به گزارش خبرآنلاین، آدونیس بزرگترین شاعر زنده دنیای عرب است. پس از عبور از راهرویی در خانه‌اش در پاریس در نزدیکی شانزه‌لیزه دور میزی می‌نشینیم. اتاق او را تاجری اهل سوریه در اختیارش گذاشته که ناشر جدیدترین کار اوست: کتاب خاطرات فرهنگی به زبان عربی که مولفش آدونیس است.
او کتابچه‌ای قطور جلوی من گذاشت و گفت این فهرست افرادی است که در نوشتن این کار با او همکاری می‌کنند، افرادی از شرق و غرب که بسیاری از آن ها جای نوه آدونیس هستند. این شاعر به تازگی 82 ساله شده و گفت: «ما به استعدادهای جدید و ایده‌های جدید نیاز داریم.»
آدونیس شاعر، منتقد و مقاله‌نویس متولد سوریه است و حالا 70 سالی می‌شود که شعر می‌سراید. او در نیه دوم قرن بیستم یک انقلاب مدرنیستی به راه انداخت که تاثیری عمیق بر دنیای شعر عرب گذاشت، از این نظر آدونیس را با تی. اس. الیوت مقایسه کرده‌اند.
او در 17 سالگی لقب آدونیس، یکی از خدایان یونان باستان را بر خود نهاد، این لقب باستانی بیراه هم نیست؛ آدونیس اطلاعات دقیقی از ادبیات پیش از اسلام تا به این سو دارد. از زمان مرگ محمود درویش، شاعر بزرگ فلسطینی در سال 2008 دیگر شکی نیست که آدونیس بزرگترین شاعر و چهره ادبی دنیای عرب است.
این شاعر سال 1985 به پاریس نقل مکان کرد و در سال 1997 نشان لیاقت هنر و ادبیات این کشور را دریافت کرد. سال پیش نیز او به عنوان اولین شاعر عرب زبان برنده جایزه گوته آلمان شد و پاییز هر سال از او به عنوان یکی از بخت‌های اصلی جایزه نوبل ادبیات نام می‌برند (تنها برنده عرب زبان نوبل ادبیات نجیب محفوظ بوده که سال 1988 به این جایزه رسید.)
آدونیس رقابت نوبل سال 2011 را به توماس ترانسترومر سوئدی واگذار کرد اما مانند هر انسان بزرگ دیگری در تورهای ادبی‌اش در کشورهای عربی شعرهایی از ترانسترومر را برای علاقه‌مندان خواند و این شاعر سوئدی را به آنها معرفی کرد.
سال گذشته دنیای عرب دستخوش تغییرات سیاسی متعددی بود، آدونیس در این مورد گفت: «شعرهای کوچکی می‌نوشتم تا شادی و لذت خودم از این اتفاقات را نشان دهم. این جوانان عرب هستند که بهار را رقم زدند و این برای اولین بار است که عرب‌ها از غربی‌ها تقلید نکرده‌اند. این خارق‌العاده است. اما متاسفانه این تاجران هستند که ثمره بهار را می‌چینند.»
این شاعر ادامه داد: «گرایشی در میان شاعران و نقاشان عرب وجود دارد که از نظر سیاسی فعال باشند. چیزهای زیادی برای مبارزه هست: حقوق بشر و مظلومان فلسطینی، مبارزه با استعمار و تفکر بسته بنیادگرایان. من با این گونه فعالیت‌ها مخالفتی ندارم اما من چنین آدمی نیستم. آدم خلاق همیشه باید با انقلابی‌ها باشد اما نباید مثل انقلابی‌ها باشد. نباید مثل آنها سخن بگوید یا اینکه در محیط سیاسی مشابهی با آنها کار کند. من مخالف خشونت هستم، مثل گاندی و نه چه گوارا.»
وی. اس. نایپل، رمان نویس برنده نوبل آدونیس را «استاد زمانه» توصیف کرده و این درحالی است که این شاعر را در غرب با حرف‌هایش درمورد نابودی فرهنگ عرب و «تفکر عرب» می‌شناسند. اما خالد متاوا، شاعر عرب-آمریکایی که مترجم آثار آدونیس به زبان انگلیسی است کار این شاعر را «هنجارشکنی» خوانده و گفته است: «او در برابر ریشه‌های عمیق تعصب در تفکر عرب قیام کرده است، اما با این حال در آثارش فرهنگ عرب را دوباره احیا می‌کند و گرامی می‌دارد.»
آدونیس از 10 سال پیش شروع کرده به خلق کولاژهایی با استفاده از نمونه‌های خطاطی عربی و این کار را در دوره‌هایی که ذهنش به بن بست می‌رسد انجام می‌دهد. «راه دیگری جدا از کلمات برای بیان رابطه خودم با اشیاء دوروبرم پیدا کرده‌ام.» او در کولاژهایش از پارچه و قالی نیز استفاده کرده است و در این مورد افزود: «تکه‌ها و قطعات چیزهای بی‌ارزش که دور ریخته می‌شوند، از اینها استفاده می‌کنم و کم پیش می‌آید از رنگ استفاده کنم.» او در کولاژهایش از شعرهای خود و شعرهای کلاسیک عربی هم استفاده می‌کند.
این شاعر به همراه همسر و دو فرزندش در پاریس زندگی می‌کند، همسر او منتقد ادبی است و به قول آدونیس: «او بزرگترین منتقد برای من است، یکی از بهترین‌هاست. گاهی موافق کارهایم است و گاهی هم نه.»
آدونیس با نام علی احمد سعید در سال 1930 در غرب سوریه به دنیا آمده، پدرومادرش کشاورز بودند و از تحصیلات ابتدایی برخوردار نشده و به گفته خودش: «تا 13 سالگی نه ماشین دیده بودم، نه می‌دانستم برق چیست و نه تلفن دیده بودم. همیشه از خودم می‌پرسم که چطور این آدم امروز شدم، به معجزه می‌ماند.»
او ادامه داد: «انسان با خلق کردن آثارش هویت خود را خلق می‌کند.» او که در اشعارش تحت تاثیر عرفان و سوررئالیسم است، اولی را در شعر خود مورثرتر خواند و افزود: «چراکه عرفان انقلابی‌تر است: دیگری من است و من دیگری هستم. اگر بخواهم به سمت خودم حرکت کنم باید از دیگری بگذرم.»
آدونیس در ادامه گفت با این ادعا که دنیای عرب چندپاره است موافق نیست اما دنیای غرب دچار تکثر است: «چندین غرب داریم، غرب آرتور رمبو، والت ویتمن و الیوت و غرب بوش و سارکوزی و جیمز کامرون. تمدن چیست؟ خلق کردن چیزهای نو، مثل نقاشی کردن است. وقتی مردم دیگر خلق نکنند می‌شوند مصرف کننده دیگران. از این نظر دنیای عرب در حال سقوط است اما مردمان عرب نه، آنها خلاق هستند.»
شاعر بزرگ سوریه در پایان گفت شعر نمی‌تواند جامعه را تغییر دهد مگر اینکه «ساختار جامعه یعنی خانواده، مدرسه و سیاست را تغییر دهید، این کار، کار هنر نیست. اما هنر می‌تواند رابطه اشیاء و کلمات را تغییر دهد و تصویری جدید از دنیا خلق کند. نظریه‌پردازی درمورد شعر مثل نظریه دادن درمورد عشق است. بعضی چیزها را نمی‌شود توضیح داد. دنیا برای درک شدن آفریده نشده، بلکه برای تفکر و پرسش خلق شده است.»
گاردین / 27 ژانویه / ترجمه: حسین عیدی‌زاده
57241
نظر شما