت عنوان کمکهای مختلف می‌گیرند. نقشی که انجمنهای اولیا و مربیان باید در بخش تربیتی و آموزشی داشته باشند، تبدیل به پول گرفتن از خانواده‌ها شده است.

47234