ناگفته‌های ضرغامی از «مختارنامه»، نگرانی فریبرز عرب‌نیا و حسرت داود میرباقری

مراسم تقدیر از عوامل و دست‌اندرکاران سریال «مختارنامه» شنبه ـ دهم دی ماه ـ با حضور وزیر ارشاد، رییس سازمان صداوسیما،‌ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی،‌ معاون سیما و تهیه‌کننده‌، کارگردان و بازیگران این سریال در سالن خورشید مرکز همایش‌های صداوسیما برگزار شد.

در این مراسم سید عزت الله ضرغامی ـ رییس سازمان صدا و سیما ـ گفت:‌ برخی کارها وجود دارند که وقتی فرد از دنیا می‌رود تا سال‌های سال ماندگار است و آیندگان را هدایت می‌کند و کسانی که آن را می‌بینند از آن بهره‌مند می‌شوند؛ «مختارنامه» بدون تردید از این دست است و با ویژگی‌هایی که دارد، یک استثنا است. این مجموعه به حسب ویژگی‌هایش سطح و ترازی از قابلیت‌های نمایشی جمهوری اسلامی است. من به خاطر ویژگی‌های منحصر به فرد این مجموعه آن را یک تراز می‌دانم که باعث افتخار هنر نمایشی جمهوری اسلامی است و این افتخار برای آفرینندگان آن محفوظ است.

وی با بیان اینکه جزوات زیادی درباره‌ی پیام‌های «مختارنامه» منتشر شده و این پیام‌ها با تاثیرگذاری بسیار بالا در 104 پیام دسته‌بندی شده است، خاطرنشان کرد:‌ سریال «مختارنامه» ظرفیت بالای دراماتیک، کشش و جذابیت زیادی برای مخاطبان دارد که باعث شد بیننده آن را تعقیب کند. معمولا در کارهایی که روایت آن مشخص است، اگر قصه خوبی وجود نداشته باشد، هر چند به دلیل پروداکشن بالا و بازیگران مطرح نمی‌تواند مخاطب جذب کند و این چیزی است که قبل از پخش «مختارنامه» نگران آن بودم حتی از داوود میرباقری نیز در این باره پرسیده بودم؛ خوشبختانه اینطور نشد و سریال «مختارنامه» جزو پرمخاطب‌ترین سریال‌ها شد.

ضرغامی افزود:‌ این سریال با هیچ کاری از جمله سریال‌های دیگر و کارهای قبلی خود میرباقری قابل مقایسه نیست. سریال امام علی(ع) در زمانی پخش می‌شد که کل تلویزیون یک یا دو شبکه بیشتر نداشت و هیچ رقیبی برای ارضای نیاز نمایشی مخاطب جز سینما وجود نداشت. هرچند این سریال هم ماندگار بود و مردم از آن استفاده کردند. «مختارنامه» زمانی پخش شد که رقبای بزرگی داشت و بازار کالاهای نمایشی ماهواره و سایر شبکه‌ها داغ بود. در چنین شرایطی «مختارنامه» در هنگام پخش خیابان‌ها را خالی می‌کرد و حداقل 70 درصد از مردم با رضایت بالا آن را تعقیب می‌کردند.

ضرغامی همچنین با اشاره به متن و دیالوگ‌های قوی سریال «مختارنامه» که حس خوبی را در مخاطب ایجاد می‌کرد، گفت:‌ سراسر این سریال با دیالوگ‌های قوی و ماندگار درست شد؛ هیچ کلمه‌ی غلطی در آن نبود با اینکه این سریال 10 سال در حال تولید بود ، متن آن هیچ مشکلی نداشت و قوی‌ترین دیالوگ‌ها با بهترین بازی‌ها در آن طراحی شده بود.

رییس سازمان صدا و سیما در بخش دیگری از سخنانش به شخصیت‌پردازی سریال «مختارنامه» پرداخت و افزود:‌ شخصیت‌های این سریال تاثیر زیادی در جامعه داشت و تاثیرسنجی ما نیز همین مساله را نشان می‌دهد. ما در طول پخش «مختارنامه» چندین بار این تاثیرسنجی‌ها را انجام دادیم و حتی راجع به یک شخصیت قبل و بعد از پخش سریال «مختارنامه» و اینکه مردم چه نگاهی به آن داشتند تاثیرسنجی کردیم که تفاوت فوق‌العاده‌ای بود. در بعضی از سریال‌ها دو یا سه درصد تفاوت اتفاق می‌افتد اما در این سریال تفاوت دو ـ سه برابر بود. حتی این تفاوت درباره‌ی شخصیت‌هایی مثل سلیمان بن صرد خزاعی و عبدالله بن زبیر درباره‌ی خواص نیز وجود داشت.

وی در ادامه سریال «مختارنامه» را با کارهای علی حاتمی مقایسه کرد که بازیگران مهمی را دور هم جمع می‌کرد و هیچ کدام با یکدیگر مشکلی نداشتند و ادامه داد: سریال «مختارنامه» هم به همین شکل بود هیچ یک از بازیگران تاثیری روی هم نگذاشتند و مسائل حاشیه‌یی مثل اینکه نقش من پررنگ و مهم‌تر باشد به وجود نیاوردند؛ در حالی که سریال‌هایی را می‌شناسم که بازیگران می‌خواستند نامشان در ابتدای تیتراژ باشد یا نقششان پررنگ‌تر باشد. اما بزرگان این سریال این کار را نکردند و هر یک بازی ماندگاری ارائه دادند.

ضرغامی همچنین از نگرانی‌هایی که در خصوص دو زنه بودن مختار وجود داشت صحبت کرد و گفت:‌ نگران این بودیم تا این مساله حاشیه‌ساز شود و هر کسی که قدم بر می‌دارد به سازمان صدا و سیما انتقاد کند، اما این دو شخصیت به قدری کار شده بودند که هیچ کس نگران نشد. پرداخت خوب شخصیت‌ عمره با بازی فریبا کوثری یک الگوی خوب به عنوان یک زن مسلمان ارائه داد. نقش خانم مقانلو نیز به عنوان زنی که می‌خواهد زندگی خودش را داشته باشد ،خوب پرداخت شده بود و منفی نبود. در این سریال زنان الگوی دیگری مثل ژاله علو هم وجود داشتند که مردم دوست دارند آنها الگویشان باشند.

رییس سازمان صدا و سیما همچنین درباره‌ی بدون حاشیه بودن سریال مختارنامه تاکید کرد: در برخی از سریال‌ها ممکن است مواردی پیش بیاید که حاشیه‌هایی گریبان آن را بگیرد اما مجموعه‌ای به عظمت «مختارنامه» هیچ حاشیه‌ای نداشت؛ فقط یک مورد مربوط به چهره‌ی حضرت ابوالفضل(ع) بود که ربط مستقیمی به سریال مختارنامه نداشت. حتی من یادداشتی برای مرجع تقلیدی که این مطلب را عنوان کرده بود فرستادم که او نیز در جواب پاسخ داد که منظور من سریال «مختارنامه» نبود بلکه یک مطلب کلی بود. ما در آن زمان نمی خواستیم این مساله را رسانه‌یی کنیم.

وی تاکید کرد: «‌مختارنامه» با کمترین حاشیه بیشترین تاثیرگذاری را داشت و از این جهت یک الگوی کامل کاری برای بقیه‌ی سریال‌ها محسوب می‌شود؛ پیام این سریال به قدری صریح بود که همه شایعات را برطرف کرد.

علی دارابی‌ ـ معاون سیما ـ در ابتدای این مراسم با تشکر از عوامل درگیر ساخت سریال «مختارنامه»، همچنین از برنامه «هنگام درنگ» که جمعه شب‌ها بعد از «مختارنامه» روی آنتن می‌رفت تقدیر کرد و گفت: این برنامه یک کارگاه آموزشی بزرگ بود که مردم به پیوست سریال، آن را مشاهده می‌کردند و نقش مهمی در کتاب شناسی عاشورا داشت و پیام‌های قیام مختار را واکاوی می‌کرد.

معاون سیما در ادامه‌ی سخنانش به بیان نکاتی درباره‌ی عواملی که در این نشست از آنها تقدیر می‌شود پرداخت و خاطرنشان کرد: سریالی که تولید و پخش آن قریب یک دهه زمان می‌برد مسلما حاصل یک کار هزاران نفر است؛ بنابراین اگر به نمایندگی از این تعداد از جمعی تقدیر می‌کنیم، به معنای نادیده انگاشتن تلاش دیگران نیست.

وی درباره‌ی سریال «مختارنامه» گفت:‌ اگر بخواهیم این سریال را در یک جمله تعریف کنیم باید بگوییم «مختارنامه» بصیرت‌افزایی را در بین مردم فریاد زد و ترجمان «لبیک یا حسین(ع)» بود. یعنی اگر به موقع تشخیص بدهیم و تصمیم بگیریم می‌توانیم در صف یاران امام حسین(ع) باشیم و اگر دیر تصمیم می‌گیریم مثل توابین می‌شویم که دیر عمل کردند. بصیرت‌افزایی، تولا و تبرا و اطاعت از ولی امر از نقاط بارز سریال «مختارنامه» بودند.

دارابی در پایان سخنانش به کارگردانی داوود میرباقری در سریال «مختارنامه» اشاره کرد و افزود:‌ میرباقری در عرصه‌ی کاری که در حوزه دینی تلویزیون انجام می‌دهد، مبدع یک مبدأ فکری است که روز به روز به بلوغ می‌رسد و ما «مختارنامه» را در کامل‌ترین وجه دیدیم. تولیدات او بر پایه‌ی یک مبادی فکری و ارزشی است. امیدوارم سریال «سلمان فارسی» که همه منتظر آن هستند نیز به همین شکل باشد.

 داوود میرباقری و حسرت ساخت کاری تاثیرگذارتر
‌ در ادامه این مراسم داوود میرباقری ـ کارگردان سریال مختارنامه ـ در سخنانی عنوان کرد:‌ این مراسم فرصت مغتنمی است که یک خسته نباشید اساسی به همه بگویم. زمانی که یک سریال را می‌سازی هر قدر سعی و تلاش و وسواس به خرج دهی بعد از آنکه به آن برمی‌گردی و داوری می‌کنی همیشه حسرت می‌خوری؛ با اینکه در «مختارنامه» به لحظات ناب بسیاری دست پیدا کردیم اما این لحظات می‌توانست بیشتر و تاثیرگذارتر باشد.

وی ادامه داد:‌ ورود به مجموعه «مختارنامه» خیلی دشوار بود کاری که پیرامون عاشورا و فرهنگ عاشورا است، مساله را پیچیده می‌کند چون باید به لحاظ فرهنگی و هنری حق مطلب ادا شود؛ به خصوص اینکه ما مجبور بودیم 50 تا 60 دقیقه از عاشورا را بازسازی کنیم که حساسیت را دو چندان می‌کرد و من همیشه اضطراب این را داشتم که نکند به عاشورا کمک نکنیم بلکه با کار ضعیفی که ارائه می‌دهیم به آن لطمه بزنیم.

میرباقری همچنین تاکید کرد: اگر این روزها «مختارنامه» را شروع می‌کردم و اطلاعات امروزم را داشتم شاید کار بهتری را ارائه می‌کردم. ویژگی یک کار فرهنگی نیز همین است. در کارهای این چنینی حوزه‌های ناشناخته‌ای وجود دارد که باید آن را تجربه کنیم. در «مختارنامه» هم همین اتفاق رخ داد و در مسیر تجربی کار به ابعاد زیادی دست پیدا کنیم.

کارگردان سریال «مختارنامه» با اظهار امیدواری از این که تجربه‌ی ساخت «مختارنامه» جنس مجموعه‌های از این دست را به کیفیت بالاتری برساند، گفت:‌ در عصری که این همه هیاهوی تبلیغاتی وجود داشت ما «مختارنامه» را ساختیم و همین که این مجموعه توانست انتخاب مخاطبی باشد که هزاران انتخاب دیگر داشت، موفقیت خوبی است.

وی در پایان صحبت‌هایش تاکید کرد: ما در زبان فرهنگ و به عنوان زبان گویای انقلاب باید حساسیت‌های بالایی را برای کارمان قائل شویم و به فرم‌های تازه‌ای برسیم مجموعه خلاق کشور این پتانسیل را دارد که حرف‌های انقلاب را برای همه جهان ترجمه تصویری کند و این مساله اهتمام سازمان باشد که حاصل کارش برای جماعت بیشتری قابل استفاده باشد.

فریبرز عرب نیا و یک نگرانی بزرگ
در ادامه‌ی این مراسم محمود فلاح ـ تهیه کننده سریال مختارنامه ـ از عوامل سریال، ‌رییس سازمان صدا و سیما و حسن اسلامی مهر رییس مرکز سیما فیلم تشکر کرد و گفت:‌ عده‌ای در این کار کمک کردند که حتی اسمشان در تیتراژ نیامد؛ مثل سربازانی که در گرما و سرما در نقاط دور ایران آمده بودند و کار می‌کردند.

همچنین فریبرز عرب‌نیا بازیگر نقش مختار با تاکید بر اینکه آنچه از طریق این سریال باید گفته می‌شد، از طریق صفحه‌ی تلویزیون گفته شد، یادآور شد: حضور در یک کار طاقت‌فرسای شش ساله ظرفیت‌های ویژه‌ای می خواهد تا کار را مستهلک نکند؛ همه ما به فراخر سهمی که داشتیم در این پروژه دخیل بودیم و اگر حمایت سازمان صدا و سیما نبود مختارنامه با این کیفیت به نمایش درنمی‌آمد.

عرب‌نیا در ادامه از دغدغه‌های داوود میرباقری برای بالا بردن استانداردهای سریال‌سازی در تلویزیون اشاره کرد و گفت:‌ به این واسطه می‌خواهم نگرانی بزرگی را مطرح کنم؛ سیاست‌های فرهنگی در درازمدت تعیین می‌شود و هیچ کشوری نیست که مسؤولان فرهنگی او زود به زود عوض شود. بحث هفته گذشته برنامه «هفت» نیز همین مساله بود که سیاست‌های فرهنگی بر اساس استراتژی‌های نظام اتفاق می‌افتد اگر با تغییر مدیریت‌ها این سیاست‌ها تغییر کنند، اتفاق خوشایندی رخ نمی‌دهد.

وی ادامه داد: من نگران این هستم که استانداردهایی که «مختارنامه» توانست بالا ببرد تکرار نشود و حتی بعد از آن دچار نزول نیز شود. این نگرانی و ترس همواره در پیشکسوتان و حتی کسانی که بعد از من وارد این عرصه شدند وجود دارد که اگر با تغییر مدیریت شرایط بخواهد عوض شود چه اتفاقی می‌افتد و فیلمنامه‌ای که قرار است تاثیر گذار باشد آیا ظرف یکی دو سال مدیریت یک مدیر به نتیجه می‌رسد یا نه . امیدواریم مدیریت فرهنگی فکری به حال نگاه کلان عرصه فرهنگ کند.
 
صحبت‌های وزیر ارشاد 
سید محمد حسینی ـ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ نیز که در این مراسم حاضر بود، گفت: «مختارنامه» کاری بی‌بدیل و یک اثر ماندگار در کشورمان و بهترین هدیه به جهان اسلام است.
وی با اشاره به تقدیر از عوامل «مختارنامه» در آذر ماه سال گذشته، خاطرنشان کرد: در مقطعی هجمه‌ای از سوی افراطیون خارج از کشور که فضاسازی می‌کردند وجود داشت و ما نیز تصمیم گرفتیم سهم اندکی در سریال «مختارنامه» داشته باشیم تا کار با روحیه‌ی بهتری استمرار پیدا کند.
حسینی افزود:‌ هر کار بزرگی موانع بزرگی هم سر راه دارد؛ به ویژه سریال‌های تاریخی که گاهی حتی ابهاماتی درباره‌ی شخصیت‌ها نیز وجود دارد و اوضاع زمانه آن طور که در تاریخ ثبت شده از جزییات محروم است. فضا،‌ لباس‌ها‌ و آداب باید در چنین سریال‌هایی پردازش پیدا کند که کمتر در کتاب‌های تاریخی وجود دارد. علیرغم مشکلاتی که وجود داشت این سریال هم جذابه‌های ظاهری دارد و هم از غنای بالایی برخوردار است. ظرف و مظروف هر دو جذاب هستند به ویژه اینکه «مختارنامه» با عاشورایی پیوند خورده که برای آن پایانی نیست و به اعتقاد همگان عاشورای هر سال پررونق‌تر از سال گذشته برگزار می‌شود. این شعله‌ای است که خاموش نمی‌شود و قطعا سریال «مختارنامه» اینگونه خواهد بود.

وزیر ارشاد تاکید کرد:‌ مسائل زیادی در این سریال مثل قیامت توابین،‌ مظلومیت اهل بیت(ع) و ... دیده شد و فکر می‌کنم مثل بقیه‌ی سریال‌های تاریخ اسلام، خود اهل بیت (ع) هدایت این سریال را برعهده داشتند و دعای اهل بیت(ع) به دنبال آن بوده است.

وی همچنین خاطرنشان کرد‌: در دیدارهایی که با وزرای فرهنگ کشورهای مختلف داریم، به این نتیجه رسیدیم که به سطحی از کار رسیده‌ایم که با اطمینان خاطر می‌توان مطرح کرد که ما دست برتر را در جهان اسلام داریم و دیگران می‌توانند از تجارب ما بهره بگیرند؛ در این مساله هیچ تردیدی نیست، البته سطح توقع مردم ما در داخل روز به روز بالا می‌رود. امیدوارم مجموعه «سلمان فارسی» هم با همه قابلیت‌هایی که در مجموعه فرهنگی کشور داریم انجام شود.

 مخبر دزفولی و تاکید بر مدیرت کلان فرهنگی
در ادامه این مراسم دکتر محمدرضا مخبر دزفولی ـ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ‌ با تقدیر و تشکر از کار بزرگی که در سریال «مختارنامه» انجام گرفته، تاکید کرد:‌ این سریال زنگارها و غبارها را از خیلی از ماجراهای تاریخی برطرف کرد. بسیار اهمیت دارد که یک مجموعه بتواند این غبارها را کنار بزند و نقاط تردید را تعیین کند و راهی را پیش روی کسانی که به دنبال حقیقت هستند بگذارد. «مختارنامه» یک جریان استثنایی بود.

وی با بیان اینکه ایران اسلامی ظرفیت‌های بزرگ و توانمندی‌های برجسته‌ای دارد، گفت:‌ هر چیزی را نمی‌توان هنر نامید و هر متاعی را نمی‌توان به نام هنر معامله کرد. هنر چیزی است که بشریت را یک گام به جلو ببرد آن را ارتقاء دهد و به سعادت برساند که فکر می‌کنم مختارنامه این چنین بود.

مخبر در ادامه افزود:‌ شورای عالی انقلاب فرهنگی این آمادگی را دارد که به مسائل هنری بپردازد. ما با مشارکت جمعی از دوستان فرهیخته ورودمان را به مسائل هنری شکل دادیم.

وی همچنین با اشاره به سخنان عرب‌نیا در رابطه با مدیریت کلان فرهنگی گفت:‌ این مدیریت کلان باید شکل بگیرد و ما در حال بررسی آن هستیم.

 در بخش دیگری از این مراسم حسن اسلامی مهر ـ رییس سیما فیلم ـ مختارنامه را حاصل کار جمعی دانست که موج فرهنگی خاص خودش را ایجاد کرده و افزود: نگاه دین‌مدارانه و آیین‌مدارانه‌ای که در سریال وجود داشت به یک فرایند بصیرت‌افزایی منجر شد و حقیقت تاریخ را در دل خود نشان داد. این سریال نشان داد قالب‌های جدیدی به ویژه در حوزه‌ی رسانه وجود دارد و می‌توانیم در ابعاد بین‌المللی کارهایی را ارائه دهیم.

همچنین سعید رجبی دوانی ـ مشاور مذهبی سریال مختارنامه ـ تاکید کرد: خدمت بزرگی که این مجموعه کرد بصیرت افزایی مردم و آشناسازی آنها با واقعه کربلا بود؛ اینکه بعد از کربلا چه اتفاقاتی رخ داد از جمله مسائلی بود که سریال «مختارنامه» اطلاعات ذی قیمتی درباره‌ی آن ارائه داد. دومین مساله نیز زدودن چهره مختار بود. او در طول تاریخ مظلوم واقع شده بود حتی زائرانی که به زیارت قبر مسلم می‌رفتند قبر مختار را زیارت نمی‌کردند این مجموعه توانست جایگاه مختار را در بین شیعیان نشان دهد و زائران مختلفی را به سوی او جلب کند. همچنین قدرت سینمای دینی ما را به رخ جهانیان کشید و دیدیم که سریال سطحی و بی‌ارزشی را ساخته بودند تا به جنگ سینمای ما بیایند اما موفق نشدند. امیدوارم سینمای دینی ما به معیارهای دینی و ارزشی که سینماگران و هنرمندان مدنظر دارند نزدیک شود و آنها بتوانند چهره‌های مقدس را به تصویر بکشند چون در این زمینه منع شرعی وجود ندارد.

میرباقری در ادامه سخنان رجبی دوانی تاکید کرد: من در طول پخش مجموعه خبر داشتم که «مختارنامه» غیر از مخاطبان عام‌، مخاطبان خاصی نیز دارد. می‌دانستم روحانیت درگیر کار بودند و در جایی که چنین طیف وسیعی درگیر شوند حساسیت کار بالا می‌رود من گاهی با خودم می‌گفتم چنین دل و جرأتی را نداشتم که فکر می‌کنم توفیق الهی بود.

وی افزود:‌ امیدوارم کارهایی که در آینده تولید می‌شوند ویژگی‌های بهتری از «مختارنامه» داشته باشند و این خبر که ما در منطقه و جهان به الگو تبدیل شده‌ایم خبر خوشحال کننده‌ای است که امیدواریم این الگو به جایی برسد تا کسانی که سردمدار هستند به ما اقتدا کنند.

امین زندگانی و درخواست برای کلینیک هنرمندان
در بخش دیگری ازاین نشست امین زندگانی بازیگر نقش مسلم ابن عقیل در سریال مختارنامه گفت:‌ به عنوان کسی که در دو پروژه میلیاردی «مختارنامه» و حضرت سلیمان حضور داشته‌ام و هر دو به اینکه چرا این همه هزینه صرف کردند متهم شده‌اند،‌ می‌خواهم درخواست کنم تا اقدام به تاسیس مرکز تاسیسات علم و فناوری سینمایی کنیم تا اگر سرمایه‌ای در جایی ثبت می‌شود برای همه سینماگران قابل استفاده و چنین تجربه‌های ماندگار شود. خود من دوبار در دکور «مختارنامه» در دو فیلم سینمایی بازی کردم و چه بسا اگر چنین مرکزی وجود داشت، چنین مشکلاتی برای محمود فلاح و داوود میرباقری رخ نمی‌داد.

امین زندگانی ادامه داد: من در برنامه «صندلی داغ» یک آرزو را عنوان کردم و می‌خواهم آن را در اینجا تکرار کنم خواهشم این است که همان طور که برای ورزشکاران رشته‌های مختلف کلینیک‌های تخصصی تعبیه کرده‌ایم، این اتفاق برای جامعه هنری نیز بیفتد و کلینیک ویژه‌ای که قطعا خودگردان باشد برای پیشکسوتان و هنرمندان ایجاد شود و اگر پیشکسوتان ما دچار عارضه‌ای شدند، در جایی که در شأن آنها باشد درمان شوند امیدوارم این آرزو در عمر من کفاف دهد.

 محمد صادقی ـ دیگر بازیگر سریال «مختارنامه» در سخنانی کوتاه به جنبه های آموزشی این سریال اشاره کرد و افزود: ‌نکته‌ای که «مختارنامه» را از سایر تولیدات مجزا می‌کند جنبه آموزشی آن است که به شکل سرگرمی ارائه شده است. این سریال در کنار سایر جنبه‌ها، در این زمینه بسیار موفق عمل کرد. به خصوص برای قشر جوان توانست در کنار سرگرمی و از لحاظ آموزشی نیز بسیار مفید باشد.

در پایان این مراسم از عوامل و دست اندرکاران سریال مختارنامه با اهدای لوح تقدیر و جوایزی تجلیل به عمل آمد.

5757