جامعه شناسی شهری چیست و از چه می گوید؟

شهر به عنوان یک پدیده اجتماعی بستر پدیده های دیگریست که می تواند بسیاری از معضلات اجتماعی را باعث شود.
زندگی شهری علیرغم اینکه باعث پیشرفت بشریت شده است. اما موجبات بسیاری از مخاطرات اجتماعی را هم فراهم آورده است.
ورود مهاجران جدید به شهرهای بزرگ و تضاد فرهنگی شهرهای قرن بیستم را آبستن حوادثی کرد که از خلال آن مکاتب و نظریه های جامعه شناسی مثل مکتب شیکاگو سر برآورد.
برای اینکه تعریف روشن‌تری از مهیت و دامنه جامعه شناسی شهری به دست دهیم می‌توانیم بگوییم، تجزیه و تحلیل شهر به عنوان یک واقعیت اجتماعی موضوع جامعه شناسی شهری است. بنابراین جامعه شناسی شهری ، تمامی مسائل اجتماعی جامعه شهر نشین را دربر خواهد گرفت. یکی از واقعتهای اساسی ، رابطه از تحت جامعه با سایر واقعیتهای اجتماعی است، مانند رابطه تراکم جمعیت و سازمانها و شیوه تفکر و زندگی اجتماعی.
بدون اینکه بخواهیم کلیه جنبه‌های جامعه شناسی شهری را مورد بحث و بررسی قرار دهیم، منظور این است که اهمیت و ماهیت ملاحظات جامعه شناسی بر مسائل شهری روشن شود و برخی اطلاعات مربوط به اجتماع شهرها که اختصاصا معنای خاصی در بر دارد و نیز روشهای بررسی مسائل شهری را مورد مطالعه قرار گیرد. در عمل ، امروز شهرسازان ، معماران و مهندسان تاسیسات شهری بیش از پیش به میزان قابل توجهی از ره آورد جامعه شناسی شهری استفاده می‌کنند و مفهوم شهر سازی و شهرنشینی را منحصر به جنبه معماری آن نمی‌دانند.
بنابراین لازم است زبان مشترکی نیز آنها را به یکدیگر پیوند دهد تا به درستی نظرات یکدیگر را درک کنند و در بهبود زندگی اجتماع شهرنشینی از آن استفاده کنند. اما برای اینکه به درستی بدانیم جامعه شناسی شهری چیست و مشتمل بر چه مباحثی است بهتر است قبلا به عنوان یاد آوری جامعه شناسی را بطور کلی تعریف بکنیم. پس جامعه شناسی ، مطالعه علمی واقعیتهای اجتماعی است که از سه جنبه ریخت شناسی ساختاری و فرهنگی و روانی مورد بحث و مطالعه قرار گیرد.

اختصاصات شهر
اگر از جنبه مادی و خارجی را مورد نظر قرار دهیم، شهر بدوا انبوهی از افراد انسانی و فضایی را که در آن سکونت گزیده‌اند شامل می‌شود. در اینجا نظم جاری مربوط به مسائل زیر در خور توجه است. جمعیت شهری (از نظر تعداد ، تراکم ، ترکیب و ساختمان و تحول) ، طرز پراکندگی و قرار گرفتن جمعیت در فضای شهر اصول تمایز بین قسمتهای مختلف فضای شهر و تاثیرات آن بر زندگی اجتماعی افراد و گروههایی که در آن زندگی می‌کنند. از جهت دیگر ، شهر عبارتست از یک سازمان اجتماعی پیچیده است. یعنی ، شهر تنها از تجمع افراد تشکیل نمی‌شود بلکه مشتمل بر گروههای مختلفی ، مانند خانواده ، طبقات اجتماعی ، کارگاهها و کارخانه‌ها ، گروههای نژادی ، انجمن‌های مختلف و غیره است.
می‌توان سخن از یک نوع «روحیه شهری» یا «فرهنگ شهرنشینی» به میان آورد که با خوصیات اجتماعات غیر مشابه فرق دارد. به عبارت دیگر ، سبک زندگی و شیوه فکر کردن و بروز احساسات و عواطف که بر حسب جوامع و منطق مختلفی که شهر جزئی از آن است متفاوت و بر حسب تارخ و خوصیات شهرها متغیر است، ویژگیهایی به زندگی شهرنشینی بخشیده است که خاص اجتماع مورد نظر یعنی شهر است. مثلا استقلال افراد در مقابل سنن و آداب ، در شهرها افزایش می‌یابد و پذیرش افکار جدید ، مدپرستی ، خلاقیت ، نوآوری و تسامح فزونی می‌گیرد. نکته دیگر اینکه ، شهر را نباید واحد مستقل و مجزا از جامعه دانست، یعنی نمی‌توان آن را از واحدهای دیگر وابسته به آن جداگانه مورد مطالعه قرار داد.

مکتب شیکاگو
مکتب شیکاگو در سال 1892م در دانشگاه شیکاگو با تأسیس گروه جامعه­شناسی توسط آلبیون اسمال (Albion Woodbury Small: 1854-1926)، پایه ریزی شد. وی در نگارش و بنیاد مجله جامعه شناسی و پویایی این رشته در امریکا سهیم است گروه جامعه­شناسی دانشگاه شیکاگو برخلاف کژفهمی­های رایج آن دوران، به هیچ وجه تنها به گردآوری واقعیت ها علاقمند نبود، بلکه از همان آغاز در جستجوی صورت‌بندی های مفهومی و نظری ای بود که با آن ها بتوان رشته جامعه شناسی را از کار اجتماعی و نیز از صرف گردآوری داده های اجتماعی متمایز کرد.
مطالعاتی که در چارچوب این مکتب انجام شده، بیشتر در زمینه مسائل شهری، انحرافات اجتماعی، سازمان های اجتماعی و مسائل کار و شغل است. آنان در پایه ریزی جامعه شناسی شهری نقش مهمی داشتند؛ تعدادی از نویسندگان مرتبط با دانشگاه شیکاگو از دهه 1920 تا دهه 1940، مفاهیم و اندیشه هایی را پدید آوردند که برای سال های بسیاری شالوده اصلی نظریه و پژوهش در جامعه شناسی شهری بود.
علاقه فزاینده گروه جامعه شناسی این دانشگاه به مسائل شهر و اجتماعی گسترده تر و روی آوری به موضوعات انسان‌دوستانه و اصلاحگرانه، آن‌ها را به گرایشات ضدنظریه نکشانده بود، بلکه یک علاقه دوگانه ای به تحقیق و نظریه در اکثر کارهای آن‌ها دیده می شود.

47301