آداب و رسومی که پیوندخورده با رفتارها و شیوه‌ی نگرش جوامع به جهان هستند، نهادهایی هستند که می‌توانند کارکردهایی فراتر از بک آداب جمعی باشند و ظرفیت‌هایی برای حرکت‌های جمعی جوامع ایجاد کنند. از این منظر نوروز جایگاهی منحصر به فرد در فرهنگ ایرانی دارد که در "ایران آینده" به عنوان نهادی کلیدی نگریسته شود، نوروز فراگیرترین نماد و نهاد ایرانشهری است و ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به اصلی‌ترین نماد "ایران آینده" در جهان را دارد. دلایل این ادعا در ادامه مرور شده‌اند.
۱-نگاه طبیعت‌محور
نوروز دربردارنده عناصر فهم ایرانی از "توسعه پایدار" است. تقویم ایرانی فارغ از ایدئولوژی است، برخلاف اغلب تقویم‌های مشابه (مانند تقویم میلادی که کریسمس حاوی ریشه‌های مذهبی است)
نوروز بیان‌گر رابطه انسان با طبیعت است. رابطه‌ای مبتنی بر اشتراک‌های انسانی و فارغ از چارچوب‌های ایدئولوژیکی که همواره گسست‌آفرین هستند. به همین دلیل ظرفیت بالای پذیرش دارد.
۲-دانش‌محوری
مهم‌ترین تفاوت جهان امروز با گذشته، اهمیت و جایگاه دانش، علم و فناوری است. نوروز مبتنی بر محاسبات دقیق بوده است و همین امر آشکارکننده تمایز مدرن این رویداد با سایر تقویم‌های مشابه است. نوروز نه تنها بزرگداشت طبیعت است، بلکه پاسداشت فهم علمی بشر از جهان نیز هست.
۳-فراگیری و تنوع
نوروز اگرچه ویژگی‌های مشترک و مشابهی دارد، اما در میان جوامع مختلف به گونه‌های متنوعی جشن گرفته می‌شود. به عنوان مثال ارامنه نوروز را در کنار بزرگداشت کریسمس، به شیوه جامعه خود جشن می‌گیرند. نوروز ظرفیت پذیرش تنوع بالایی دارد که از این نظر قابل توجه است
۴-بازآفرینی سیاسی
واقعیت تلخ آن است که در جهان امروز نام ایران نه خوشنام است و نه یادآور افتخاری در ذهن جهانیان. "ایران آینده" پیش از حرکت به سمت توسعه نیازمند بازتعریف و بازآفرینی نام و نقش ایران خواهد بود. در این مسیر نوروز پرظرفیت‌ترین نماد برای این پیام خواهد بود. «پایان زمستان و فرارسیدن بهاری دوباره» پیامی است که در بزرگداشت نوروز نهفته است. پیامی استعاری برای بازتعریف ایران و نقش آن در جهان، که می‌تواند در این نماد خلق و یادآوری شود. پاسداشت نوروز یعنی آغاز دوره‌ای جدید.
۵-در ستایش شادی
نوروز یادآور شادی است و رقص، موسیقی و شعر از عناصر اصلی آن. این رویداد نه در گذشته باقی مانده است، نه سوگ دارد و نه انتقال‌دهنده‌ی انتقام و شکاف به آینده است. از این منظر نوروز تاریخ شادی در گستره‌ای وسیع از جهان است.
۶-امر اجتماعی
نوروز مبتنی بر مشارکت جمعی است. هیچ نهادی مسوولیت آن را بر عهده ندارد و پایداری آن هم در کشورهای مختلف به همین دلیل بوده است. همچنین رویدادی غیرفردی است، و تنها متکی بر رابطه فرد با طبیعت یا خدا یا حقیقت نیست. و نهادی برای خیرخواهی و «مسوولیت اجتماعی» نیز هست.
۷-نوروز پاسداشت لحظه و آن
تمامی جهان، در هر کشور و مکانی، در یک لحظه تغییر فصل را گرامی می‌دارند. حتی برای ساکنان نیم‌کره‌جنوبی نیز تغییر فصل، درست در همان لحظه (ورود به پاییز) معنادار است. شاید بیهوده نیست که خیام هم تقویم ایرانی را تکمیل می‌کند و هم ستایش‌گر آن و دم است.
این قافلهٔ عمر عجب می‌گذرد دریاب دمی که با طرب می‌گذرد
ساقی غم فردای حریفان چه خوری پیش آر پیاله را که شب می‌گذرد
*پژوهشگر سیاستگذاری عمومی و معاون سابق وزیر ارتباطات
بیشتر بخوانید:
سایه‌روشن یک شاه یا یک ملت؟
درسی که باید از جنبش‌های زنان آموخت (به مناسبت ۸مارس)
انتخابات در جامعه فحش‌زده
مهندسان عاشق‌پیشه و مهندسان قاتل‌پیشه
۲۱۶۲۱۶
نظر شما